مجرمان معمای پیچیده ترافیک پایتخت تهران

این روزها، ترافیک در تهران تنها به ساعات اوج صبح و عصر محدود نمی شود؛ بلکه شدت بالای تردد خودروها به گونه ای است که در هر لحظه از شبانه روز و در تمامی خیابان ها، می توان خسارت های ناشی از ترافیک را حس کرد.

، وضعیت نگران کننده ترافیک تهران در این روزها به موضوعی ملموس تبدیل شده است، به طوری که شهروندان تهرانی اعم از استفاده از خودرو شخصی یا حمل و نقل عمومی، به طور فزاینده ای کلافه تر و خسته تر به مقصدهای خود می رسند. به نظر می رسد که وضعیت بغرنج ترافیک تهران از هر زمان دیگری بیشتر سردرگم کننده شده و دیگر این معضل محدود به ساعات اوج نیست؛ بلکه در هر ساعتی از روز، در معابر مختلف، چه درجه یک و چه دو، شاهد ترافیک سنگینی خواهیم بود و این گره های کور به شدت بر کیفیت زندگی مردم تأثیر می گذارد.

ترافیک کنونی پایتخت به شدت مشابه ترافیک های پایان سال است، از نوعی که در هر خیابان و حتی کوچه ها می توان تجربه کرد و نتوان توجیه خاصی برای این سنگینی ترافیک پیدا کرد. پیک های ترافیکی صبحگاهی و شبانگاهی به طرزی غیرقابل انکار در تمامی ساعات روز در این کلان شهر حاکم شده اند.

کارشناسان برای بروز ترافیک فزاینده تهران دلایل متعددی را ذکر کرده اند، که شامل کمبود حمل و نقل عمومی، تردد روزافزون خودروهای شخصی، ناتوانی معابر در مدیریت تردد چند میلیونی وسایل نقلیه، فعالیت خودروهای پلاک شهرستان، فقدان دوربین های نظارتی و مشکلات ناشی از کارکرد آن ها، استفاده از مسیریاب ها و … می شود؛ اما مطمئناً کمبود حمل و نقل عمومی، تمایل به استفاده از خودروهای شخصی و مسافربرهای اینترنتی را به شدت افزایش داده است.

هر روز ۸۵۰۰ ساعت از وقت تهرانی ها در ترافیک تلف می شود

ترافیک خسته کننده تهران بر اساس اظهارات سردار تیمور حسینی رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی کشور در مورد تباه شدن عمر مردم در ترافیک نمایان می شود. او می گوید که ۲۰ میلیون نفر در روز جابجا می شوند و حداقل یک ساعت ممکن است در ترافیک معطل شوند؛ البته ممکن است تا دو برابر این زمان نیز طول بکشد، که نشان دهنده دشواری و زمان تلف شده ای است که شهروندان در ترافیک می گذرانند.

سردار حسینی تأکید می کند: مفهوم این بیان آن است که روزانه ۲۰ میلیون نفر ساعت در ترافیک تهران وقت خود را از دست می دهند. اگر این عدد را به ۲۴ تقسیم کنیم، تعداد روزهای معطل شده به دست می آید و تقسیم آن بر ۳۶۵ روز به عدد نهایی ای منجر می شود که نشان دهنده ۸۵۰۰ ساعت است. به عبارت دیگر، روزانه ۸۵۰۰ نفر ساعت، به این معنا که وقتی ادعا می کنیم زمان طلاست، آن را هدر می دهیم.

تلف شدن ۸۵۰۰ نفر ساعت از وقت تهرانی ها رقم قابل توجهی است و این در حالی است که ترافیک فقط یک معضل در رسیدن به موقع به مقاصد نیست؛ بلکه آلایندگی ناشی از این ترافیک، کیفیت هوای تهران را نیز تحت تأثیر قرار می دهد و بر سلامت جسمی و روانی ساکنان اثر می گذارد. با این حال، علی رغم اینکه مردم به خوبی از تبعات منفی ترافیک و آلودگی هوا آگاهند و راه حل های مختلفی برای بهبود اوضاع مطرح شده است، همچنان اژدهای هفت سر ترافیک در خیابان ها جولان می دهد و طرح های ترافیکی نتوانسته اند آن را مهار کنند.

افزایش بی رویه خودروها و ورود وسایل نقلیه جدید به معابر پایتخت در شرایطی ادامه دارد که بزرگراه ها و خیابان های تهران ظرفیت مدیریت این حجم از خودرو و موتورسیکلت را ندارند. به علاوه، تعداد قابل توجهی از این وسائط نقلیه نیز فرسوده هستند و به جای آنکه از چرخه تردد خارج شوند، در شهر به حرکت ادامه می دهند و حتی به حمل و نقل مسافر می پردازند.

از جمله عوامل مؤثر در افزایش ترافیک تهران، باید به تردد خودروهای پلاک شهرستان توجه کرد. به گفته یکی از اعضای شورای شهر تهران، تنها از هر ۱۰ خودرو، دو پلاک مربوط به تهران است و این در حالی است که این خودروها بدون پرداخته هزینه و عوارض، وارد معابر می شوند و با آسودگی، اقدام به مسافرکشی می کنند. اگرچه شورای شهر تهران لایحه ای برای محدودیت ورود خودروهای پلاک شهرستان به محدوده طرح ترافیک به تصویب رسانده، اما با توجه به عدم موافقت هیأت تطبیق فرمانداری تهران با این مصوبه، به نظر می رسد کماکان با فعالیت بدون قاعده این وسائط نقلیه شاهد خواهیم بود.

در عین حال، گرانی نرخ کرایه برخی خطوط تاکسیرانی و کمبود وسایل عمومی حمل و نقل در پایانه ها و خطوط، شهروندان را ناگزیر به استفاده از خودروهای شخصی کرده و این به مشکلات ترافیکی تهران دامن می زند.

فرمول ساده برای حل ترافیک: توسعه حمل و نقل عمومی به علاوه کاهش استفاده از خودروهای شخصی

ترافیک تهران یک معضل پیچیده و بغرنج به شمار می آید

جعفر تشکری هاشمی رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران بر این باور است که اگر چه ترافیک تهران معضلی پیچیده است، اما در عین حال راه حل های ساده ای برای آن وجود دارد که بارها نیز اعلام گردیده است. وی می افزاید: راهکارها مشخص است و تا زمانی که این فرمول ساده به درستی پیاده سازی نشود، مشکلات فعلی همچنان پابرجا خواهد بود و حتی امیدی به بهبود وضعیت ترافیک نخواهیم داشت.

تشکری هاشمی تأکید می کند که یکی از اصلی ترین دلایل ترافیک تهران، تعداد بالای خودروهای شخصی در خیابان هاست که ناشی از ضعف و کمبود خدمات حمل و نقل عمومی می باشد. اگر که سیستم حمل و نقل عمومی به اندازه کافی مناسب باشد، بسیاری از افراد از استفاده از وسایل شخصی خود صرفنظر خواهند کرد. اما واقعیت چیز دیگری است و بارها اعلام کرده ایم که تهران به ۹۰۰۰ دستگاه اتوبوس اضافی نیاز دارد تا جابه جایی مسافران به نحو بهتری انجام گیرد و توسعه مترو نیز امری ضروری است. این اقدامات در واقع اقداماتی ابتدایی و کوتاه مدت است که می تواند در مدت زمانی کوتاه، حتی کمتر از یک سال به سرانجام برسد.

به گفته یکی از اعضای شورای شهر تهران، برای تحقق این اهداف، به یک اراده جدی از سوی مدیران شهری نیاز داریم، اما مشاهده می کنیم که با وجود تخصیص بودجه های خوبی به توسعه حمل و نقل عمومی، مشکلات مختلفی از جمله تنش های بین سازندگان و شهرداری مانع از تحقق کامل این اهداف شده است.

برای اینکه مردم در ترافیک زمان خود را هدر ندهند، ضروری است که توسعه حمل و نقل عمومی به ویژه اتوبوس ها و مترو در اولویت قرار گیرد و نیز باید توجه داشت که در شرایطی که سرانه خودرو در تهران به طور مداوم افزایش می یابد، سرانه استفاده از حمل و نقل عمومی هر روز کاهش می یابد.

تشکری هاشمی با تأکید بر کاهش سرانه حمل و نقل عمومی می افزاید: برای جلوگیری از هدر رفت زمان شهروندان در ترافیک، باید حمل و نقل عمومی به ویژه اتوبوس ها و مترو در دستور کار توسعه قرار گیرد و این نکته را باید در نظر داشت که در حالی که سرانه خودرو در تهران هر روز رو به افزایش است، سرانه استفاده از خدمات حمل و نقل عمومی به طور مداوم در حال کاهش است. این دو روند وارونه به طرز موثری در تشدید مشکلات راهی ترافیکی تأثیرگذار است.

وی همچنین به نقش مسیریاب های آنلاین و نقشه های دیجیتالی در وضعیت ترافیک تهران اشاره کرده و بیان می کند: استفاده فراگیر از این ابزارها به طور نامطلوب، بسیاری از رانندگان را به مسیرهایی می کشاند که به خیابان های فرعی و محله های مسکونی منتهی می شود و در نهایت موجب ایجاد ازدحام در این مناطق شده و بر آرامش و آسایش ساکنین آنها تأثیر منفی می گذارد؛ و به نظر می رسد که راه حلی برای این موضوع هم وجود نداشته باشد.

وی با تأکید بر اینکه هیچ جای دنیا برای حل ترافیک راه حلی یافته نشده، جز توسعه و تقویت حمل و نقل عمومی و ترویج وسایل نقلیه پاک، تصریح می کند: ما نیز به دنبال راهکارهای غیرمعمول نیستیم و بایستی از تجربیات جهانی استفاده کنیم؛ اما به سبب عدم تأمین ناوگان حمل و نقل عمومی، شهروندان بلافاصله به سمت خودروهای شخصی و خدمات تاکسی های اینترنتی تمایل پیدا کرده اند.

تشکری هاشمی همچنین در خصوص ورود خودورهای پلاک شهرستان به محدوده طرح ترافیک می گوید که اکثر ترددها با پلاک شهرستان در واقع به منظور کار و مسافرکشی در شرکت های تاکسی آنلاین و عمدتاً برای فعالیت اقتصادی به تهران می آیند. در عین حال، متأسفانه برخی به سبب ضعف نظارت و عدم کنترل دوربین ها از پرداخت عوارض خودداری کرده و این موضوع موجب جذابیت بیشتر استفاده از پلاک های غیرمجاز در تهران شده است. این در حالی است که باید راه حلی برای این مشکل اندیشید.

ترافیک در ساعت ۱۴ نیز پدیدار می شود

با این حال، حمید برادران مدیرعامل شرکت کنترل ترافیک تهران در گفت وگویی با در ارتباط با وضعیت ترافیک تهران، تأکید می کند که وضعیت ترافیک نسبت به مدت مشابه سال گذشته نه تنها تغییر نکرده، بلکه پیشرفت و تغییری جز در ساعت ۱۴ نداشته است. وی تأکید می کند که پیک ترافیک صبح و عصر همچنان وجود دارد و همچنین تعطیلی ادارات در ساعت ۱۴ نیز منجر به ایجاد ترافیک در این ساعت می شود؛ در حالی که تعطیلی برخی از ادارات در این زمان، به ویژه مرتبط با سفرهای خرید یا درمان، باعث افزایش حرکات در این ساعت می شود و در نتیجه، آزادی عمل بیشتری برای شهروندان تهرانی فراهم می شود و همین امر عاملی برای پایداری ترافیک عصرگاهی به شمار می آید. برخی افراد ممکن است که زودتر از محل کار خود خارج شده و به منزل برگردند، اما ترافیک عصرگاهی به قوت خود باقی می ماند.

مسیریاب ها، جریان ترافیک تهران را به سمت خیابان ها و معابر فرعی به منظور کاهش زمان جانشین کرده اند و در کشورهای دیگر، مسیریاب ها ملزم به رعایت محدودیت های حاکمیتی هستند و سفر مردم را از بزرگراه ها و معابر اصلی هدایت می کنند، نه این که ترافیک را به معابر کوچک منتقل کنند.

برادران تأکید می کند که با اینکه صبح و عصر ترافیک رشد محسوسی نداشته، ایجاد ترافیک در ساعت ۱۴ منجر به استمرار ترافیک شده است. همچنین، نسبت به سال های گذشته نسبت خودروهای شاسی بلند در سطح شهر رشد قابل توجهی داشته است که در مهندسی ترافیک، هر چه حجم و ابعاد خودروها افزایش یابد، در نظر گرفتن ضرایب بالاتری برای ترافیک ضروری خواهد بود. به همین دلیل، تعداد خودروهای شاسی بلند در تهران به وضوح تأثیر قابل توجهی بر جریان ترافیک دارد.

نقش مسیریاب ها در توسعه ترافیک در شبکه محلی

افزایش ۶ درصدی طول ترافیک در سال جدید

برادران در خصوص دلیل نفوذ ترافیک به معابر کوچکتر تهران اشاره کرده و بیان می کند که مسیریاب ها به منظور کاهش زمان سفر، شبکه ترافیک تهران را به سمت معابر فرعی هدایت می کنند و این در حالی است که در دیگر کشورها مسیریاب ها تحت قوانین حاکمیتی محدودیت دارند و مسافران را ملزم به استفاده از بزرگراه ها و خیابان های اصلی می کنند، نه اینکه ترافیک را به معابر کوچک منتقل کنند و باعث توسعه ترافیک در محله ها شوند.

مدیرعامل شرکت کنترل ترافیک شهرداری تهران تأکید می کند که در زمینه ترافیک تهران شاهد رفتارهای غیرطبیعی یا افزایش نگران کننده ای از خودروها نسبت به سال های گذشته نیستیم. در واقع، آنچه که به وقوع می پیوندد، تغییر رفتارها است. بسیاری از سفرها در حال حاضر به سمت خرید و درمان است، زیرا توزیع سفر برای اهداف تفریحی یا شرکتی، به دلیل عدم توقف و الگوهای دیگری که متفاوت است، در حال تغییر است. از این رو، زمانی که در پیک عصر ترافیک سنگین تری داریم، به این معنا نیست که حجم خودروها افزایش یافته، بلکه به دلیل توقف های مکرر و کاهش سرعت خودروها، وضعیت ترافیک شکل می گیرد و طول سفرها افزایش می یابد.

وی ادامه می دهد که سفرهای کاری به طور معمول توقفی ندارند و مسیرها مشخص است، اما سفرهای درمانی، تفریحی و خرید به دلیل عدم نقطه گذاری خاص، مسوول توقف بیشتری هستند و این مورد می تواند بر روی جریان ترافیک شهر اثر منفی بگذارد. این توقف ها و کندی در ترافیک، به بروز مشکلات ترافیکی منجر می شود و همچنین تصادف های خسارتی را افزایش می دهد. در عوض، با اینکه تصادفات فوتی کاهش می یابد، but the increase in damage accidents leads to more stoppages.

برادران در مورد درصد افزایش ترافیک در تهران در این روزها اشاره می کند که مقایسه ای با مدت مشابه سال گذشته نشان می دهد که طول ترافیک ۶ درصد افزایش یافته است که البته این رقم به عنوان میانگین محاسبه شده و تغییر رفتار ترافیکی در روزهای یکشنبه و سه شنبه مشهود است. به همین دلیل، باید گفت که افزایش ترافیک چشمگیر نبوده، زیرا به طور معمول هر سال بین ۲ تا ۷ درصد تعداد خودروها افزایش می یابد و خروج خودروهای فرسوده و اسقاطی کم کم اتفاق می افتد. در نهایت، این افزایش طبیعی در روند زندگی شهری تهران محسوب می شود و تغییرات درصدی عادی و نگران کننده نیست.

در نهایت باید خاطرنشان کرد که لزوم رسیدگی به مشکلات ترافیک و آلودگی هوا برای شهروندان تهرانی در سال های اخیر دو مطالبه اصلی بوده است. اما با وجود اینکه راه حل های مختلفی برای رفع این معضل پیشنهاد می شود، این کلاف نه تنها باز نمی شود، بلکه به تدریج پیچیده تر می گردد و به نظر می رسد شایسته است قوه قضائیه همان گونه که در مورد اعلام اسامی متهمان به اهمال کاری در اجرای قانون هوای پاک عمل کرده، به موضوع کم کاری در حل معضل ترافیک تهران نیز ورود کند تا حداقل دست اندرکاران مشکل ترافیک تهران شناسایی شوند.