سهم ما از صنعت گردشگری به اندازه رستوران های شهر استانبول نیست!

موضوع مناطق بکر و آزاد کشور که توانایی تبدیل به فرصت های اقتصادی را دارند، همیشه در کانون توجه قرار دارد، اما سرعت تحقق ایده های مرتبط با این حوزه چندان سریع ارزیابی نمی شود. اخیراً، در نخستین نشست تخصصی در خصوص سیاست گذاری برای پیشرفت و آبادانی منطقه مکران، علی عبدالعلی زاده، نماینده ویژه رئیس جمهور در اقتصاد دریامحور اظهار داشت: «باید سواحل مکران به گونه ای تبدیل شوند که کشورهایی همچون رئال مادرید به جای دبی، به ایران بیایند.»

در این نشست، تأکید فراوانی بر اهمیت مکران به عنوان دروازه ارتباطی ایران با سرتاسر جهان صورت گرفت. با توجه به موقعیت راهبردی مکران در عرصه تجارت بین المللی، اعلام شد که توسعه دریامحور تنها در شرایطی ممکن است که صلح و آرامش حاکم باشد و از التهابات و واکنش های منفی در امان بمانیم. باوجود این نظرات نویدبخش و توسعه محور، این نخستین بار نیست که مقامات یک دولت بر روی دیپلماسی اقتصادی و استراتژیک یک منطقه خاص در کشور تأکید می کنند. در واقع، نظر به اهمیت این مناطق و عدم دستیابی به نتایج مطلوب در طرح های مشابه، سؤالی که به ذهن می رسد این است که چرا این نوع طرح ها در نهایت به موفقیت نمی رسند و یا به صورت کلی، چه اقداماتی باید صورت گیرد تا این طرح ها با موفقیت اجرایی شوند؟ ناصر ذاکری، مدیر پیشین بازرگانی منطقه آزاد قشم و کارشناس ارشد برنامه ریزی و توسعه در گفت وگو با به این سؤالات پاسخ داده است:

برخی از مناطق آزاد هیچ گونه منابع مالی دولتی دریافت نکرده اند

ناصر ذاکری به گفت: «ایده ارائه شده از منظر اجرایی هیچ مشکلی ندارد. امکانات طبیعی و شرایط آب و هوایی برای توسعه سواحل مکران وجود دارد. به عنوان مثال، آب و هوای شهرستان چابهار تقریباً مشابه فلوریدای ایالات متحده است؛ بنابراین می تواند به مرکزی برای گردشگری با هوای دلپذیر و جذاب در تعطیلات زمستانی تبدیل شود. بنابراین، ما هیچ گونه کم و کسری در این زمینه نداریم و شرایط کاملاً مناسبی داریم. اما برای این که این ایده به یک دارایی قابل بهره برداری تبدیل شود، به سرمایه گذاری کلانی نیاز داریم. این امر نیازمند سرمایه ای بزرگ است و نمی توان آن را با ارقام کوچکی محقق ساخت. دولت هرگز هزینه اولیه ای که باید پرداخت می کرد را تخصیص نداده است. به عنوان مثال، هنگامی که منطقه آزاد «جبل علی» در امارات تأسیس شد، دولت ۳۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری کرد و زیرساخت ها را آماده نمود و سپس سرمایه گذاران را جذب کرد. هر کسی که به این منطقه آمد و شرایط را مشاهده کرد، ترغیب به سرمایه گذاری شد. اما وقتی ما در مناطق آزاد شروع به کار کردیم، عملاً هیچ گونه آورده ای از سوی دولت به این پروژه ها اختصاص نیافت، به جز این که زمین هایی به مناطق آزاد داده شد که بتوانند بفروشند و از درآمد آن، جاده بسازند.»

او ادامه داد: «حتی برخی از مناطق آزاد جدید (مانند بانه، مریوان، قصرشیرین و …) به گونه ای شکل گرفته اند که مناطق آزاد قبلی از آن ها حمایت کرده اند و به لحاظ مالی ملزم به اعطای تسهیلات به این مناطق به عنوان وام بوده اند. در واقع، دولت عملاً حتی یک ریال هم به این فرآیند وارد نکرده است. ظرفیت های عظیمی که در تمامی حوزه ها وجود دارد، به نقدینگی و سرمایه گذاری نیاز دارند تا به یک دارایی قابل استفاده تبدیل شوند که وعده هایی که داده می شوند، حقیقتاً محقق گردند. اوایل دهه ۱۳۵۰، مطالعاتی همچون آمایش سرزمینی در کشور صورت گرفت که توسط محققان خارجی انجام شده است. در آن زمان، این موضوع مورد بحث قرار گرفت که ظرفیت گردشگری بسیار زیادی در سواحل جنوبی موجود است و نیاز به سرمایه گذاری و انتقال جمعیت به این مناطق وجود دارد (زیرا در مناطق مرکزی کشور محدودیت منابع آب زیرزمینی به زودی خود را نمایان خواهد کرد). به هر حال، این احساس وجود دارد که نسبت به این موضوع مهم غفلت صورت گرفته است. این مسأله ریشه دار بوده و تنها مربوط به یک یا دو سال نیست، بلکه قدمتی طولانی دارد و مستلزم منابع ارزی کافی است تا بتوان آن ها را به دارایی های قابل استفاده تبدیل کرد.»

برای سواحل و مناطق آزاد کشور، به بازنگری اساسی نیاز است

این کارشناس ارشد توسعه در ادامه اظهار داشت: «تنها راه حل موجود برای توسعه سواحل و بهینه سازی عملکرد این مناطق، استفاده از سرمایه گذاریهای خارجی و بهره مندی از منابع و امکاناتی فراتر از آنچه که خود داریم است. با این نوع سرمایه گذاری، چنین اهدافی می تواند به واقعیت بپیوندد و می تواند درآمدهای بالایی را نیز به ارمغان آورد. در زمینه گردشگری، مسئله این است که کشورهایی مانند ترکیه درآمد قابل توجهی را از گردشگری کسب می کنند. کشورهای اسپانیا، ایتالیا و فرانسه نیز هر یک سهم بالایی در گردشگری جهانی دارند؛ در حالی که سهم ما به اندازه درآمد رستوران های استانبول هم نیست. این به این معنا است که ما به طور کامل از سود اقتصادی جهانی در این زمینه کنار گذاشته شده ایم. در حالی که ما هم جاذبه های طبیعی و هم جاذبه های فرهنگی و تاریخی داریم، اما نتوانسته ایم از آن ها استفاده کنیم. تمام این مسائل نیاز به سرمایه گذاری و تعامل با دیگر کشورها دارند تا بتوانیم از این فرصت های وسیع در حوزه گردشگری بهره برداری کنیم. با این حال، در عمل هیچ دستاوردی نداریم و تمامی این ناکامی ها به خاطر عدم سرمایه گذاری مناسب در کشور است.»

وی افزود: «موفقیت سرمایه گذاری در سواحل و مناطق آزاد کشور مستلزم یک بازنگری جامع است. در حال حاضر، ما در سرمایه گذاری های موجود خود با محدودیت منابع مواجه هستیم. در زمینه تولید و مصرف برق، ما در طول زمان نتوانسته ایم سرمایه گذاری لازم را انجام دهیم و مسئولیت های خود را به درستی ایفا کنیم؛ بنابراین در تمام این حوزه ها به اقتصاد ملی بدهکار هستیم. به همین خاطر، باید در حوزه های مختلف دیگر نیز سرمایه گذاری های اساسی صورت گیرد. این ها مشکلاتی هستند که از گذشته وجود داشته و باید توجه داشته باشیم که نتیجه این وضعیت، چیزی جز ورشکستگی اقتصاد داخلی نخواهد بود؛ بنابراین باید هر چه سریع تر از مسیر ناکارآمد فعلی خارج شویم. در بسیاری از حوزه ها، نوع مدیریت و رویکرد ما شبیه به آن مالک خودرویی است که در طول زمان به دلایل مختلف به موقع روغن موتور را عوض نمی کند و حتی آب رادیاتور را نیز تعویض نمی کند یا سرویس های دوره ای را انجام نمی دهد. در واقع، در همه این زمینه ها کم کاری و صرفه جویی صورت گرفته و تنها اقدام در این راستا، تأمین سوخت بوده است. بدیهی است که پس از مدتی نه تنها خودرو از کار خواهد افتاد بلکه خسارت های جبران ناپذیری نیز به بار خواهد آورد. متأسفانه زیرساخت های ما درست مشابه همین خودرو هستند. از حوزه آموزش و پرورش تا بخش برق، به بودجه زیرساختی مورد نیاز خود دست نیافته اند و همواره یک آدرس غلط ارائه می دهیم که مقصر مدیران مربوطه بوده اند و کاری انجام نداده اند. برای دستیابی به توسعه در بخش های مختلف، از جمله سواحل مکران، تغییر مسیر و ورود به مسیری که اهداف را محقق کند، ضروری است. بار دیگر تأکید می کنیم که ظرفیت های ما به اندازه کافی وجود دارد، اما تأمین مالی آن می بایست از طریق تجدیدنظر در برنامه ها محقق شود.»