شرایط لازم برای دستیابی به گواهی کاهش انتشار آلاینده‌ها در بازار انرژی کدامند؟
در واقعیّت جلسه تحلیلی که به بررسی ظرفیت‌های گواهی‌های کاهش نشر آلایندگی در راستای توسعه پایدار کشور پرداخته شده، ابعاد و زمینه‌های این گواهی‌ها به عنوان ابزاری در بورس انرژی مورد بحث قرار گرفت.
، این نشست تحلیلی تحت عنوان «بررسی ظرفیت گواهی‌های کاهش انتشار آلایندگی در توسعه پایدار» با حضور علی نقوی – مدیر عامل شرکت بورس انرژی ایران، محمدرضا عالمی – سرپرست اداره نظارت بر بورس‌های کالایی، و مجید پویانمهر – دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، در مقر بورس انرژی ایران برگزار گردید.
در این جلسه، عالمی، سرپرست اداره نظارت بر بورس‌های کالایی سازمان بورس، با نقد ابزارهای اقتصادی مورد استفاده برای کنترل آلایندگی محیط زیست در کشور اظهار داشت: در ارتباط با مکانیزم‌های اقتصادی برای کنترل آلودگی، سه رویکرد اصلی وجود دارد. در یکی از رویکردها به ارائه تسهیلات پرداخته می‌شود، دیگری به عوارض و جریمه شرکت‌های آلاینده می‌پردازد و در سومین رویکرد که مکانیزم مبتنی بر بازار است، موضوعاتی مانند تجارت آلاینده‌ها، گواهی انرژی پاک و حراج اوراق گواهی انرژی گنجانده شده‌اند.
وی در ادامه بیان کرد: در ایران در سال ۱۳۸۷ برای نخستین بار یک تبصره در خصوص عوارض آلایندگی در ماده ۳۸ قانون مالیات ارزش افزوده به تصویب رسید، که به موجب آن شرکت‌های آلاینده بنا بر تشخیص سازمان محیط زیست موظف به پرداخت یک درصد مالیات از درگاه قیمت فروش به عنوان عوارض آلایندگی بودند. با این وجود، انتقادهایی به این قانون از منظر شاخص‌های سازمان محیط زیست معطوف گردید. همچنین، میزان یک درصد مالیات به گونه‌ای بود که هیچ مشوقی برای کاهش آلودگی در میان شرکت‌های آلاینده ایجاد نمی‌کرد.
عالمی همچنین افزود: این قانون در سال ۱۴۰۰ مورد اصلاح قرار گرفت، که در آن، بخشی تحت عنوان عوارض سبز معرفی شد. طبق این بخش، شرکت‌هایی که در مهلت مقرر خود را از فهرست تولیدکنندگان آلاینده خارج نکنند، بر اساس شدت، محل و نوع آلایندگی، مالیات آن‌ها در بازه‌ای از نیم درصد تا یک و نیم درصد مشمول عوارض مالیاتی می‌گردید.
در ادامه نشست، پویانمهر – دبیر کمیته فقهی سازمان بورس – اظهار داشت: بازار سرمایه با معرفی گواهی‌های کاهش آلایندگی، به عنوان نخستین بورس اسلامی در جهان اقدام به ارائه و اجرای این محصولات نموده است. انتشار این گواهی‌ها باید با هدف‌گذاری درست به سمت توسعه متوازن انجام پذیرد و فرایند توسعه زمانی به واقعیت می‌پیوندد که هیچ‌گونه آسیبی به حقوق دیگران نرساند.
علی نقوی – مدیر عامل شرکت بورس انرژی ایران – در پاسخ به سوال خبرنگار ایسنا درباره ضرورت استفاده از گواهی‌های کاهش نشر آلایندگی اظهار کرد: در بورس انرژی ایران و در بازار سرمایه برنامه‌ریزی برای نشر گواهی‌های کاهش آلایندگی داریم که نخستین گام آن با تأیید کمیته فقهی سازمان بورس به وقوع پیوسته و مرحله بعدی بررسی این ابزار در شورای عالی بورس خواهد بود.
وی ادامه داد: بدین ترتیب، معمول شد که نظرات ذینفعان این بازار به دقت بررسی شود و همچنین ویژگی‌ها و مشخصات این ابزار برای فعالان بازار سرمایه توضیح داده شود. در تداوم این فرایند، نشستی با همکاری مدیریت پژوهش و مطالعات اسلامی سازمان بورس و بورس انرژی ایران برگزار شد و نمایندگانی از سازمان محیط زیست، بورس اوراق بهادار، و وزارت نفت در این جلسه حاضر بودند.
نقوی تاکید کرد: صنایعی که کربن بیشتری نسبت به استانداردهای مشخص شده منتشر می‌کنند، ملزم به خرید این گواهی‌ها خواهند بود. همچنین صنایعی که با تغییرات زیربنایی، انتشار کربن‌های خود را کاهش دهند و نیروگاه‌های تجدیدپذیر، به صورت مشوق گواهی‌هایی را دریافت خواهند کرد. با این حال، برای تحقق این ابزار و گواهی‌ها، مسیر متفاوتی پیش روی ما قرار دارد و نیازمند پیش‌نیازهای مهم مقرراتی هستیم. برخی از مصوبات ملزم به تأیید هیئت وزیران است و شاید تدوین قوانین جدید در این راستا الزام‌آور گردد.
وی همچنین خاطرنشان کرد: در چارچوب بازار سرمایه، نیاز به نظرات شورای عالی بورس به عنوان یک ابزار مالی، تدوین مقررات لازم برای پذیرش، معامله، تسویه گواهی‌ها و در پایان آغاز معاملات داریم.
مدیر عامل شرکت بورس انرژی ایران در این نشست گفت: در بورس‌های کشور، بورس انرژی نهادی است که با نهادهای متعددی در تعامل است، زیرا ذینفعان مختلفی در این حوزه فعالیت می‌کنند. امروزه، انرژی پاک یکی از موضوعات حائز اهمیت در بازارهای جهانی تلقی می‌شود. مباحثی از جمله سوخت سبز در هفته گذشته به بحث درآمده و از هفته آینده معاملات آن آغاز خواهد شد. علاوه بر این، در حوزه اوراق بهادار انرژی‌های پاک، گواهی‌های صرفه‌جویی برق و برق تجدیدپذیر نیز در حال اجرا هستند. همچنین بورس انرژی بر روی مبادلات هیدروژن و متانول سبز نیز کار می‌کند.
وی افزود: اما در زمینه کربن، به دلیل مباحث مربوط به شدت‌های آلودگی و تأثیرات زیست‌محیطی آن، به نظر می‌رسد باید به سمت گواهی‌های اجباری پیش برویم. همچنین با توجه به مذاکرات انجام شده، به نظر می‌رسد بتوانیم در عرصه بین‌المللی زودتر از بازارهای داخلی، بازار گواهی‌های انرژی را راه‌اندازی نماییم.
