گریز اعراب از گرفتاری در میانه مثلث واشنگتن، تل‌آویو و تهران
به گزارش سیاست خارجی ایرنا، از سال ۲۰۲۱، منطقه شاهد روند تدریجی نزدیک شدن کشورها به یکدیگر است؛ در اوایل سال ۲۰۲۱، عربستان سعودی و قطر پس از سه سال و نیم تحریم، صفحه جدیدی را در روابط دوجانبه باز کردند. در سال ۲۰۲۲، شاهد مجموعه‌ای از بازدیدهای سطح بالا میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و ترکیه بودیم. با این حال، مهم‌ترین تلاش برای آشتی، نزدیک شدن ایران به شورای همکاری خلیج فارس، به ویژه عادی‌سازی روابط ایران و عربستان در سال ۲۰۲۳ با میانجیگری چین بوده است.
در ادامه این گزارش آمده‌است: آغاز سال ۲۰۲۵ با یک سری شوک‌ها به ویژه در خاورمیانه همراه بوده است. اثرات جنگ غزه همچنان در سراسر منطقه طنین انداز می شود، در حالی که لبنان شاهد ویرانی های گسترده ای به دلیل عملیات نظامی «رژیم صهیونیستی» علیه حزب الله بود. سوریه نیز وارد دوران جدیدی پس از سقوط دولت بشار اسد شد. در مقابل این پس‌زمینه، تغییر چشم‌انداز بین‌المللی، به‌ویژه با دولت آینده ترامپ، بر پویایی منطقه‌ای و جهانی تأثیر بیشتری خواهد گذاشت. در حالی که تلاش‌ها برای بازسازی در غزه، لبنان و سوریه توجه جهانی را می‌طلبد، تمرکز اصلی در سال ۲۰۲۵ باید بر گسترده‌تر شدن نزدیکی‌های منطقه‌ای باشد. با توجه به روندهای جاری بین‌المللی و منطقه‌ای، سال ۲۰۲۵ هم چالش‌ها و هم فرصت‌هایی را برای تداوم سیاست‌های منطقه‌ای ارائه خواهد کرد.
پس از حفظ رابطه ایران و ریاض در طول جنگ غزه، نزدیکی شورای همکاری خلیج فارس و ایران یک ستون امنیتی مهم است که باید حفظ شود. این نزدیکی نه تنها برای کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و ایران حیاتی است، بلکه به عنوان یک بستر امنیتی اساسی برای منطقه نیز در حال ظهور است.
آزمایش نزدیکی ایران و شورای همکاری خلیج فارس
از سال ۲۰۲۱، منطقه شاهد روند تدریجی نزدیک شدن کشورهای عضو به یکدیگر است؛ در اوایل سال ۲۰۲۱، عربستان سعودی و قطر پس از سه سال و نیم تحریم، صفحه جدیدی را در روابط دوجانبه باز کردند. سال ۲۰۲۲ شاهد مجموعه‌ای از بازدیدهای سطح بالا میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و ترکیه بودیم. مهم‌ترین تلاش برای آشتی، نزدیک شدن ایران به شورای همکاری خلیج فارس، به ویژه عادی‌سازی رابطه ایران و عربستان در سال ۲۰۲۳ با میانجیگری چین بوده است، البته برخی دوام این تلاش‌ها را زیر سوال برده‌اند و آن را به بخشی از استراتژی عربستان برای خرید زمان کاهش می دهند. اگرچه این ممکن است نادرست نباشد، اما نزدیکی عربستان و ایران بیش از این تفسیر به نظر می‌رسد و مهم‌ترین مصداق آن هم تاب آوری این آشتی، علیرغم شوک های بعدی منطقه ای است. در اصل، عادی سازی رابطه عربستان و ایران صرفاً به تغییر چارچوب روابط آنها محدود نبود، بلکه اساساً ماهیت روابط عربستان و ایران را تغییر داد.
نویسنده این گزارش در ادامه ادعا می‌کند که سال ۲۰۲۵ چالش های متعددی را برای این نزدیکی راهبردی شورای همکاری خلیج فارس و ایران به همراه خواهد داشت. اولین چالش ترامپ است؛ رئیس‌جمهوری که در ماه مه ۲۰۱۸ از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خارج شد. جنگ غزه و حمایت ایران از حماس، ایران را به یک هدف سیاسی و نظامی برای آمریکا و رژِیم اسرائیل تبدیل کرده و ایران را نیز خشمگین کرده است. با این حال، دولت ترامپ اذعان دارد که کمپین‌های «فشار حداکثری» بر ایران نتایج مطلوبی را به همراه نخواهد داشت، زیرا برنامه هسته‌ای ایران اکنون آنقدر پیشرفته است که نمی‌توان آن را به راحتی محدود کرد.
گفته می‌شود، لفاظی‌های آتشین نتانیاهو و ترامپ به تشویش ایران دامن می‌زند، چیزی که نخبگان حاکم در کشورهای عربی باید آن را مدیریت کنند، زیرا آنها به دنبال جلوگیری از گرفتار شدن در میانه مثلث بین واشنگتن، تل‌آویو و تهران هستند. این تنش مثلثی نه تنها بر نزدیک شدن عربستان به ایران، بلکه بر روابط شورای همکاری خلیج فارس با ایران نیز تاثیر منفی می‌گذارد.
دولت ترامپ امروز با منطقه ای بسیار متفاوت با آنچه در سال ۲۰۱۷ دیده بود، مواجه است؛ این منطقه امروز همراه با اجماع قابل توجه مبنی بر اینکه ترامپ ممکن است به جای دنبال کردن اقدام نظامی به دنبال توافق با ایران باشد، مواجه است.
انصارالله؛ «تهدید» یا فرصت؟
آتش بس سال ۲۰۲۲ عربستان و حوثی‌ها (انصارالله) همیشه شکننده بوده است. علیرغم این امید که نزدیکی عربستان و ایران به تقویت گفت‌وگوهای عربستان و حوثی‌ها منجر شود، شکاف‌هایی در آتش‌بس به طور پراکنده ظاهر شده است، همانطور که در حمله حوثی‌ها به پایگاه سعودی در سپتامبر ۲۰۲۳ نشان داده شد. در این شرایط اظهارات ضدسعودی عبدالملک الحوثی به این شرایط دامن زده و تنش‌ها را بین این دو تشدید کرده است.
نویسنده این مطلب در ادامه ادعا می‌کند که اقدامات حوثی‌ها در جریان جنگ غزه مواضع یمن را بالا برده و همین امر نیز عربستان سعودی را با نگرانی امنیتی مواجه کرده است و به عنوان مهم ترین چالش برای نزدیکی شورای همکاری خلیج فارس و ایران مطرح شده است. اگر حوثی‌ها اقدامات خود را علیه عربستان سعودی و سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تشدید کنند، آنها پاسخ ایران را برای سنجش تعهد این کشور به بهبود روابط بررسی خواهند کرد. اگر پاسخ تهران کمتر از انتظارات آنها باشد، به طور بالقوه می تواند نزدیک شدن تهران به شورای همکاری خلیج فارس را با شکست مواجه کند.
«اقدامات حوثی‌ها در جریان جنگ غزه مواضع یمن را بالا برده و همین امر نیز عربستان سعودی را با نگرانی امنیتی مواجه کرده و به عنوان مهم ترین چالش برای نزدیکی شورای همکاری خلیج فارس و ایران مطرح شده است.»با این حال، تشدید تنش حوثی‌ها با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس می تواند به عنوان فرصتی برای تقویت روند نزدیکی عمل کند. مشابه جنگ غزه، جایی که شورای همکاری خلیج فارس و ایران توانسته اند زمینه های مشترکی پیدا کنند، وضعیت حوثی ها ممکن است پتانسیل مشابهی داشته باشد. در سفر رئیس جمهور ایران، مسعود پزشکیان به نیویورک در سپتامبر ۲۰۲۴، وی به طور خلاصه در مورد دشواری برخورد با اقدامات یمن سخن گفت. وی گفت: «حتی در کشور ما [ایران] نیز کسانی هستند که با ما مخالف هستند و اعتقادات خود را دارند، بنابراین سعی می کنیم از اقدامات محاسبه نشده در داخل کشور جلوگیری کنیم، پس چگونه می توانیم کسانی را که خارج از کشور ما هستند و دارای اندیشه ایدئولوژیک هستند کنترل کنیم.»
در حالی که این انتقاد کاملاً ضمنی رئیس جمهور ایران از حوثی ها بود، این اظهارات باعث جلب توجه عربستان سعودی شد. شاید این بتواند به عنوان پایه ای برای تقویت گفتگو بین شورای همکاری خلیج فارس و ایران باشد. تشدید تنش حوثی‌ها می‌تواند فضایی برای همکاری ایران و شورای همکاری خلیج‌فارس باشد؛ ماهیت چنین همکاری هایی در سال ۲۰۲۵ آشکارتر خواهد شد.
پس از نجات یافتن رابطه ایران و ریاض در طول جنگ غزه، نزدیکی شورای همکاری خلیج فارس و ایران یک ستون امنیتی مهم است که باید حفظ شود. این نزدیکی نه تنها برای کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و ایران حیاتی است، بلکه به عنوان یک بستر امنیتی اساسی برای منطقه نیز در حال ظهور است. این امر به شدت با دیگر مسائل مهم منطقه‌ای، از جمله تلاش‌های بازسازی در غزه، لبنان، و سوریه، و همچنین چالش‌های گسترده‌تر ناشی از دولت آینده ترامپ تلاقی می‌کند و بنابراین می‌تواند کمک قابل توجهی به ایجاد ثبات در منطقه کند.
