«زنان سالمند مطلقه» به شدت با خطر فقر در دوران سالمندی مواجه هستند

احمد دلبری، مشاور ارشد سازمان بهزیستی کشور در امور سالمندان، در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره علل افزایش آمار طلاق در میان سالمندان کشور بیان داشت: افزایش دو برابری میزان طلاق در افراد بالای 60 سال که اخیراً در گزارش‌های رسمی و رسانه‌ها به آن اشاره شده، یک هشدار اجتماعی جدی است که نیازمند توجه ویژه جامعه، تصمیم‌سازان و نهادهای حمایتی می‌باشد. این رویداد فقط به عنوان یک مسأله خانوادگی یا آماری قابل بررسی نیست، بلکه نشان‌دهنده تغییرات عمیق در ساختار خانواده ایرانی، شیوه‌های زندگی دوران سالمندی و همچنین کیفیت روابط عاطفی میان نسل‌های قدیمی‌تر به شمار می‌رود.

وی ادامه داد: پدیده‌ای که در ادبیات بین‌المللی به نام “طلاق خاکستری” شناخته می‌شود (Gray Divorce) — یعنی طلاق در گروه‌های سنی 50 سال به بالا — اکنون به ایران نیز راه یافته است. در کشورهایی نظیر ایالات متحده و فرانسه، نرخ طلاق در میان سالمندان در دو دهه اخیر دو تا سه برابر افزایش داشته است. بر اساس گزارش‌ها از مرکز آمار و برخی پژوهش‌های داخلی، در استان‌هایی مثل تهران، در دهه اخیر نرخ طلاق در میان سالمندان دو برابر شده و این روند افزایش در سطح ملی نیز قابل مشاهده است.

رئیس انجمن سالمندان ایران در رابطه با دلایل این افزایش طلاق در سالمندان تصریح کرد: مطالعات علمی و پژوهش‌های بومی حکایت از این دارد که این افزایش ناشی از چندین عامل مختلف می‌باشد. عوامل روان‌شناختی، سالمندان امروزی بیش از گذشته نسبت به کیفیت زندگی، احترام و آرامش عاطفی خود اهمیت قائل هستند. پس از سال‌ها سکوت و تحمل، بسیاری از روابط بی‌معنا و توأم با فرسایش روحی به طلاق می‌انجامد. به علاوه، تحولات فرهنگی و اجتماعی، کاهش stigma اجتماعی مربوط به طلاق، افزایش استقلال مالی (خصوصاً در مورد زنان سالمند) و پذیرش اجتماعی برای بازنگری در روابط زناشویی در سنین بالا از دیگر محرک‌های این پدیده به شمار می‌آید.

وی همچنین بیان کرد: تغییرات پس از بازنشستگی و دگرگونی‌های ناگهانی در شیوه زندگی بعد از بازنشستگی — نظیر کاهش نقش اجتماعی، خانه‌نشینی و سندرم آشیانه خالی — می‌تواند به بروز اختلافات پنهان و فشارهای روحی منجر شود. نبود نظام حمایتی مناسب، عدم وجود ساختار مشاوره مستمر برای زوج‌های سالمند، نداشتن مهارت‌های ارتباطی در مواجهه با دوران سالمندی و کمبود حمایت‌های اجتماعی کافی، شرایط را تشدید می‌کند.

دلبری همچنین به تبعات طلاق در دوران سالمندی اشاره کرد و گفت: تنهایی و انزوا در سالمندانی که در سنین بالا به طلاق می‌رسند، به ویژه زنان، آنان را در معرض خطرات اجتماعی، افسردگی و اختلالات روانی بیشتری قرار می‌دهد. مشکلات اقتصادی ناشی از فقدان استقلال مالی و عدم وجود ساختار حمایتی، سالمندان مطلقه را به شدت در معرض فقر در دوران سالمندی قرار می‌دهد. پیامدهای سلامت جسمی و روانی ناشی از طلاق در این سنین، به خاطر عدم وجود شبکه حمایتی مناسب و همچنین کاهش طبیعی جسمانی این دوره، می‌تواند به افزایش خطر بیماری‌های مزمن، کم‌تحرکی و افت کیفیت زندگی منجر شود.

مشاور ارشد سازمان بهزیستی در مورد پیشنهادات انجمن علمی سالمندان ایران افزود: تاسیس و گسترش خدمات مشاوره تخصصی در دوران سالمندی، آموزش مهارت‌های ارتباطی و زندگی مشترک به زوج‌های در آستانه یا دوران بازنشستگی، حمایت اجتماعی و اقتصادی از سالمندان مطلقه، با تمرکز بر زنان سالمند، ایجاد شبکه‌های اجتماعی سالمندان (Senior Clubs، کلوپ‌های مهر و گفتگو) برای جلوگیری از تنهایی پس از طلاق و افزایش آگاهی عمومی در زمینه مدیریت روابط عاطفی در دوران سالمندی می‌تواند به کاهش و کنترل چالش‌های سالمندان در زمان تنهایی کمک کند.

دلبری یادآور شد: افزایش طلاق در میان سالمندان یک زنگ خطر جدی برای سلامت روانی، اجتماعی و اقتصادی این گروه از جمعیت کشور است. هرچند روند مذکور در بستر تحولات اجتماعی و فرهنگی به وقوع می‌پیوندد، اما نمی‌توان و نباید آن را به عنوان نشانه‌ای مثبت یا مطلوب در نظر گرفت. انجمن علمی سالمندان ایران به شدت نگران پیامدهای این روند است؛ بخصوص از بابت افزایش تنهایی، انزوای اجتماعی، فقر و آسیب‌های روانی که بسیاری از سالمندان، به ویژه زنان سالمند، پس از طلاق با آن مواجه می‌شوند.

رئیس انجمن سالمندان ایران در پایان تصریح کرد: حفظ کرامت انسانی و افزایش کیفیت زندگی سالمندان می‌بایست هدف اصلی مداخلات و سیاست‌های حمایتی باشد. در این مسیر، انجمن علمی سالمندان ایران بر ضرورت تقویت نهادهای حمایتی، ارائه خدمات مشاوره تخصصی، آموزش مهارت‌های زندگی و ایجاد شبکه‌های اجتماعی برای سالمندان تأکید می‌کند. ما معتقدیم که در سال‌های پایانی زندگی، بیش از هر زمان دیگری باید بسترهایی ایجاد شود تا سالمندان در فضایی امن، با حمایت عاطفی، اجتماعی و اقتصادی، بتوانند به زندگی باکیفیت ادامه دهند و از افتادن در دام انزوای ناخواسته و عواقب ناشی از فروپاشی روابط زناشویی در این سنین پیشگیری گردد.

/