بی‌تردید امسال با بحران خشکسالی جدی روبرو هستیم
بر اساس داده‌های سازمان آب و فاضلاب، امسال در ارزیابی وضعیت بارش‌ها، کشور مقام ۵۴ را در میان ۵۷ سال گذشته به خود اختصاص داده است؛ به عبارت دیگر، در طول این مدت تنها سه سال وجود داشته که وضعیت بارش‌ها بدتر از سال ۱۴۰۴ بوده است. این شرایط موجب افزایش نگرانی‌ها درباره احتمال قطع آب یا جیره‌بندی آن در فصل گرم تابستان شده است.
هاشم امینی، مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، در عین حال که به پنجامین سال متوالی خشکسالی تأکید کرده، اظهار داشت: «با وجود تکرار خشکسالی‌ها و لزوم مدیریت مصرف آب، در زمینه مدیریت مصرف آب در ساختمان‌ها و منازل افراد، تا کنون هیچ اقدام عمده‌ای صورت نگرفته است و امید است این تفاهم‌نامه بتواند تحولی در این حوزه ایجاد کند.»
عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو نیز تصریح کرده است: «در تابستان جاری به‌طور کلی در سطح کشور قطعی آب در بخش خانگی نخواهیم داشت. ممکن است در برخی استان‌ها با مشکلاتی در این زمینه مواجه شویم، اما در حال ترتیب اقدامات لازم هستیم و امید داریم این برنامه‌ها به ثمر بنشیند.» با این حال، سوالاتی درباره وضعیت منابع آب کشور و قابلیت اجرای برنامه‌ها برای پیشگیری از قطع آب وجود دارد. دکتر جهانگیر پرهمت، عضو هیات علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری و معاون سابق وزیر جهاد کشاورزی، به این پرسش‌ها پاسخ داده است:
هزینه‌های بالای پروژه‌های انتقال آب
جهانگیر پرهمت در گفت‌وگو با فرارو عنوان کرد: «هشدارهایی که مسئولان در زمینه وضعیت آب به مردم می‌دهند، طبیعی و الزامی است. با توجه به آمارها که نشان می‌دهد از ابتدای سال جاری، ۴۰ درصد بارندگی‌ها کمتر از حد استاندارد بوده و تا پایان سال جز در نوار شمالی کشور بارش قابل توجهی نخواهیم داشت، این نگرانی قابل درک است. در ایران بارش‌های تابستانی وجود ندارد و فصول اصلی بارندگی، پاییز، زمستان و اوایل بهار است. پس بدون شک درگیر یک خشکسالی شدید هستیم. با این شرایط در زمینه منابع آبی، به ویژه منابع آب سطحی با کمبودهای چشمگیری مواجه شده‌ایم. این واقعیت نمی‌تواند نادیده گرفته شود و بنابراین نیاز به برنامه‌ریزی برای مدیریت بحران ضروری است. اعتقادی غیر از این از وزارت نیرو و به ویژه وزیر نیرو انتظار نمی‌رود. به همین دلیل، من بر این باور هستم که باید از برنامه‌های مدیریت بحران برای عبور از این بحران بهره‌مند شویم. مدیریت بحران به این معناست که باید برخی از فعالیت‌های غیرضروری را به حداقل رسانده و منابع آبی را به سمت نیازها و موارد ضروری هدایت کنیم. به عنوان نمونه، آب شرب از اهمیت بالایی برخوردار است. باید به مردم توضیح دهیم که در شرایط بحرانی چگونه می‌توانند موارد ضروری و غیرضروری را شناسایی و مصرف خود را مدیریت کنند. واقعیت این است که آب نمی‌تواند توسط وزارت نیرو برای سال آینده ذخیره شود.
وی همچنین در خصوص طرح‌های انتقال آب از مناطق شمالی به دیگر نقاط کشور بیان کرد: «ما نمی‌توانیم به طور خاص منابع آب سطحی را ذخیره کنیم و به نوعی تکنولوژی لازم برای این موضوع را در اختیار نداریم. حتی منابع آب زیرزمینی نیز به خوبی مدیریت و ذخیره نشده‌اند. اگر این منابع به درستی تحت کنترل قرار می‌گرفتند، می‌توانستیم کمبودهای آبی کشور را با استفاده از آب‌های زیرزمینی جبران کنیم؛ بنابراین هنوز هم نیاز به مدیریت بحران داریم. پروژه‌های انتقال آب از شمال به سایر مناطق می‌تواند کاملاً بی‌فایده تلقی نشود، اما نکته اینجاست که انتقال آب با هزینه‌های بسیار بالایی همراه است. برای انتقال آب از دریای خزر به پایتخت باید آب به ارتفاعی بالای هزار متر پمپاژ شود. این روش مستلزم هزینه‌های سنگین‌تری خواهد بود و علاوه بر آن، در کنار دریا باید اقدام به نمک‌زدایی از آب صورت گیرد؛ بدین ترتیب که دستگاه‌های آب شیرین‌کن باید آب شور را به آب شیرین تبدیل کنند که هزینه‌های هنگفتی به بار می‌آورد. این روش‌ها امکان‌پذیرند، حتی می‌توان آب خلیج فارس را به دماوند انتقال داد. اما سوال اصلی این است که چه مقدار هزینه صرف این اقدامات کنیم و نتیجه این تصمیمات چه پيامدهایی خواهد داشت؟ در حال حاضر، تمرکز بر حفظ ظرفیت‌های موجود و مدیریت منابع آبی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
مدیریت و ذخیره‌سازی سیلاب‌ها
معاون اسبق وزیر جهاد کشاورزی در ادامه گفت: «ما هرساله با سیلاب‌های زیادی مواجه هستیم که به طرز غیرمفیدی از دسترس خارج می‌شوند. می‌توان این سیلاب‌ها را به منابع آب زیرزمینی تزریق و ذخیره کرد، زیرا منابع آب زیرزمینی با مشکل تبخیر مواجه نیستند و می‌توانند در شرایط بحرانی قابل استفاده باشند. البته این راهکار بلندمدت است و برای وضعیت کنونی، پاسخگو نیست. لذا تمرکز باید بر اولویت‌ها باشد و از مصرف خانگی گرفته تا صنعت و کشاورزی به برنامه‌ریزی فوری بپردازیم. اگرچه تولید کشور نباید تحت تأثیر قرار گیرد، اما باید در نظر داشته باشیم که در حال حاضر کشت برنج، گندم و دانه‌های روغنی بر کشاورزی آب‌بر دیگر محصولات ارجح است. نگهداری از باغ‌ها با درختان با بازدهی بلندمدت باید در اولویت قرار گیرد نسبت به کاشت سبزیجاتی که عدم کشت آنان در سال جاری خسارتی به همراه ندارد. این اولویت‌بندی‌ها نشان‌دهنده یک مدیریت صحیح است. وزارتخانه‌های مختلف از جمله وزارت نیرو که متولی اصلی آب کشور است باید در کنار وزارتخانه‌های دیگر مانند صمت اقدامات دقیقی برای اولویت‌بندی انجام دهند. بیش از ۱۵ درصد از آب مصارف خانگی در باغچه‌ها مصرف می‌شود. چرا سیستمی وجود ندارد که آب بدون مواد شوینده را به سمت آبیاری باغچه‌ها هدایت کند و از فاضلاب هدر نرود؟ باید تلاش کنیم که مردم نیز در این زمینه همکاری کنند و آموزش‌های لازم را دریافت کنند تا بتوانیم از این بحران عبور کنیم.»
