طبق گزارش ایلنا، دیدار نویسندگان و شاعران با سید عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، به‌مناسبت اعلام رسمی شروع به‌کار دفتر ادبیات، شعر و زبان فارسی، روز گذشته، ۲۷ آبان، در باغ زیبای تهران به‌وقوع پیوست. این جلسه که جمعی از نویسندگان، شاعران، ناشران و فعالان فرهنگی در آن شرکت داشتند، به بررسی مسائلی از جمله رشد آموزش زبان فارسی، اهمیت ادبیات کودک و نوجوان و وضعیت حکومتی زبان و ادبیات پرداخت.
افتتاح رسمی دفتر و مأموریت‌های آن
محسن جوادی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در مراسم افتتاحیه با اعلام رسمی آغاز به‌کار دفتر ادبیات، شعر و زبان فارسی، به شرح وظایف اصلی این نهاد جدید پرداخت. او تصریح کرد که حفاظت از زبان فارسی و تأکید بر آموزش زبان به کودکان و نوجوانان از اولویت‌های اصلی این دفتر خواهد بود، و همچنین به پیگیری مسائل مرتبط با شعر، داستان و تولید محتوای ادبی در این راستا اشاره کرد. جوادی همچنین به ضرورت تولید محتوای آموزشی برای نسل جوان تأکید کرد و خواستار برنامه‌ریزی مؤثر برای ورود ادبیات به مدارس و مهدکودک‌ها شد.
لزوم حفظ جایگاه حکومتی برای زبان و ادبیات
در ادامه مراسم، سید عباس صالحی بر اهمیت ادبیات به‌عنوان هسته هویتی ایران اسلامی تأکید کرد و بیان داشت که زبان و ادبیات فارسی نیاز به یک مقام حکومتی روشن در ساختار دولت دارند. او با اشاره به نقش نهادهایی چون خانه کتاب و مؤسسات ادبی، افزود که این نهادها با وجود خدمات قابل تقدیر، نمی‌توانند به‌تنهایی مسئولیت هماهنگی بین‌المللی و میان‌بخشی را بر عهده بگیرند؛ از این رو تأسیس دفتری با اندیشه اداره‌کل در دولت ضروری است.
صالحی اضافه کرد که مجاب کردن سازمان‌های مرتبط برای ارتقاء این دفتر به سطح اداره کل کار آسانی نبوده، اما اکنون این موقعیت فراهم آمده تا پیگیری امورات مرتبط با زبان و ادبیات در دولت با وضوح و انسجام بیشتری دنبال شود. او بیان داشت که شرح وظایف دفتر در حال نهایی شدن با سازمان اداری و استخدامی است و این روند کمک خواهد کرد تا افق و مسیر روشنی برای دو موضوع کلیدی ایران یعنی زبان و ادبیات فارسی ترسیم گردد.
پاسخ به چالش‌های نوظهور: هوش مصنوعی، رسانه و ادبیات
صالحی همچنین خاطرنشان کرد که دفتر جدید قرار است به موضوعات نوظهوری همچون تأثیر هوش مصنوعی بر ادبیات فارسی، ارتباط ادبیات با رسانه‌ها و مسائل مرتبط با تولید و انتشار ادبیات در فضای دیجیتال توجه کند. او بر این نکته تأکید کرد که ضروریست چارچوب‌های قانونی، آموزشی و حمایتی برای رویارویی با این فرصت‌ها و چالش‌ها شکل گیرد تا زبان و ادبیات فارسی نیز در بستر فناوری‌های نو تقویت شوند.
آمار و اهمیت ادبیات در سبک زندگی مطالعه‌محور
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به نتایج یک پژوهش میدانی که در آبان‌ماه جاری انجام شده اشاره کرد و گفت که مطالعات نشان می‌دهد که اهل مطالعه به‌طور فزاینده‌ای به داستان و شعر علاقه‌مند هستند. همچنین او از فروش بالای کتاب در نمایشگاه کتاب امسال سخن گفت و افزود که از هر ده عنوان کتاب به نمایش درآمده، هفت کتاب مربوط به ادبیات و داستان بوده است؛ نشانه‌ای که به گفته وی، گویای اهمیت ادبیات در سلیقه مطالعاتی جامعه است.
موضوعات شورای شعر و آموزش زبان در خارج از کشور
در ادامه این نشست، تعدادی از شاعران و نویسندگان نظرات و نگرانی‌های خود را بیان کردند. ناصر فیض با انتقاد از وضعیت شورای شعر وزارت ارشاد خواستار روشنی تکلیف این شورا شد و گفت که بسیاری از آثاری که به این شورا ارسال و رد می‌شوند، به‌خاطر ضعف‌های ادبی رد می‌شوند، نه به‌دلیل سانسور؛ او تأکید کرد که عدم شفافیت و معیار مشخص در آرای شورای شعر موجب شده که سلیقه‌های دولتی بر عملکرد شورا سایه افکند و این امر به ضرر شعر و ترانه کشور است.
نیاز به خروجی ملموس و آموزش ادبیات کودکان
عموزاده خلیلی بر اهمیت شیوه و رسم فعالیت دفتر تازه‌تأسیس تأکید کرد و پرسید که این ساختار چه خروجی‌های مشخص و قابل اندازه‌گیری را خواهد داشت.
او به سخنان وزیر درباره تمرکز بر کودکان و نوجوانان استناد کرد و هشدار داد که اگرچه درباره زبان و ادبیات صحبت شود، بدون وجود برنامه آموزشی عملی برای نسل جوان، این تلاش‌ها به نتیجه نخواهد رسید. او معتقد است که آموزش زبان فارسی از طریق ادبیات می‌تواند تأثیر ماندگاری بر ذائقه کودکان داشته باشد.
نام دفتر و شمولیت شعر در ادبیات
قاسمعلی فراست به نام‌گذاری دفتر انتقاد کرده و گفت که کنار هم قرار دادن چندین واژه—ادبیات، شعر و زبان فارسی—می‌تواند گمراه‌کننده باشد، چراکه شعر بخشی جدایی‌ناپذیر از ادبیات است. او درخواست کرد که رویکردی یکپارچه در نام‌گذاری و ساختاردهی ایجاد شود و بر تولید محتوای آموزشی مختص کودکان تأکید کرد.
آموزش زبان فارسی برای فرزندان ایرانیان مقیم خارج
فیاضی، نماینده انتشارات الهدی، با اشاره به نمایندگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، وضعیت آموزش زبان فارسی برای کودکان ایرانی مقیم خارج از کشور را بحرانی توصیف کرد و گفت که نبود برنامه‌های منسجم آموزشی و ضعف منابع سبب محرومیت فرهنگی در نسل دوم و سوم مهاجرین شده است. او بنیاد سعدی را دارای بضاعت اندک دانسته و خواستار تقویت حضور و برنامه‌ریزی گسترش یافته‌تری برای ترویج زبان فارسی در خارج شد.
فیاضی به‌علاوه بر لزوم ترجمه معکوس آثار فارسی به زبان‌های دیگر تأکید کرد و گفت که ادبیات ایران ظرفیت تجاری‌سازی و نفوذ فرهنگی در بازارهای جهانی را داراست؛ به‌عنوان مثال از شناخته شدن ترانه‌ها و قطعات ایرانی در آذربایجان و پیامدهای فرهنگی صادرات فرهنگی ایران یاد کرد.
هشدار درباره مهدکودک‌های دوزبانه و توجه به مناطق دورافتاده
فیاضی یکی از چالش‌های فرهنگی داخلی را رشد مهدکودک‌های دوزبانه برشمرد و بیان داشت که در بسیاری از کشورها آموزش رسمی زبان دوم در مقطع مهدکودک پذیرفته‌شده نیست و این روند در ایران می‌تواند تهدیدی برای هویت زبانی کودکان باشد.
شیوا مقانلو، نویسنده و مترجم، به ضرورت تأسیس اقامتگاه‌های نویسندگان در مناطق مختلف کشور اشاره کرد و بر این مسئله تأکید کرد که وضعیت ادبیات تألیفی در مناطق دورافتاده نیاز به توجه و سرمایه‌گذاری دارد؛ زیرا استقبال از آثار تألیفی در سطح کشور کاهش یافته و سیاست‌هایی برای حمایت از نویسندگان داخلی باید طراحی گردد.
در پایان این نشست، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تأکید کرد که دفتر ادبیات، شعر و زبان فارسی قرار است نقش هماهنگ‌کننده و هدایتگر سیاست‌های مرتبط با زبان و ادبیات را در سطح ملی و بین‌المللی ایفا کند. او خاطرنشان کرد که فرآیند نهایی‌سازی شرح وظایف و تعیین سازوکارهای اداری همچنان ادامه دارد و این دفتر باید بستری برای تعامل میان نهادها، حمایت از تولید محتوای آموزشی و پاسخ به چالش‌های مدرن مانند هوش مصنوعی و انتشار دیجیتال فراهم سازد.
/