جوان ۱۷ ساله ای که در میان موج شایعات محاصره شده و نجابتش ستودنی است!

جشنواره موسیقی نواحی ایران اکنون باید در سن ۱۷ سالگی به مرحله ای از بلوغ و پختگی رسیده باشد؛ جشنواره ای که به صورت نانوشته به نام استان «کرمان» ثبت شده و اینک در بلاتکلیفی به سر می برد!

جشنواره موسیقی نواحی ایران به عنوان نماد فرهنگی عمیق این سرزمین در زمینه اجرای آثار ارزشمند موسیقی اقوام با همکاری استادان و پژوهشگران معتبر این عرصه فعالیت می کند. اما تاریخچه این جشنواره چگونه شکل گرفت و وضعیت کنونی آن چیست؟

محمدرضا درویشی و ایده جشنواره موسیقی نواحی ایران

محمدرضا درویشی، موسیقی دان و پژوهشگر برجسته موسیقی نواحی ایران، بلافاصله پس از فارغ التحصیلی از دانشکده هنرهای زیبا به تصنیف آثار موسیقی محلی از مناطق مختلف ایران، به ویژه «مازندران» پرداخت. وی سپس به تحقیق پیرامون موسیقی نواحی ایران پرداخته و به برگزاری جشنواره هایی مانند «هفت اورنگ»، «آیینه و آواز»، «موسیقی حماسی» و پنج دوره «جشنواره موسیقی نواحی ایران» در کرمان اقدام نمود.

این جشنواره که تحت نظارت دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار می شد، هدفش نشان دادن تنوع زیبای موسیقی اقوام مختلف ایران بود.

درویشی نخستین دوره جشنواره موسیقی نواحی ایران را در سال ۱۳۷۸ در استان کرمان پایه گذاری کرد و علتی که ما امروز به برگزاری هفدهمین دوره این رویداد نزدیک می شویم، وقفه های مکرر در برگزاری آن در طول سال های گذشته است.

چرا نام کرمان و جشنواره موسیقی نواحی به هم پیوند خورده اند؟

مدت هاست که نام استان کرمان به عنوان میزبان جشنواره موسیقی نواحی ایران شناخته می شود و برای بسیاری سؤالی پیش آمده که چرا این جشنواره جز یک دوره، همیشه در این استان برگزار شده است.

محمدرضا درویشی در نشست خبری ششمین دوره این جشنواره بیان کرده بود: «هر ساله این جشنواره در کرمان برگزار می شود. در مورد گردشی بودن دبیر جشنواره و همچنین مکان برگزاری می توان بحث اقدام کرد. در کشورهای مختلف جشنواره هایی وجود دارند که هر سال در یک شهر خاص برگزار می شوند؛ مانند جشنواره ونیز و کن. اما در این شش سال، در کرمان، هیچ امکانات خاصی برای این جشنواره در نظر گرفته نشده و تمام زیرساخت ها همان های قبلی استان کرمان بوده اند.»

هوشنگ جاوید، پژوهشگر موسیقی نواحی و یکی از اعضای شورای سیاست گذاری این رویداد نیز در گفت وگویی در بهمن ماه امسال خاطرنشان کرده است: «همیشه باور داشته ام که جشنواره نباید به یک منطقه خاص محدود شود. کرمان یا سایر استان ها نمی توانند تمام هنرمندان موسیقی نواحی کشور را در خود جای دهند. در حال حاضر بیش از ۱۲ هزار هنرمند موسیقی نواحی در کشور داریم و باید هر سال حدود هزار الی1500 نفر از آن ها در جشنواره حضور یابند. با توجه به محدودیت های فضایی و امکانات در کرمان، این استان ظرفیت پذیرایی از این تعداد هنرمند را ندارد. بنابراین باید به سمت برگزاری جشنواره به صورت منطقه ای حرکت کنیم تا عدالت بیشتری شکل بگیرد و امکان مشارکت وسیع تری فراهم شود.»

برگزاری منطقه ای جشنواره موسیقی نواحی و کاهش تمرکز بر کرمان

شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران به دبیری محمدعلی مرآتی با تغییر مهمی برگزار شد؛ در این دوره، رویکرد تمرکززدایی را پیش گرفته و میزبانی ثابت کرمان لغو گردید تا جشنواره به صورت منطقه ای اجرا شود.

بدین ترتیب، شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی با هدف بهبود و ترویج ظرفیت های سایر استان ها در پنج منطقه مختلف برگزار شد.

در دوره قبلی، استان های تهران، قزوین، مازندران، خراسان شمالی، سمنان، گلستان، البرز و قم به عنوان منطقه اول با برگزارکننده ای در گلستان، استان های اصفهان، فارس، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان به عنوان منطقه دوم با برگزارکننده ای در چهارمحال و بختیاری، استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، زنجان و گیلان به عنوان منطقه سوم با برگزارکننده ای در آذربایجان شرقی، استان های کرمانشاه، ایلام، لرستان، همدان، مرکزی و کردستان به عنوان منطقه چهارم با برگزارکننده ای در کرمانشاه و استان های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، کرمان، یزد، سیستان و بلوچستان و هرمزگان به عنوان منطقه پنجم با برگزارکننده ای در کرمان به عنوان منطقه پنجم انجام شد که این تغییر، تحول مهمی در نحوه برگزاری این رویداد به شمار می رفت.

این مسأله موجب انتقاد برخی از اهالی موسیقی و خصوصاً هنرمندان کرمان شده و آن ها در نامه ای به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت نسبت به این تغییر اعتراض کردند و نوشتند: «در هیچ جای دنیا انتقال یک جشنواره معتبر که به نوعی برند محسوب می شود، انجام نمی گیرد. این جشنواره تنها جشنواره ملی در بزرگترین استان ایران است که شمار بسیاری از علاقمندان به آن وجود دارد و هر ساله بسیاری از مخاطبان منتظر برگزاری دوباره آن هستند.

با توجه به تصمیم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای انتقال این جشنواره، از شما درخواست می کنیم که در این تصمیم بازنگری کنید.»

جشنواره هفدهم؛ منطقه ای یا بازگشت به کرمان؟

با وجود انتشار فراخوان هفدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران و اعلام فواد توحیدی به عنوان دبیر این رویداد، همچنان هیچ خبری از برگزاری جشنواره هفدهم به گوش نمی رسد و این در حالی است که حاشیه های مختلفی به دور این رویداد وجود دارد.

در آستانه برگزاری جشنواره موسیقی فجر و نزدیک شدن به روزهای پایانی سال، گمانه زنی هایی مبنی بر احتمال بازگشت جغرافیای برگزاری جشنواره به کرمان به وجود آمده است، در حالی که در متن فراخوان تنها به برگزاری منطقه ای جشنواره اشاره شده و استان کرمان به عنوان منطقه پنجم میزبانی جشنواره را بر عهده دارد.

فواد توحیدی، دبیر کرمانی جشنواره هفدهم، اما نگران آن است که این رویداد به طور دائمی از استان کرمان خارج شود. او در گفت وگویی در تاریخ ۲۰ دی ماه با رسانه فردای کرمان اظهار داشت: «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیشنهاد برگزاری جشنواره در کرمان را داد به گونه ای که این جشنواره از حالت منطقه ای خارج شود و دوباره به شکل متمرکز در کرمان برگزار گردد. این موضوع ابتدا به صورت تلفنی به کرمان اعلام شد و بعداً استاندار و مدیرکل ارشاد کرمان به تهران رفتند و در آنجا با معاون وزیر گفتگو کردند.»

همچنین او افزود: «در دوره های گذشته که جشنواره در کرمان برگزار می شد، کرمان تنها بخش کوچکی از هزینه برگزاری را متقبل می شد، اما اکنون وزارت ارشاد شرط کرده که برگزاری جشنواره در کرمان مشروط به بیشتر شدن سهم کرمان در پرداخت هزینه ها باشد و این وزارتخانه نیز باید نقش حمایتی بیشتری داشته باشد و فقط مقدار کمی از مخارج را تقبل کند. در حال حاضر، آمده به ویژه برقراری این جشنواره در دست کرمان است و اگر استاندار راضی شود که هزینه ها را بپردازد، خوش بین هستم که جشنواره به کرمان بازگردد.»

توحیدی اما در تاریخ ۴ بهمن ماه در مصاحبه ای با همین رسانه از احتمال برگزاری جشنواره در استان کرمان خبر داد و گفت: «با توجه به مذاکراتی که با استاندار و سرپرست روابط عمومی استانداری کرمان و همچنین آقای صدری و آقای مرآتی در تهران داشته ایم، به نتایج مثبتی دست یافتیم و تمام تلاشمان را می کنیم که این جشنواره به کرمان منتقل شود. واقعیت این است که از دست دادن این جشنواره برای این استان بسیار حیف است.»

با این حال، به نظر می رسد که در روزهای پایانی سال خبری از برگزاری جشنواره موسیقی نواحی ایران به عنوان بزرگ ترین امید هنرمندان موسیقی نواحی نخواهد بود و دغدغه اصلی مسئولان، بر خلاف آنچه که در فراخوان آمده، تنها مشخص کردن محل برگزاری جشنواره است.

انجمن موسیقی ایران و جشنواره ای بی تاریخچه و آرشیو!

در میان تمام اخبار ضد و نقیض و کشمکش ها، موضوع نگران کننده، نبود هرگونه آرشیو و تاریخچه ای برای این جشنواره است. در حال حاضر وب سایت جشنواره موسیقی نواحی ایران تحت نظارت انجمن موسیقی ایران فعالیت می کند. وب سایت اما به جز اخبار و تصاویر جشنواره شانزدهم، فراخوان جشنواره هفدهم و ویدئوها و بعضی اخبار پراکنده از دوره های قبلی هیچ اطلاعات مفیدی برای مخاطبان در دسترس قرار نمی دهد و تاریخچه ای از دوره های اولیه این رویداد ثبت و جمع آوری نشده است. در حالی که کتاب سالانه جشنواره معمولاً منتشر می شود، اما دسترسی به این کتب برای عموم ممکن نیست.

حتی صفحه ویکی پدیای جشنواره موسیقی نواحی ایران بدون ذکر پیشینه برگزاری این جشنواره، فقط تا سال ۱۳۹۸ به روز شده و در جشنواره دوازدهم متوقف شده است.

به نظر می رسد انجمن موسیقی ایران در چند ماه گذشته رویکردی محافظه کارانه اتخاذ کرده و به جای ارائه و انتشار اطلاعات در مورد دو جشنواره مهم یعنی جشنواره موسیقی نواحی ایران و جشنواره موسیقی جوان به عنوان مسئول اجرایی، سکوت را برگزیده است؛ موضوعی که منجر به انتشار اخبار متناقض و افزایش شایعات شده است.