در آغازین مرحله، دولت ایران پیام رسمی خود را به انظار پادشاهی عربستان پاپخش کرده است؛ پیامی که به گفته سخنگوی دولت، به طرزی دوستانه و با نشانه‌های قدردانی نسبت به همکاری‌های عربستان نوشته شده است. در ادامه، عربستان به‌طور رسمی تأیید کرد که این پیام دریافت شده است. این تبادل پیغام، نشانه‌ای واضح از شکل‌گیری یک «کانال اعتمادساز» میان تهران و ریاض به شمار می‌آید؛ کانالی که در شرایط کنونی می‌تواند به‌عنوان یک عنصر تأثیرگذار در تبیین آیندهٔ روابط ایران و ایالات متحده عمل کند.
در ادامهٔ این روند، ولیعهد عربستان سعودی در سفر خود به ایالات متحده، در موضع‌گیری کم‌سابقه‌ای به‌صراحت بیان کرد: «تمام کوشش‌های خود را برای دستیابی به توافق میان ایالات متحده و ایران بسیج خواهیم کرد، و تهران نیز به دنبال حصول توافقی است… برای ایران سودمند است که توافقی با ایالات متحده برقرار کند.»
این سطح از وضوح، بخصوص در اوضاعی که عربستان در سال‌های اخیر به‌طور فعال در ایجاد نظم امنیتی خاورمیانه تأثیرگذار بوده، محرز می‌کند که عربستان نه‌تنها از تحولات جدید مطلع است، بلکه آن را فرصتی استراتژیک برای تثبیت منطقه تلقی کرده و آماده است تا نقشی فعال به‌عنوان میانجی بر عهده گیرد.
اهمیت این روند به‌ویژه در روز ملاقات رسمی امروز در نیویورک افزون می‌شود؛ رئیس‌جمهور ایالات متحده در حضور بن سلمان تصریح کرد: «آن‌ها به‌سرعت خواهان یک توافق هستند. من برای این موضوع کاملاً آماده‌ام؛ با آن‌ها در حال مذاکره هستیم و فرآیندی را آغاز کرده‌ایم. و به‌خوبی خواهد بود اگر با ایران به توافق برسیم.»
این برای نخستین بار در دولت جدید ایالات متحده است که رئیس‌جمهور به‌طور علنی بیان می‌کند که «مذاکرات آغاز شده است»، «پروسه‌ای در جریان است» و او «برای توافق آمادگی کامل» دارد. اهمیت این جملات نه تنها در محتوای آن بلکه در اعلان علنی آن در کنار ولیعهد عربستان و به‌عنوان بخشی از یک «چارچوب سه‌جانبه امنیت‌ساز» است.
جناب پزشکیان
هم‌زمانی سه تحول – پیام رسمی ایران، اعلام میانجی‌گری عربستان و اعلام آغاز مذاکرات از سوی ایالات متحده – واقعه‌ای منحصر به‌فرد است. در سال‌های اخیر، این‌چنین هماهنگی سیاسی و دیپلماتیک میان این سه پایتخت به‌صورت همزمان وجود نداشته است. این هم‌زمانی نشان‌دهندهٔ یک «پنجرهٔ استراتژیک» است که باز شده است؛ پنجره‌ای که از میان برداشتن آن نه تنها از دست رفتن یک فرصت، بلکه خطایی راهبردی در نظر خواهد آمد.
تجربه نیز نشان دهندهٔ این است که انتقال کانال‌های میانجی‌گری از کشورهایی نظیر عمان و قطر به عربستان، به‌عنوان کشوری با قدرت ساختاری، نفوذ مستقیم در ایالات متحده و اراده واقعی برای کاهش تنش، بهترین تصمیم راهبردی در شرایط کنونی است. این ویژگی‌ها، عربستان را به یک «میانجی کارآمد» و «کانال واقعی انتقال پیام» تبدیل می‌کند، جایگاهی که نه عمان، نه قطر و نه کشورهای اروپایی از آن بهره‌مندند.
با این حال، دو دهه اخیر به ما آموخته است که هر زمانی که کشور در آستانهٔ یک گشایش راهبردی قرار می‌گیرد، فشارهای داخلی – از جمله مقاومت سیاسی، روایت‌سازی‌های رسانه‌ای، نگرانی‌های خاص یا محاسبات جناحی – سعی در کند کردن یا متوقف کردن مسیر دیپلماسی داشته‌اند. نشانه‌های مشابه امروز نیز قابل مشاهده‌اند. اما:
باید به‌طور صریح ایستادگی کرد و نشان داد که امنیت ملی ایران به‌طرز مستقیم به تصمیم‌های شجاعانه وابسته است، نه ملاحظات جناحی؛ و این روند نباید از سوی هیچ جریانی داخلی مختل شود.
جناب رئیس‌جمهور
دولت شما هم‌اکنون با یک مسئولیت تاریخی مواجه است. این فرصتی استراتژیک است که می‌تواند سایهٔ امنیتی‌سازی مجدد پرونده ایران در شورای امنیت را برطرف کند، فشارهای اقتصادی را کاهش دهد، روابط منطقه‌ای را تثبیت کند و راه دستیابی به توازن پایدار با آمریکا و عربستان را هموار سازد. چنین لحظاتی در تاریخ سیاست خارجی کشور به‌ندرت رخ می‌دهند.
به همین دلیل، این روند باید با قدرت ادامه یابد و نباید اجازه داد فشارهای داخلی یا قضاوت‌های نادرست، راه پیشرفت دیپلماتیک را از کشور محروم کند. روندی که همه دلسوزان ایران باید با قاطعیت از آن حمایت کنند؛ و جنابعالی نیز نمی‌بایست بگذارید جریان‌های داخلی مانع این گشایش تاریخی شوند. آیندهٔ امنیت ملی ایران و ثبات در منطقه، امروز به‌طور بی‌سابقه‌ای به کیفیت تصمیم‌گیری در این زمان بستگی دارد.
* مشاور سیاسی حسن روحانی، رئیس‌جمهور دولت دوازدهم
31215