سدیم یا پتاسیم؛ کدامیک در کنترل فشار خون تأثیر بیشتری دارد؟
یک مقاله جدید در مجله Hypertension به بررسی این موضوع می‌پردازد که آیا کاستن از مصرف سدیم یا افزایش گرفتن پتاسیم برای کاهش فشار خون دارای اهمیت بیشتری است یا خیر. بعضی از متخصصان معتقدند که باید مصرف سدیم را کاهش داد، در حالی که سایرین بر این باورند که باید تمرکز بر افزایش دریافت پتاسیم باشد.
پاسخ به این پرسش بسیار پیچیده بوده و نیاز به درک عمیق از نحوه عملکرد کلیه‌ها دارد. این مسئله توجه متخصصان نفرولوژی را به خود جلب کرده است. بهترین راه‌حل ممکن است به شرایط محیطی فرد بستگی داشته باشد و همچنین بسته به این که هدف کمک به افراد به‌صورت خصوصی است یا تدوین سیاست‌های تغذیه‌ای صحیح برای کل جامعه.
دکتر استفان ژوراشک از مرکز پزشکی در بوستون بیان می‌کند که استدلال او در این زمینه قوی‌تر است و نکات خود را در یک مصاحبه آنلاین تشریح کرده است.
تحقیقات در مورد سدیم به مراتب بیشتر از پتاسیم است. مطالعات متعدد از جمله INTERSALT، رژیم غذایی DASH و TOHP تأثیر کاهش سدیم بر فشار خون را مورد بررسی قرار داده‌اند. یک بازنگری که شامل ۸۵ مطالعه بود، نشان داد که کاهش مصرف سدیم همواره منجر به کاهش فشار خون می‌شود و رابطه‌ای کاملاً واضح و قابل‌پیش‌بینی در این زمینه وجود دارد.
برعکس، تحقیقات مرتبط با پتاسیم کمتر است و نتایج آن‌ها همیشه یکسان نیست. تعداد مطالعاتی که بر پتاسیم متمرکز بوده‌اند تقریباً نصف مطالعات مربوط به سدیم است و تأثیر پتاسیم بر فشار خون ممکن است به حجم سدیم مصرفی فرد بستگی داشته باشد.
کاهش مصرف سدیم
یک مطالعه به نام PURE نشان داده است که مصرف بسیار کم سدیم ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد. با این حال، این پژوهش با دو مشکل عمده مواجه بوده است.
اولین مورد این است که اندازه‌گیری میزان سدیم تنها با یک نمونه ادرار انجام شده است، در حالی که روش دقیق‌تر و معتبرتری که می‌توان استفاده کرد، جمع‌آوری ادرار در طول ۲۴ ساعت است. مطالعه دیگر (TOHP) نشان داده است که نتایج ممکن است با استفاده از فقط یک نمونه ادرار تغییر کند و این ممکن است توضیح‌دهنده علت رابطه U شکل بین سدیم و خطرات سلامتی در مطالعه PURE باشد.
دومین نکته این است که PURE یک مطالعه‌ی مشاهده‌ای بوده، یعنی تنها افرادی را بررسی کرده است بدون اینکه همه‌ی عوامل تأثیرگذار را تحت کنترل قرار دهد. این امر می‌تواند موجب بروز سوءتفاهم در تشخیص علت و معلول شود. به عنوان مثال، ممکن است افرادی که به شدت مصرف نمک پایین‌تری دارند، در واقع از قبل در معرض خطر بالاتری برای بیماری‌های قلبی بوده و پزشکان به آن‌ها توصیه کرده‌اند که مصرف نمک خود را کاهش دهند. در این صورت، بیماری ممکن است دلیل کاهش مصرف نمک بوده باشد، نه برعکس.
بحث در مورد کاهش مصرف سدیم به شدت جدی است. محققان به دسته‌های مختلف تقسیم شده و افراد نیز در آنچه برخی به نام «جنگ‌های نمک» یاد می‌کنند، طرف‌های مختلفی را انتخاب کرده‌اند.
گروهی از محققان به نام جکسون ۶ تلاش کردند تا این اختلاف نظر را با اجرای یک مطالعه در زندان‌های ایالات متحده حل کنند. آن‌ها همچنین گزینه‌هایی مانند خانه‌های سالمندان و پایگاه‌های نظامی را بررسی کردند، اما در نهایت زندان‌ها را به عنوان مکان تحقیق انتخاب کردند. آن‌ها جزئیات برنامه‌ی خود را در مقاله‌ای در مجله Hypertension منتشر کردند.
با این حال، این مطالعه هرگز به انجام نرسید. دو دلیل اصلی این مسئله شامل نگرانی‌های اخلاقی مرتبط با آزمایش بر روی زندانیان و همچنین آشکار شدن این موضوع که این پروژه به شکل مخفیانه‌ای توسط صنعت نمک تأمین مالی می‌شد، می‌باشد.
دکتر سواپنیل هیرمات از دانشگاه اتاوا در کانادا معتقد است که مکمل‌های پتاسیم به اندازه کافی مورد توجه قرار نمی‌گیرند. او در مقاله‌ای که نوشته، به نقش مهم پتاسیم در کاهش فشار خون اشاره کرده و توضیح می‌دهد که هرچند تحقیقات در مورد مکمل‌های پتاسیم به نسبت کمتر است و عمدتاً بر مبنای مشاهدات انجام می‌شود، اما همچنان اطلاعات ارزشمندی ارائه می‌کنند.
بخشی به نام لوله پیچیده دیستال در کلیه وجود دارد. هنگامی که سطح پتاسیم در بدن کاهش می‌یابد، فرآیندی مشهور به سوئیچ پتاسیم فعال می‌شود. این امر سبب می‌شود که کلیه‌ها مقادیر بیشتری سدیم را جذب کنند، حتی اگر میزان سدیم در بدن بالاتر از حد نرمال باشد.
درک این فرآیند برای کسانی که تخصصی در زمینه کلیه ندارند، ممکن است دشوار باشد. اما اگر با نحوه عملکرد دیورتیک‌های تیازیدی (نوعی دارو برای کاهش فشار خون) آشنایی داشته باشید، توضیحات مطرح شده ملموس‌تر خواهد بود.
اهمیت مکمل‌های پتاسیم
دکتر سواپنیل هیرمات از دانشگاه اتاوا، کانادا، بر این باور است که مکمل‌های پتاسیم به اندازه کافی مورد توجه قرار نمی‌گیرند. او در مقاله خود به اهمیت پتاسیم در حفظ سلامتی، به ویژه در کنترل فشار خون اشاره می‌کند.
او اذعان می‌دارد که تحقیقات در مورد مکمل‌های پتاسیم به نسبت دیگر پژوهش‌ها کمتر است و بیشتر بر مبنای مشاهدات شکل گرفته‌اند، اما همچنان داده‌های مفیدی را ارائه می‌دهند.
لوله پیچ‌خورده دیستال در کلیه، در زمانی که سطح پتاسیم در بدن پایین بیاید، فرآیند سوئیچ پتاسیم را فعال می‌کند. این فرآیند موجب می‌شود که کلیه‌ها مقادیر بیشتری از سدیم را جذب کنند، حتی اگر سطح سدیم در بدن از پیش بالا باشد.
درک این فرآیند برای افراد غیرمتخصص در زمینه کلیه دشوار است. با این حال، اگر با عملکرد دیورتیک‌های تیازیدی (که نوعی دارو برای کاهش فشار خون هستند) آشنایی داشته باشید، این توضیحات بیشتر برای شما قابل درک خواهد بود.
