دومین دهکده جهانی ایران: وضعیت کنونی بقایای زلزله مرگبار طبس در سال ۱۳۵۷ چگونه است؟

الهه جعفرزاده: روستای «اِصفَهَک» که به بخش دیهوک از شهرستان طبس در استان خراسان جنوبی تعلق دارد، در فاصله ۲۳۱ کیلومتری از مرکز این استان (بیرجند) قرار گرفته است. در گذشته، طبس بخشی از استان یزد به شمار می‌رفت و در سال ۱۳۹۱ به جمع استان خراسان جنوبی پیوست.

در پی زلزله ویرانگر سال ۱۳۵۷ که طبس را تحت تأثیر قرار داد، اصفهک به شدت صدمه دید و به مدت زمانی سکونت در آن امکان‌پذیر نبود؛ به‌گونه‌ای که ساکنان این روستا ملزم به زندگی در چادرهای موقت شدند. سرانجام با شروع فرآیند بازسازی منازل، در نزدیکی این روستا، ساخت خانه‌های موقتی چوبی که به «اوطاق چوبی» شهرت یافتند، آغاز شد.

این روستا که تاریخچه‌ای ۴۰۰ ساله دارد، در دل کویر به عنوان یک مقصد گردشگری هدف‌دار در خراسان جنوبی شناخته شده است. به تازگی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام کرد: روستای اصفهک در رقابت با ۱۵۰ روستای دیگر، به عنوان یکی از بهترین مقاصد گردشگری در فهرست سازمان گردشگری ملل متحد ثبت گردید.

سال گذشته، روستای «کندوان» در استان آذربایجان شرقی به این فهرست پیوست و با ثبت اصفهک، تعداد روستاهای کشور ایران که در فهرست بهترین دهکده‌های گردشگری سازمان گردشگری ملل متحد قرار گرفته‌اند، به دو رسید.

روستاهایی که توسط سازمان گردشگری ملل متحد معرفی می‌شوند، ضمن دریافت لوح تقدیر به‌عنوان بهترین دهکده‌های جهانی، به مدت سه سال به شبکه روستاهای جهانی ملحق می‌گردند و فضایی برای تبادل تجربیات، آموزش و ارتقاء گردشگری در اختیارشان قرار می‌دهند.

ابنیه تاریخی اصفهک

در پی زلزله، بخش‌های وسیعی از بافت تاریخی روستا و ساختمان‌های مهمی مانند «مسجد جامع» و «حمام قدیمی» تخریب شدند. چند سال پس از آن حادثه، به همت اهالی و کارشناسان، اقدامات مرمت بناهای تاریخی آغاز گردید و بدین‌ترتیب، برخی از این ابنیه تاریخی دوباره جان گرفتند.

از جمله بناهای تاریخی روستای اصفهک دو حمام قدیمی از دوره قاجاری است که در سال ۱۳۹۵ با همکاری بخش خصوصی ترمیم شدند و اکنون آماده میزبانی از گردشگران هستند. این حمام‌ها با وجود سکوهای نشیمن، سربینه، درگاه‌های کوتاه و حوضی در مرکز به طور کامل به بازسازی شده‌اند.

علاوه بر این دو حمام سنتی، مسجد جامع اصفهک نیز یکی دیگر از ابنیه تاریخی این روستا محسوب می‌شود؛ که معماری آن با سنت‌های بومی مناطق کویری سازگار است و دارای فضایی کوچک با یک گنبد کاه‌گلی و چند پنجره کوچک می‌باشد.

«امامزاده زرگ» که به عنوان امامزاده حسین شناخته می‌شود، یکی دیگر از بناهای مهم روستای اصفهک طبس است؛ که در طول سال‌های اخیر، مقبره امامزاده شاهد تغییرات قابل توجهی بوده است و بازسازی‌های زیادی بر روی آن انجام شده است.

با آغاز مرمت بافت تاریخی روستا، یک بخش جدید تحت عنوان رصدخانه به آن اضافه گردید که شامل سه دیواره آجری در شکل دایره‌ای است و به صورت متحدالمرکز طراحی شده‌اند.

تبدیل اصفهک به یک مقصد فرهنگی و بوم‌گردی به سبب معماری خاص و شیوه‌های پایدارش، توجه جهانی را به خود جلب کرده و موفق به دریافت جایزه معتبر معماری آسیا گردیده است.

معماری روستای اصفهک در طبس

تراکم و طراحی معماری این روستا به خوبی با شرایط اقلیمی مناطق کویری سازگار است؛ به‌گونه‌ای که مصالح اصلی به‌کاررفته در ساخت خانه‌ها شامل خشت و گل می‌باشد و خانه‌ها در فواصل نزدیکی از یکدیگر ساخته شده‌اند. این نوع طراحی، در گرمای شدید تابستان، تبادل حرارتی را به حداقل می‌رساند و در نتیجه می‌توان در تابستان از کمترین نور آفتاب و در زمستان از گرمای بیشتری بهره‌مند شد.

یکی از ویژگی‌های قابل توجه معماری خانه‌های این روستا، طراحی گنبدی سقف‌ها برای ایجاد سایه در خلاف جهت تابش نور خورشید است؛ به طوری که در ساعت‌های اوج تابش آفتاب، یکی از سمت‌های گنبدها همواره در سایه قرار دارد و این امر به کاهش جذب گرما کمک می‌کند.

فرهنگ و اقتصاد روستا

روستای اصفهک به دلیل وجود چندین قنات با آب کافی در اطراف، دارای منابع آبی غنی‌تری در مقایسه با سایر نقاط شهرستان طبس می‌باشد. یکی از مهم‌ترین این منابع، «چاه کوثر» نام دارد که آب ۳۹ روستای دیگر را نیز تأمین می‌کند. به همین دلیل، فعالیت‌های اصلی اهالی روستا شامل دامپروری و کشاورزی می‌باشد و از جمله محصولات مهم آن زعفران و خرما هستند.

علاوه بر این، مردم روستا در قالیبافی از مهارت ویژه‌ای برخوردار هستند که به عنوان یکی از صنایع دستی مهم این منطقه شناخته می‌شود و بدین ترتیب به رونق اقتصاد محلی کمک می‌کند.

موسیقی و ترانه‌های محلی در زندگی مردم اصفهک جایگاه خاصی دارند و اهالی در مراسم مختلف، از جمله سوگواری و جشن‌های عروسی، با نواختن تار و خواندن ترانه‌های محلی از موسیقی لذت می‌برند.

پوشش مردان روستا شامل دستار، کت، شلوار، پیراهن، جلیقه، کلاه و کفش است که تقریباً در تمامی نقاط ایران متداول است؛ در حالی که زنان معمولاً از پیراهن‌های بلند و گشاد، شلوار، روسری و چادر بهره می‌برند.

اکثر روستاییان در ایران با توجه به اقلیم منطقه، منابع غذایی موجود و دام‌هایشان، غذاهای لذیذی می‌پزند. در اصفهک نیز انواع مختلف آش و آبگوشت جزو خوراک‌های محبوب و معطر به شمار می‌آید.

چه زمانی به اصفهک سفر کنیم؟

گرچه هر زمانی از سال برای سفر به این روستا مطلوب است، اما پیشنهاد می‌شود فصول خنک سال یعنی بهار و پاییز را برای سفر به این منطقه انتخاب کنید، زیرا آب و هوای لطیف و ملایم بهترین زمان برای بازدید از مناطق کویری ایران است.

این روستا به خاطر پوشش گیاهی متنوع که شامل گیاهان خاص و درختان نارنج و همچنین زمین‌های زعفران‌کاری می‌باشد، تجربه‌ای جذاب و متفاوت را برای شما به ارمغان می‌آورد.

برای اقامت و لذت‌بخشی از طبیعت روستای اصفهک در طبس، می‌توانید در اقامتگاه بوم‌گردی زیبایی که در بافت تاریخی روستا واقع شده است، اقامت کنید. این اقامتگاه امکاناتی چون رستوران، سرویس بهداشتی و حمام را فراهم کرده است.

هم‌چنین بخوانید:

۶ مقصد بکر برای تعطیلات آخر هفته/ کتیبه تاریخی قاجار و صورتک‌های سنگی کجای تهران قرار دارند؟

سفر یک‌روزه اطراف تهران کجا برویم؟/ ۶ مقصد رویایی در فصل پاییز

۴۷۲۳۲