شهرهای بزرگ ایران در خطر فرونشست قرار دارند

موضوعات زیست محیطی در ایران همواره در قالبی حاشیه ای قرار گرفته و بی توجهی به آن، خسارات وسیعی ایجاد کرده است. یکی از بحرانی ترین این مسائل، برداشت بی رویه از منابع آبی زیرزمینی است که به طور جدی ۴۰۰ شهر کشور را در معرض خطر فرونشست زمین قرار داده است. خطری که متخصصان محیط زیست بارها نسبت به آن هشدار داده اند، اما هنوز هم تدابیر جدی برای کنترل آن اتخاذ نشده است.

پدیده فرونشست زمین یکی از معضلات زیست محیطی عمده و غیرقابل جبران است که به ویژه در کلان شهری با جمعیت های فراوان، پیامدهای سنگینی به همراه دارد.

کاهش بارندگی، برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی و عدم مدیریت موثر منابع آبی از جمله عواملی هستند که موجب تشدید این پدیده شده اند. عیسی بزرگ زاده، سخنگوی صنعت آب کشور، اعلام کرده است که ۴۲۲ دشت در کشور به دلیل برداشت بی رویه آب در شرایط ممنوعه و بحرانی قرار دارند که از این تعداد، ۳۵۹ دشت با پدیده فرونشست دست به گریبان اند.

آمارها گویای این است که ۵ درصد از خاک ایران در ۳۵۹ منطقه دچار فرونشست شده است. ایران از نظر نرخ فرونشست، در مقام دوم جهانی و در زمینه وسعت مناطق فرونشسته، در جایگاه سوم قرار دارد.

برای فهم عمق این بحران، باید به معیارهای جهانی توجه کرد. بر اساس گزارش اتحادیه اروپا، فرونشست طبیعی سالانه خاک به حدود ۴ میلی متر محدود می شود، در حالی که در ایران این رقم ۱۵ برابر حد استاندارد جهانی است و در برخی دشت ها حتی به ۳۶ سانتی متر نیز رسیده است.

منابع آبی ایران در معرض خطر جدی

علی بیت اللهی، مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست در زمینه فرونشست، تأکید می کند: اگر این روند ادامه یابد، استان های شمالی کشور نیز با مشکل بی آبی روبرو خواهند شد.

وی همچنین خاطرنشان کرد که تاکنون ۱۴۰ میلیارد مترمکعب از منابع آب زیرزمینی کشور از بین رفته است.

مشاور مذکور ادامه داد: افزایش شمار چاه های آب به یک میلیون حلقه، یکی از عوامل کلیدی این بحران به شمار می آید. بر خلاف تصور عمومی، بسیاری از این چاه ها توسط صنایع بزرگ، نیروگاه ها و کارخانه های دولتی حفاری شده اند که این امر به تسریع فرآیند فرونشست زمین انجامیده است.

وی اضافه کرد: استان های کرمان، تهران، اصفهان، خراسان رضوی، فارس، گلستان و مازندران همگی با گزارشاتی در خصوص وقوع فرونشست زمین مواجه شده اند.

پیشنهاداتی برای مقابله با فرونشست

کارشناسان بر این باورند که برای کنترل این بحران، لازم است که طرح های آبخیزداری و مدیریت منابع آب به مرحله اجرا درآید. از جمله اقداماتی که می توان به کار گرفت، اصلاح شیوه های آبیاری، جایگزینی محصولات با آب بر کمتر به جای محصولات پرمصرف، هدایت آب باران به منابع زیرزمینی، برخورد با برداشت های غیرمجاز آب و جلوگیری از تأسیس صنایع آب بر در مناطق کم آب است.

از طریق اتخاذ سیاست های مدیریتی صحیح و پیاده سازی مؤثر این راهکارها، می توان این بحران را مدیریت کرده و از عواقب سنگین آن جلوگیری نمود.