آیا ترکیه طرح الحاق فنلاند و سوئد به ناتو را متوقف کرده است؟
نشنال اینترست در گزارشی نوشت: رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه اوایل این هفته بر مخالفت خود با تقاضای فنلاند و سوئد برای پیوستن به ناتو تاکید کرد. وی در نشستی خبری ظاهراً با اشاره به حمایت سوئد از محدودیت‌ها بر فروش سلاح به ترکیه بر سر مداخله نظامی این کشور در جنگ داخلی سوریه گفت: «ما به آن کشور‌هایی که علیه ترکیه تحریم اعمال می‌کنند تا به سازمان امنیتی ناتو ملحق شوند «بله» نخواهیم گفت.»
ترکیه قبلاً از فنلاند و سوئد به خاطر جای دادن و حمایت از جنگجویان «پ ک ک» که تروریست و تبهکار می‌داند، انتقاد کرده است. پ ک ک یک جنبش جدایی طلب، قومی، ملی گرا و مارکسیست است که به دنبال ایجاد منطقه‌ای مستقل برای خود در ترکیه است. ترکیه که به همراه آمریکا و اتحادیه اروپا پ ک ک را یک سازمان تروریستی می‌داند، فنلاند و سوئد را به نادیده گرفتن درخواست‌های خود برای استرداد شخصیت‌های وابسته به پ ک ک متهم کرده است. رسانه‌های ترکیه مدعی شده اند که سوئد سلاح‌هایی را در اختیار «گروه تروریستی» پ ک ک قرار داد که مسئول حملات به ارتش ترکیه در سوریه از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ بود، و فعالیت‌های غیرقانونی در سوئد بخش بزرگی از منبع درآمد پ ک ک را تشکیل می‌دهد. آنکارا همچنین از فنلاند به خاطر میزبانی افراد مرتبط با سازمان‌های تروریستی و اجازه تظاهرات پ ک ک در سراسر این کشور انتقاد کرده است.
اردوغان با اشاره به طرح‌های اعلام شده مقامات فنلاندی و سوئدی برای سفر به آنکارا برای منصرف کردن وی از ممانعت از پیوستن این دو کشور به ناتو گفت: «آیا آن‌ها برای متقاعد کردن ما خواهند آمد؟ ببخشید، اما آن‌ها نباید به خود زحمت بدهند (و به اینجا بیایند).» آن لیندی Ann Linde، وزیر خارجه سوئد شنبه گفت کشورش درصدد این است که پ ک ک را سازمانی تروریستی قلمداد کند. وی همچنین بر آمادگی استکهلم برای شرکت در گفتگو‌های اساسی با ترکیه تاکید کرد. هرچند وی متعهد به پرداخت خسارت برای هیچ یک از گله مندی‌های مشخص ترکیه نشد.
آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا چهارشنبه با مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه برای توضیح درباره موضع آنکارا دیدار کرد. چاووش اوغلو قبل از این دیدار در نیویورک گفت: «بله، ما شاهد تهدید در منطقه مان هستیم، و به همین دلیل می‌بینیم که فنلاند و سوئد می‌خواهند عضو ناتو شوند.» وی افزود: «می‌دانید تونی، ترکیه از سیاست «در باز» ناو حتی قبل از این جنگ حمایت کرده است. اما در مورد این نامزد‌های احتمالی – یا کشور‌هایی که همین حالا نامزد (پیوستن به ناتو) هستند- هم ما نگرانی‌های امنیتی بجایی درباره حمایت شان از سازمان‌های تروریستی داریم. موضوع اعمال محدودیت بر صادرات محصولات دفاعی هم هست.»
ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو که قبلاً گفت اگر فنلاند و سوئد تقاضای عضویت در این سازمان را دهند، «به گرمی مورد استقبال قرار خواهند گرفت، این هفته تصریح کرد مخالفت‌های ترکیه طرح بلندپروازانه ناتو را برای رسیدگی به تقاضای این دو کشور طرف چند هفته را از مسیر خارج خواهد کرد. وی در جمع خبرنگاران در دانمارک گفت: «ما به نگرانی‌هایی که ترکیه ابراز کرده است، رسیدگی می‌کنیم، زیرا زمانی که متحد مهمی همچون ترکیه نگرانی‌های امنیتی و مسائلی را مطرح می‌کند، قطعاً آن وقت تنها راه رسیدگی به آن، این است که بنشینیم و به توافق برسیم.»
جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا این هفته در پاسخ به سؤال درباره نگرانی‌های ترکیه با لحنی خوشبینانه گفت: «من به ترکیه نمی‌روم، اما فکر می‌کنم همه چیز درست می‌شود.»
هنوز معلوم نیست آیا ترکیه، که دومین ارتش بزرگ را در ناتو دارد و خود را به عنوان میانجی اصلی در گفتگو‌های صلح روسیه و اوکراین نشان داده است، با پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو کاملاً مخالف است. بر اساس گزارش ها، مقامات ترکیه گفته اند این کشور حاضر به توافق در انتظار امتیازات عمده غرب است. یکی از مقامات به فایننشال تایمز گفت: ما می‌خواهیم به توافق دست یابیم… هرچه زودتر بتوانیم به توافق برسیم، بحث و تبادل نظر درباره عضویت زودتر می‌تواند آغاز شود.»، اما کارشناسان تصریح کرده اند بین پیام دیپلمات‌های ترکیه و موضع نهایی اردوغان تفاوت وجود دارد. بارچین یینان، روزنامه نگار ترکیه‌ای به ان پی آر گفت: «من ربط نداشتن احتمالی (مواضع) دیپلمات‌های ترکیه و اردوغان را رد نمی‌کنم. در گذشته نمونه‌هایی از این امر وجود داشته است.
همچنین معلوم نیست که آیا فنلاند و سوئد مایل به اعطای امتیازاتی هستند که ترکیه را تا حدی راضی کند. واشنگتن پست تصریح کرد: «هر گونه اقدامی که به منزله کرنش در برابر اردوغان باشد، ممکن است برای رای دهندگان سوئدی ناخوشایند باشد.» برای استکهلم لغو محدودیت‌های اعمال شده بر صادرات سلاح (به ترکیه) یا کوتاه آمدن در برابر خواسته‌های اردوغان برای استرداد (شخصیت‌های وابسته به پ ک ک به ترکیه) به منزله اذعان علنی به اعمال زور کشوری به سوئد خواهد بود که ناظران غربی به طور گسترده آن را کشوری «مستبد» و «خودکامه» توصیف کرده اند.
بعید است از این نوع دلجویی و مماشات مورد پذیرش قرار گیرد، آن هم در زمانی که ناتو درگیر چیزی است که سیاستمداران غربی رویارویی جهانی بین دموکراسی و استبداد ناشی از هجوم روسیه به اوکراین قلمداد کرده اند. ویل هِرد، عضو سابق کنگره آمریکا در صفحه اش در توئیتر در این باره گفت: «اگر کشوری مستبد همچون ترکیه بتواند مانع از پیوستن دموکراسی‌هایی همچون فنلاند و سوئد به ناتو شود، شاید اکنون زمان تجدیدنظر درباره شرایط عضویت مان در ناتو باشد.» دیگران به خطر اخلاقی پیش روی ناتو اشاره کرده اند: تامین خواسته اردوغان در ازای (موافقت با عضویت فنلاند و سوئد در ناتو) ممکن است اشتهای وی را برای خواسته‌های گسترده تر، از جمله لغو محدودیت‌های اعمال شده توسط دیگر اعضای ناتو برای صادرات سلاح (به ترکیه) برانگیزد.
گام بعدی چه خواهد بود؟ ممکن است سران ناتو و دولت‌های غربی تلاش کنند ترکیه را متقاعد کنند که نرمش نشان دهد. بایدن می‌تواند توافق صادرات جنگنده‌های اف-۱۶ به ترکیه را که قبلاً خواستار موافقت کنگره با آن شده بود، متوقف کند. یک اقدام تنبیهی جدی تر، محدود کردن مشارکت ترکیه در رزمایش‌های مشترک و طرح همکاری اعضای ناتو خواهد بود. با این همه، این اقدامات ممکن است نتیجه عکس بدهد؛ ممکن است اردوغان به جای عقب نشینی تصمیم بگیرد تلاش‌های خود را تشدید کند؛ همان کاری که سال ۲۰۱۷ با واردات سامانه‌های دفاع موشکی اس-۴۰۰ روسیه در پاسخ به تحریم‌های غرب کرد.
نتیجه متعاقب چنین چیزی نه تنها ناکام ماندن تلاش فنلاند و سوئد برای عضویت در ناتو خواهد بود، بلکه خطر بروز شکاف دائم در همبستگی ناتو را به همراه خواهد داشت. هیچ سازوکار محکمی برای اخراج یک عضو ناتو وجود ندارد، و این احتمال هم وجود ندارد که اردوغان تصمیم به ترک ناتو بگیرد، اما محروم کردن ترکیه از حق خود ممکن است این ائتلاف را تا دهه‌ها تضعیف کند.
توسعه ناتو به فنلاند و سوئد از سوی مقامات بلندپایه به عنوان نتیجه‌ای سریع و بدون ایجاد بحث و اختلاف مطرح شد که به طور قطع موجب تقویت ناتو همزمان با تنش‌های مستمر در اروپا می‌شود. اما آنچه شاهد هستیم روندی پرمشکل و کشدار است که عواقب جدی برای همبستگی و انسجام ناتو در درازمدت خواهد داشت.
