هواى سالم، در انحصار ۷ کشور/ تحلیل کامل وضعیت آلودگی هوا در سطح جهانی

آلودگی هوا به‌عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی که در سطح جهانی با آن مواجه هستیم، بر سلامت عمومی و اکوسیستم‌های طبیعی اثرات وسیعی دارد. این بحران جهانی نه‌تنها کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار داده، بلکه به تهدیدی جدی برای حیات میلیون‌ها نفر تبدیل شده است.

بر اساس گزارش تجارت نیوز، ذرات معلق کوچک در هوا، به ویژه PM2.5، قادرند به ریه‌ها نفوذ کرده، به جریان خون راه یافته و خطر ابتلا به انواع بیماری‌ها اعم از بیماری‌های قلبی، ریوی و حتی سرطان را افزایش دهند.

گزارش‌های جهانی در زمینه کیفیت هوا نشان می‌دهند که در سال 2023 تنها تعدادی اندک از کشورها موفق به دستیابی به استانداردهای امن برای کیفیت هوا شده‌اند، درحالی‌که بسیاری از مناطق عالم همچنان با سطوح خطرناک از آلودگی مواجه هستند.

این مقاله به تجزیه و تحلیل نتایج این گزارش‌ها، ارزیابی وضعیت آلودگی هوا در نقاط مختلف دنیا و پیامدهای آن برای سلامت عمومی و محیط زیست اختصاص دارد. همچنین به بررسی اقداماتی که برخی کشورها برای کاهش آلودگی به کار گرفته‌اند، پرداخته و بر ضرورت انجام فوریت‌دار اقداماتی برای مقابله با این بحران تأکید می‌شود.

کیفیت هوای جهانی در سال 2023

براساس گزارشی از شرکت سوئیسی IQAir، تنها هفت کشور در سال 2023 موفق شدند به سطح آلودگی هوای ایمن بر اساس دستورالعمل‌های سازمان جهانی بهداشت (WHO) دست یابند. این کشورها شامل استرالیا، استونی، فنلاند، گرانادا، ایسلند، موریس و نیوزیلند هستند. مناطق دیگری نظیر پورتوریکو، برمودا و پلی‌نزی فرانسه نیز به دلیل وضعیت مطلوب خود در کیفیت هوا، به‌عنوان مکان‌های پاک شناخته می‌شوند.

در اروپا، کشورهای شمالی پیشرو در زمینه کیفیت هوای پاک هستند. ایسلند با میانگین 4 میکروگرم بر متر مکعب، دارای بهترین کیفیت هوا بوده و به دنبال آن استونی با 4.7 و فنلاند با 4.9 میکروگرم بر متر مکعب قرار می‌گیرند.

این در حالی است که اکثر کشورهای جهان، به‌ویژه در مناطق با جمعیت زیاد و صنعتی، با سطوح خطرناک آلودگی مواجه‌اند. کشورهای آسیای جنوبی و مرکزی از جمله بنگلادش، پاکستان و هند بیشترین آلودگی را تجربه کرده و با آمارهای بالای بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کنند.

وضعیت آلودگی هوا در اروپا

در سال 2023، بسیاری از کشورهای اروپایی موفق به بهبود کیفیت هوا شده‌اند، اما همچنان بخش‌هایی از این قاره به مشکلات جدی در این زمینه دچار هستند. کشورهایی نظیر لیتوانی، جمهوری چک، مجارستان و ایتالیا در دسته زرد قرار دارند و میزان آلودگی آنها سه برابر بیشتر از حد ایمن است.

کرواسی به عنوان الگویی موفق، توانسته است میانگین سالانه PM2.5 را به بیش از 40 درصد کاهش دهد. این دستاورد نتیجه افزایش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و اعمال سیاست‌هایی برای حذف زغال‌سنگ و کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای تا سال 2030 بوده است.

اما کشورهایی نظیر ترکیه، صربستان و بوسنی و هرزگوین همچنان با سطوح بسیار بالای آلودگی مواجه هستند. ایغدیر در ترکیه با آلودگی 9 برابر بیشتر از حد ایمن، به عنوان آلوده‌ترین شهر اروپا در سال 2023 شناخته شده است.

آلوده‌ترین مناطق جهان

بیشترین آلودگی‌ها در نقاط آسیای جنوبی و مرکزی قرار دارد. بنگلادش با میانگین سالانه 79.9 میکروگرم بر متر مکعب به عنوان آلوده‌ترین کشور دنیا شناخته شده، این رقم 15 برابر بیشتر از استانداردهای سازمان جهانی بهداشت است. پاکستان و هند به عنوان دومین و سومین کشور با بدترین کیفیت هوا در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

در این کشورها، عواملی نظیر فعالیت‌های صنعتی، استفاده وسیع از سوخت‌های فسیلی، سوزاندن زباله و کمبود سیاست‌های زیست‌محیطی، از بنیادی‌ترین دلایل آلودگی به شمار می‌روند. هند به عنوان کشوری که چهار شهر از آلوده‌ترین شهرهای جهان را در خود جا داده، با مشکلات جدی در زمینه سلامتی شهروندانش دست و پنجه نرم می‌کند.

برای نخستین بار، کانادا به عنوان آلوده‌ترین کشور در آمریکای شمالی معرفی شده است. در این کشور، 13 شهر با آلودگی بالا شناسایی شده‌اند که نگرانی‌هایی را درباره تأثیرات منفی آن بر محیط زیست و سلامت مردم به وجود آورده است.

اهمیت داده‌های کیفیت هوا

داده‌های مربوط به کیفیت هوا، نقش بسیار مهمی در افزایش آگاهی عموم و سیاست‌گذاران برای کاهش آلودگی ایفا می‌کنند. این داده‌ها حاکی از آن هستند که مناطق آسیب‌پذیر و کم‌برخوردار عموماً بیشتر تحت تأثیر آلودگی قرار می‌گیرند. به‌عنوان مثال، در آفریقا، بیش از یک‌سوم جمعیت به اطلاعات مرتبط با کیفیت هوا دسترسی ندارند که این موضوع مانعی برای انجام اقدامات ضروری در این مناطق می‌باشد.

فرانک هامز، مدیرعامل IQAir، بر این نکته تأکید می‌کند که یک محیط پاک و سالم باید به‌عنوان یک حق اساسی بشری به حساب آید. با این حال، کمبود اطلاعات در بسیاری از نقاط جهان، به‌ویژه کشورهای در حال توسعه، باعث تأخیر در اقدامات مؤثر و ادامه رنج‌های انسانی می‌شود.

آیدان فارو، دانشمند ارشد گرین‌پیس، بر لزوم اقدام فوری جهت کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و مقابله با عوامل آلودگی هوا تأکید می‌کند. وی آلودگی هوا را به عنوان یک «فاجعه بهداشت جهانی» معرفی می‌کند که باید به سرعت به آن رسیدگی شود.

پیامدهای بهداشتی آلودگی هوا

آلودگی هوا به‌طور مستقیم بر سلامت فیزیکی و روانی انسان تأثیرات منفی می‌گذارد. ذرات ریز PM2.5 می‌توانند به عمق ریه‌ها نفوذ کرده و حتی به سیستم گردش خون داخل شوند. این ذرات با بیماری‌های قلبی و ریوی، فشار خون بالا، افزایش احتمال ابتلا به آسم، افسردگی و مرگ زودرس مرتبط هستند.

علاوه بر این، آلودگی هوا به‌طور مستقیم با افزایش گازهای گلخانه‌ای و تغییرات اقلیمی در ارتباط است. انتشار گازهایی همچون دی‌اکسید کربن و متان نه‌تنها به افت کیفیت هوا منجر می‌شود، بلکه گرمایش زمین را نیز تسریع می‌کند.

به نقل از یورونیوز، آلودگی هوا به عنوان یک بحران جهانی با پیامدهای عمیق بر سلامت انسان و محیط‌زیست شناخته می‌شود. گزارش‌های کیفیت هوا نابرابری‌های وسیعی در دسترسی به هوای پاک در سطح جهانی را روشن کرده و بر این نکته تأکید دارد که کشورهایی با صنایع بزرگ و پرجمعیت نیاز به انجام اقداماتی عاجل‌تر برای کاهش آلودگی دارند.

برای برخورد با این چالش، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، بهبود زیرساخت‌ها و وضع سیاست‌های مؤثر ضروری به نظر می‌رسد. کشورهایی که در تلاش برای کاهش آلودگی پیشرو هستند، می‌توانند الگوی مناسبی برای سایر کشورها به شمار روند، اما تنها با همکاری‌های بین‌المللی و برنامه‌های بلندمدت امکان مدیریت این بحران و دستیابی به جهانی سالم‌تر و پاک‌تر وجود خواهد داشت.