باید انتظار شرایط بدتر از امروز را داشته باشیم / با تیره‌تر شدن رابطه ما با اروپا همه چیز قفل می‌شود / انقدر وزن ژئوپلیتیک‌مان تضعیف شده که از کره جنوبی گرفته تا عراق و باکو هر روز یک سنگی دارند می‌اندازند / ۳ راهکار برای حل بحران‌های سنگین در سیاست خارجی
یک کارشناس سیاست خارجی درباره عواقب عدم ترمیم رابطه ایران و اروپا، می‌گوید که با تیره‌تر شده رابطه ما با اروپا نه تنها همه چیز قفل می‌شود و امریکایی‌ها هم خودشان را با آن‌ها هماهنگ می‌کنند، بلکه در منطقه هم دچار مشکل می‌شویم. وضعیت سیاست خارجی ما خوب نیست و وزن ژئوپلوتیک ما تضعیف شده است. نیاز به یک حرکت دیپلماتیک متنوع، با استفاده از تجربیات دیگران، اقتصاددان‌ها و… داریم تا در درجه اول رشد شتابان تیرگی روابط؛ چه با اروپا و چه با منطقه متوقف شود و بعد بهبود و اصلاح پیدا کند.
عبدالرضا فرجی‌راد استاد ژئوپلیتیک دانشگاه و سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان در گفت و گو با «انتخاب» در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه باتوجه به ادعای فروش پهپادهای ایرانی به روسیه، ایران چگونه می‌تواند رابطه خود را با اروپا ترمیم کند، گفت: «الان چشم انداز روشنی وجود ندارد. یک چشم‌اندازی است که در انتهای این دالان ما نه تنها روشنی نمی‌بینیم بلکه روز به روز هم دارد تیره‌تر می‌شود. در واقع عوامل مختلفی وجود دارد که یکی حساس شدن اروپا نسبت به مسئله پهپادهاست. البته روز گذشته هم امریکایی‌ها عکس العمل نشان دادند و خانم وندی شرمن عنوان کرد که تا مسئله پهپادی ایران در روسیه حل نشود، بعید است مسائل مذاکراتی ادامه پیدا کند. بنابراین الان اروپایی‌ها حساس هستند و امریکایی‌ها هم بر خلاف دو ماه گذشته، دارند با آن‌ها هماهنگ می‌شود.»
وی ادامه داد: «دومین مسئله مربوط به مسائل حقوق بشری و اعدام است که در چند ماه حساسیت اروپایی ها نسبت به آن اوج گرفته است. همچنین نمایندگان پارلمان‌ها و افکار عمومی دارند تلاش می‌کنند تا سپاه را در لیست قرار دهند. لذا می‌توان گفت ما باید انتظار شرایط بدتر از امروز را داشته باشیم.»
این کارشناس سیاست خارجی در خصوص تبعات تیرگی رابطه ایران و اروپا بیان کرد: «با تیره‌تر شده رابطه ما با اروپا نه تنها همه چیز قفل می‌شود و امریکایی‌ها هم خودشان را با آن‌ها هماهنگ می‌کنند، بلکه در منطقه هم دچار مشکل می‌شویم. شما ملاحظه می‌کنید که کره جنوبی که در این 43 سال هیچ وقت در مسائل سیاسی دخالت نمی‌کرد و دنبال کار اقتصادی خود بود، رئیس جمهورش در امارات حرفی می‌زند که اصلا به او ربطی ندارد. این نشان می‌دهد که وضعیت سیاست خارجی ما خوب نیست و وزن ژئوپلوتیک ما تضعیف شده است.»
فرجی‌راد ضمن اشاره به اظهارات مشابه چینی‌ها در خلیج فارس، افزود: «افزون بر این عراقی‌ها هم آن سخنان را نسبت به خلیج فارس داشند و اقای علی اف هم یکی دو ماه است که هر روز یک سنگی می‌اندازد. بنابراین اگر روابط ما با اروپا قفل شود، که دارد به همین سمت هم می‌رود، مسئله فقط محدود به امریکا و اروپا نمی‌ماند بلکه باتوجه به تحرکات رژیم صهیونیستی و با آمدن تندترین دولت ضد ایرانی در تل‌آویو، این شرایط بدتر هم می‌شود.»
سفیر پیشین ایران در نروژ در پاسخ به اینکه با چنین وضعیتی که پیش آمده چه باید کرد، گفت «کاری که می‌توان کرد این است که مقامات باید تصمیمشان را بگیرند تا یک حرکت سریع همراه با دوراندیشی انجام دهند. به باور من مسئله اوکراین را باید حل کرد. یعنی باید وارد گفت و گو با روس‌ها شد چراکه غربی‌ها برای روسیه برنامه دراز مدت دارند. حتی اگر امروز هم آتش‌بس اعلام شود، مشکلات روسیه، به ویژه از نظر اقتصادی تا سال‌ها گریبانگیرش خواهد بود و تازه اول گرفتاری‌اش است.»
این استاد دانشگاه ضمن تاکید بر اینکه نباید نخمان به نخ روسیه گره زده شود، افزود: «ما یک همکاری نظامی چهار دهه‌ای با روسیه داریم و خیلی از سلاح‌های ما هم در سال‌های اخیر از روسیه وارد شده است. کسی نمی‌تواند به ما بگوید با روسیه معامله نکنید اما با توجه به شرایطی که پیش آمده، باید وارد گفت و گو با روسیه شویم و به نحوی توافق کنیم که پهپادها در جنگ استفاده نشود. البته ایران می‌گوید با روس‌ها صحبت کرده و گفته است که نباید از این پهپادها در جنگ استفاده شود. روس‌ها هم مدعی هستند که استفاده نکرده‌اند ولی اوکراین و اورپا و غربی‌ها خلاف این اظهارات را دارند.»
وی درباره دومین گامی که برای حل شرایط به وجود آمده باید برداشت، بیان کرد: «مسئله دوم مربوط به موضوع حقوق بشری است که باید تفاهمات داخلی داشته باشیم. بدین معنا که در داخل به مفاهمه برسیم تا این مسائل حقوق بشری حل شود و بهانه‌ای به دست غرب داده نشود. این هم کار راحتی نیست و باز هم نظام باید تصمیم بگیرید.»
سفیر پیشین ایران در مجارستان درباره سومین راه برون رفت، افزود: «یکی دیگر از کارها، توافق هسته‌ای است. اگرچه کار خیلی دشوار شده ولی هنوز هم یک روزنه‌هایی وجود دارد که با دیپلماسی فعال‌تر یا با تصمیمات ویژه، با امریکا گفت و گوهای غیر علنی انجام شود. الان به دلیل فشار افکار عمومی، شرایط گفت و گوی علنی فراهم نیست اما این توافق می‌تواند بسیاری از گره‌ها را باز کند.»
این تحلیلگر سیاست خارجی تاکید کرد: «اگر این راه‌ها را در پیش نگیریم و مسائل را حل نکنیم، طبیعتا در غرب و منطقه یک همگرایی دارد به وجود می‌آید که علائمش را داریم می‌بینیم. به دنبال این همگرایی، کار اقتصادی ما هم در آینده کوتاه مدت با گره‌هایی رو به رو می‌شود که بازکردنش بسیار سخت است اما در یک جایی سرعت شیب تقابل‌مان با اروپا باید گرفته شود. بنابراین در این زمینه نیاز به دیپلماسی فعال‌تری داریم. دیپلماسی ما در این زمینه تقریبا صفر است. حتی در منطقه هم ما خیلی فعال نیستیم.»
فرجی‌راد ادامه داد: «باید بیشتر با عراقی‌ها و ترکیه گفت و گو کنیم و در قفقاز فعال باشیم. ما به نوعی در آسیای مرکزی گم شده‌ایم. دولت سیزدهم که سر کار آمد یک تلاش‌ها و حرکت‌هایی را به دلیل پیمان شانگهای و کنوانسیون دریای خزر انجام داد ولی هیچ دستاورد خاصی نداشت. بحث شانگهای را گفتند که موافقت شده ولی هیچ دستاورد اقتصادی برای ما به همراه نداشته است. همچنین هنوز هم نه مجلس تصویب کرده و نه ما عضو شده‌ایم. چین هم بیشتر به سمت رقبای ما رفته و نه کار توسعه‌ای انجام می‌دهد و نه کار سرمایه‌گذاری؛ یک نفتی از ما می‌برد و پولش را به صورت کالا و قطعه می‌فرستد. از سوی دیگر در همین بحران گاز، مسئول گاز ایران به ترکمنستان رفت و خواهش کرد اما حاضر نشدند در سرما و یخبندان یک مقدار فشار خط لوله را افزایش دهند. اینها نشان می‌دهد که نباید اجازه دهیم وزن ژئوپلوتیک کشور تضعیف شود.»
وی ادامه داد: «با این تفاصیل نیاز به یک حرکت دیپلماتیک متنوع، با استفاده از تجربیات دیگران، اقتصاددان‌ها و… داریم تا در درجه اول رشد شتابان تیرگی روابط؛ چه با اروپا و چه با منطقه متوقف شود و بعد بهبود و اصلاح پیدا کند.»
