افزایش ۱۰ برابری سطح فرونشست در کشور تا سال ۱۴۰۰ و آغاز دوره ای مستمر از خشکسالی در ایران از سال ۷۷
مدیر کل دفتر مخاطرات سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی با اشاره به اینکه ایران در کمربند فشارهای جوی جهان واقع شده، بیان کرد: در فاصله سال های ۹۵ تا ۱۴۰۰، وسعت پهنه های فرونشستی کشور به میزان ۱۰ برابر افزایش یافته و به طور کلی ۱۰۰ هزار متر مربع از مناطق با فرونشست در کشور وجود دارد. همچنین با معضلی چون غبارهای ۲۰ نانومتری روبرو هستیم.
دکتر رضا شهبازی در مراسم افتتاحیه چهل و سومین گردهمایی علوم زمین که در سازمان زمین شناسی برگزار گردید، گفت: حادثه خط لوله سرخون که بر اثر یک لرزش دچار آسیب شد، خبر از وجود دومین خط لوله پرخطر در دنیا برای انتقال نفت را به ما داد؛ این لوله نفت را از یک منطقه غنی در جنوب کشور به نواحی مرکزی انتقال می دهد، در حالی که با مخاطرات طبیعی نیز دست به گریبان هستیم.
وی ادامه داد: ایران از نظر جغرافیایی در کمربند فشارهای جوی واقع شده و در نقطه ای قرار دارد که به مناطق خشک وصل می شود، اما به لطف فعالیت های تکتونیکی و پوسته ای ناآرام، ناهمواری هایی شکل گرفته اند که سبب جمع آوری ابرهای عبوری شده و شرایط اقلیمی متنوع و معادن و ذخایر گوناگونی ایجاد کرده است، اما در عین حال خطرات متعددی را نیز به همراه دارد.
شهبازی تأکید کرد: این بدان معناست که همان عواملی که برای ما ثروت به ارمغان می آورند، دقیقاً همان ها هستند که مشکلات و مخاطراتی را نیز برای کشور ایجاد کرده اند.
مدیرکل دفتر مخاطرات سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی با تأکید بر اینکه ایران در ردیف سوم کشورهای پرخطر در جهان قرار دارد، گفت: بر اساس هر معیاری که بخواهید وضعیت ایران را ارزیابی کنید، حاکی از آن است که ایران در جمع ۱۰ کشور پرریسک دنیا قرار می گیرد و در این نقاط پرخطر، همواره مردم در جستجوی آب بوده اند و زیستگاه های ما بنا بر آب شکل گرفته اند.
او با اشاره به اینکه ایران همیشه با کمبود آب مواجه بوده است، خاطرنشان کرد: در سال ۹۵ ایران با مشکل کم آبی روبرو بود و پیش بینی می شود که در سال ۲۰۲۵ و همچنین در افق ۲۰۵۰ وضعیت کم آبی ادامه یابد، زیرا تا آن زمان بیش از ۹۵ درصد از منابع آب تجدیدپذیر را مصرف خواهیم کرد و در حال حاضر نیز بیش از ۹۰ درصد آب های تجدیدپذیر را در حال برداشت هستیم.
شهبازی گفت: اگر میزان مصرف ما به اندازه تجدیدپذیری بود، فرونشست، گرد و غبار و خشکی تالاب ها به وجود نمی آمد، اما اکنون بیش از ۹۰ درصد از منابع آب را مصرف می کنیم؛ البته کشورهای همسایه ما نیز با این چالش ها رو به رو هستند و ما در جهانی زندگی می کنیم که در حال حاضر پیام هایی را به سمت ما ارسال می کند. تمام این حوادث به دلیل افزایش یک درجه ای دمای جهانی است.
وی گفت: بر اساس گزارش های جهانی، افرادی که اکنون بین ۳۰ تا ۷۰ سال سن دارند، تنها با یک درجه تغییر دما مواجه شده اند و اگر این تغییر به ۲ تا ۳ درجه در ۳۰ سال آینده برسد، چه احتمالاتی می تواند به وقوع بپیوندد.
شهبازی با اشاره به برخی مخاطرات جهانی ناشی از تغییرات اقلیمی، یادآوری کرد: هم اکنون در گرینلند سیب زمینی کشت می شود و دیگر خبری از یخ ها نیست و اینها تماماً ناشی از افزایش یک درجه سانتی گراد دما است. جهان به سمت گرم تر شدن و افزایش دی اکسید کربن پیش می رود.
مدیر دفتر مخاطرات سازمان زمین شناسی به سهم کشورها از اقلیم خشک اشاره کرد و گفت: ما دنیایی گرم تر و خشک تر را تجربه می کنیم که با رخدادهای شدید بیشتری روبرو هستیم، به طوری که ممکن است تنها در یک ساعت ۱۶۰ میلی متر بارندگی روی دهد و به طور ناگهانی قشم با ۲۰۰ میلی متر بارندگی مواجه شود، در حالی که این مناطق کاملاً خشک هستند.
وی تأکید کرد: کشورهای توسعه یافته تنها ۲۸ درصد از اقلیم خشک را در اختیار دارند و از نظر جمعیتی تنها ۱۰ درصد از مردمان این کشورها در این نواحی زندگی می کنند، در حالی که ۷۰ درصد جمعیت ایالات متحده در نواحی ساحلی مستقر شده اند و ۳۰ درصد از جمعیت در مرکز کشور زندگی می کنند.
شهبازی افزود: روند زمین لرزه ها تقریباً ثابت است و در ایران به طور میانگین هر ۱۰ سال یک بار شاهد زمین لرزه ای با بزرگای بیش از ۷ هستیم، اما به تدریج رخدادهایی که تحت تأثیر اقلیم هستند، مانند سیل، آب گرفتگی و زمین لغزش ها افزایش یافته و ۷۰ درصد از این رخدادها قابل مدیریت نیستند و در حال افزایش هستند.
وی در ادامه گفت: ما در منطقه ای زندگی می کنیم که با دو مخاطره اصلی یعنی زمین لرزه و چالش های مربوط به آب مواجه هستیم. این وضعیت باعث مهاجرت می شود و دلایل مختلفی می تواند برای این مهاجرت وجود داشته باشد، که به وضوح می بینیم که در حال حاضر مهاجرت به سمت شمال کشور آغاز شده است.
او با اشاره به فعالیت های ساختمانی در شمال کشور، بیان کرد: در سیل فروردین ۹۸ در اتوبان اندیشمک به خرم آباد، ۲۰۰ منطقه را مشاهده کردم که در حال ریزش بودند، در حالی که در ۲۰ سال پیش از آن هیچ حادثه ای در این نواحی ثبت نشده بود و بروز این مشکلات نشان دهنده آسیب های جدی به زیرساخت ها است.
شهبازی افزود: از سال ۱۳۷۷ ایران به یک دوره متوالی خشکسالی وارد شده و تمامی ترازهای آبی در حال کاهش هستند. تا سال ۱۳۸۵، چاه های بیشتری حفاری کردیم و آب بیشتری برداشت شد، اما از سال ۸۶ تعداد چاه های حفاری شده بیشتر شد، در حالی که برداشت آب کاهش پیدا کرد. این وضعیت به نام فرونشست و اختلال در چرخه آب شناخته می شود.
این محقق در حوزه مخاطرات اظهار داشت: در فاصله سال های ۹۵ تا ۱۴۰۰، وسعت پهنه های فرونشستی کشور به ۱۰ برابر افزایش یافته است، به طوری که حالا ۱۰۰ هزار متر مربع از پهنه های درگیر فرونشست داریم و احتمالاً در آینده، نرخ این مشکل کمتر خواهد شد چون دیگر آبی زیر زمین باقی نخواهد ماند.
شهبازی وقوع غبار نانومتری را از دیگر چالش های اصلی شمرد و بیان کرد: در اطراف ایران، ۳۲۵ هزار کیلومتر مربع مراکز تولید گرد و غبار وجود دارد، اما چگونه باید با ذرات غباری با اندازه ۲۰ نانومتر رفتار کنیم؟ اطلاعات به دست آمده از ایستگاه محیط زیست در پل فردیس کرج در تاریخ ۱۵ آبان ۱۳۹۸ نشان می دهد که اندازه ذرات تا ۲۰ نانومتر بوده است.
