افق پیش روی دور دوم گفت‌وگوهای ایران و اروپا/ آیا E۳ اراده‌ای برای تغییر سیاست دارد؟
به گزارش سیاست خارجی ایرنا، نزدیک به سه سال تنش روزافزون در روابط ایران و اتحادیه اروپا، به ویژه سه کشور اروپایی عضو برجام (فرانسه، آلمان و بریتانیا)، طیفی از موضوعات را که اسماعیل بقائی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی در پاسخ به سوالی آن را «مسائل منطقه ای، روابط دوجانبه با اتحادیه اروپا و موضوع هسته‌ای» برمی‌شمارد، ایجاد کرده است. سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان نیز همراستا با شعار انتخاباتی مسعود پزشکیان، رئیس جمهور مبنی بر کاهش تنش با غرب، در سفر نیویورک و در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد، با همتایان اروپایی خود از آغاز گفت‌وگو سخن گفت تا آنچه دغدغه‌های فیمابین نامیده می‌شود، بار دیگر روی میز قرار بگیرد.
در همین چهارچوب، دور نخست گفت‌وگو میان تهران و نماینده اتحادیه اروپا و نمایندگان تروئیکای اروپایی در روزهای ۸ و ۹ آذرماه سال جاری در ژنو برگزار شد. کاظم غریب آبادی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزیر امور خارجه که به همراه مجید تخت روانچی، معان سیاسی دستگاه دیپلماسی، روزهای پایانی نخستین هفته آذرماه را به گفت‌وگو با نماینده قاره سبز و شرکای اروپایی توافق هسته‌ای سپری کرده بود، روز جمعه در حساب کاربری خود در شبکه ایکس نوشت: « دور دیگری از گفت‌وگوها با مدیران سیاسی فرانسه، آلمان و انگلیس برگزار شد. آخرین تحولات دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی، به‌ویژه مباحث هسته‌ای و رفع تحریم، مورد بحث و ارزیابی قرار گرفت. ما قاطعانه به پیگیری منافع مردم خود متعهد هستیم و ترجیح ما مسیر گفت‌وگو و تعامل است». معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه، ۱۲ دیماه و در حاشیه نشست گرامیداشت سالگرد شهادت سردار سلیمانی نیز در جمع خبرنگاران با اعلام تاریخ دور دوم گفت‌وگو در ۲۴ دیماه، اهداف این دور را «تبیین موضوعات و رایزنی‌های بیشتر» عنوان کرد تا به گفته او «اگر قرار است مذاکراتی شکل بگیرد در چه چهارچوبی و با چه روشی باشد».
دور دوم گفت‌وگوهایی که با ابتکار جمهوری اسلامی ایران آغاز شده در حالی امروز بار دیگر در سوئیس کلید خواهد خورد که همچنان شاهد تداوم ادعاها و اظهاراتی در مسیری خلاف جهت تنش روح تن‌زدایی از سوی رهبران و مقامات اروپایی هستیم؛ در تازه‌ترین مورد، امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه اخیرا در سخنانی ادعا کرد که تلاش تهران برای غنی‌سازی اورانیوم «به نقطه‌ای بی‌بازگشت نزدیک می‌شود».
رئیس‌جمهور فرانسه همچنین به شرکای اروپایی در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران اعلام کرد تا در صورت عدم دستیابی به پیشرفت، اعمال مجدد تحریم‌ها را در نظر بگیرند. این سخنان ساکن کاخ الیزه واکنش وزارت امور خارجه کشورمان را در پی داشت و اسماعیل بقائی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی با مردود دانستن ادعای رئیس‌جمهوری فرانسه در مورد برنامه هسته‌ای ایران، تأکید کرد: «فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران در چارچوب قوانین بین‌المللی و تحت نظارت دقیق و مستمر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و طرح ادعاهای خلاف واقع از سوی دولتی که خود از انجام تعهدات برجامی سر باز زده و از سوی دیگر نقش عمده‌ای در دستیابی یک رژیم نسل‌کش به تسلیحات هسته‌ای و کشتار جمعی داشته است، آشکارا فرافکنانه و مزوّرانه است». سه کشور اروپایی عضو برجام در ۲۲ آذرماه سال جاری و در جریان برگزاری نشست دوره‌ای ۶ ماهه شورای امنیت درباره قطعنامه ۲۲۳۱ نیز بار دیگر نسبت به فعال‌سازی سازوکار «اسنپ بک» موسوم به مکانیسم ماشه به ایران هشدار دادند.
پیش از این، دور نخست گفت‌وگوهای ایران و اروپا در هفته نخست آذرماه نیز زیر سایه صدور قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی که در جلسه ۲ آذرماه شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی به تصویب رسید، برگزار شد. برخی ادعاهای مطرح شده از سوی تروئیکای اروپایی، روز جمعه ۹ آذرماه در پیامی که انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه در حساب خود در شبکه ایکس منتشر کرد نیز تکرار شده بود. پیام این مقام اتحادیه اروپا که در آن به موضوعاتی همچون ادعای حمایت نظامی ایران از روسیه و مسائل حقوق بشری اشاره کرده بود، با پیام غریب‌آبادی در ایکس مواجه شد که در آن نوشته بود: «به مورا گفته شد اتحادیه اروپا باید دست از رفتار خودبینانه و غیرمسئولانه خود در قبال موضوعات و چالش‌های این قاره و مسائل بین‌المللی بردارد. اروپا نباید مشکلات و اشتباهات خودش، از جمله در رابطه با منازعه اوکراین، را با درگیر کردن دیگران فرافکنی کند». این دیپلمات ارشد کشورمان در پیام خود افزود: «اروپا با رفتار همدستانه‌ای که به‌ویژه سه کشور مهم آن در قبال نسل‌کشی در غزه داشته‌اند، اکنون هیچ جایگاه اخلاقی برای نصیحت‌کردن دیگران در مورد حقوق بشر ندارد.». غریب آبادی در موضوع هسته‌ای نیز تاکید کرد: «اروپا در موضوع هسته‌ای ایران نیز به دلیل عدم برخورداری از روحیه مسئولیت‌پذیری و اعتماد به نفس لازم، مدت‌ها است از بازیگری تاثیرگذار فاصله گرفته است. اروپا نیازمند خودبازیابی است».
رسانه آمریکایی آکسیوس، دوشنبه هفته گذشته در گزارشی به نقل از یک مقام اروپایی و دو منبع مطلع مدعی شد که «مقامات اروپایی در پی توافق جدیدی با ایران هستند که به وضعیت فعلی برنامه هسته‌ای تهران بپردازد». گزارش این رسانه آمریکایی می‌تواند حاکی از اولویت برنامه هسته‌ای ایران در موضوعات فیمابین تهران و تروئیکای اروپایی با توجه به نزدیکی به موعد انقضای قطعنامه ۲۲۳۱، حکایت داشته باشد.
مجید تخت روانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه و مذاکره کننده ارشد کشورمان هفته گذشته در مصاحبه با مجله ایتالیایی Affari Internazionali و رادیو رادیکاله گفت: «در طول این سال‌ها موضع ما ثابت بوده و اعلام کرده‌ایم که آماده گفت‌وگو در چارچوب برجام به منظور رفع تحریم‌ها هستیم؛ در حال حاضر هم موضع ما همین است و اعلام کرده‌ایم که در چارچوب برجام حاضر به گفت‌وگو هستیم؛ یعنی تعهدهای برجامی در مقابل لغو تحریم‌ها؛ ما با اعضای برجام که شامل سه کشور اروپایی و چین و روسیه است، در تماس هستیم».
جمهوری اسلامی ایران با ابتکار پیشنهاد آغاز گفت‌وگو با اروپا در تمامی حوزه‌هایی مورد دغدغه دو طرف، آن هم در شرایطی که به نظر می‌رسد سه کشور اروپایی برجام همچنان بر برخی سیاست‌های خصمانه خود علیه تهران اصرار دارند، روند اعتمادسازی به منظور تنش زدایی را در پیش گرفته است و حالا به اذعان بسیاری از صاحبنظران، توپ در زمین تروئیکای اروپایی است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان نیز در جریان سفر اخیر خود به چین در گفت‌وگو با شبکه CCTV گفت: «به‌عنوان یک دیپلمات اعتقاد دارم در سخت‌ترین شرایط هم می‌توان به راه‌حل‌های دیپلماتیک رسید اما این بستگی به این دارد که چقدر اراده سیاسی وجود داشته باشد و چقدر دیپلمات‌ها از قدرت خلاقیت و ابتکار برخوردار باشند تا بتوانند راه‌های جدید پیدا کنند و به فرمول‌های جدیدی برای توافق برسد. اگر اراده سیاسی در طرف‌های مقابل وجود داشته باشد، پیدا کردن یک راه‌حل مشکل است اما غیرممکن نیست».
