نشانه‌های زخم معده و روش‌های مداوای آن

سوزش معده در زمره شایع‌ترین نشانه‌ها و علائم زخم معده به شمار می‌آید. در این مقاله، به تفکیک نشانه‌های زخم معده و شیوه‌های شناسایی و درمان آن پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.

انواع زخم معده شامل:

زخم‌هایی که در معده ایجاد می‌شوند؛

زخم‌های اثنی‌عشری که در ناحیه بالایی روده کوچک پدیدار می‌شوند.

عمده‌ترین علت ایجاد زخم معده به عفونت ناشی از باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H.pylori) مرتبط است. همچنین، مصرف مستمر آسپرین و مسکن‌هایی نظیر ایبوپروفن (Advil، Motrin و غیره) و ناپروکسن سدیم (Aleve، Anaprox و غیره) نیز می‌تواند به بروز زخم معده منتهی شود. اگرچه استرس و مصرف غذاهای تند در بروز زخم معده مؤثر نیستند، اما ممکن است علائم آن را تشدید کنند.
نشانه‌های زخم معده

درد شکم به همراه سوزش؛

احساس پر بودن، التهاب یا انقباض؛

مشکلات در هضم غذاهای چرب؛

سوزش معده؛

احساس تهوع.

به‌عنوان یادآوری، سوزش معده متداول‌ترین نشانه زخم معده به شمار می‌رود. زمانی که اسید معده وجود داشته باشد، درد عود می‌کند و به‌خصوص معده خالی این درد را شدت بخشیده و با مصرف غذاهایی که اسید معده را کاهش می‌دهند یا استفاده از داروهای کاهنده اسید، می‌توان به کاهش درد ناشی از زخم معده امیدوار بود، اما باید در نظر داشت که این درد ممکن است دوباره بروز کند. این درد غالباً طی فاصله‌های غذایی و در شب‌ها تشدید می‌شود.

تقریباً ۷۵ درصد از کسانی که به زخم معده مبتلا هستند، هیچ علامتی از خود نشان نمی‌دهند. در موارد نادری، علائم زخم معده می‌توانند شدید بوده و شامل:

استفراغ، به ویژه استفراغ خونی (با رنگ قرمز یا سیاه)؛

وجود خون تیره در مدفوع یا مدفوع سیاه یا قیری‌رنگ؛

مشکلات تنفسی؛

احساس تهوع و استفراغ؛

کاهش وزن بی‌دلیل؛

تغییر در اشتها.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

در صورت تجربه علائم شدید فوق، ضروریست که هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کنید. همچنین، اگر استفاده از داروهای آنتی‌اسید و کاهش‌دهنده اسید معده تنها برای مدت کوتاهی سبب تسکین درد شما شد و پس از آن درد دوباره بازگشت، حتماً باید با پزشک مشورت نمایید.
دلایل بروز زخم معده

دلایل ایجاد زخم معده

زخم معده معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که اسید در سیستم گوارش به لایه داخلی معده یا روده کوچک آسیب بزند و زخم‌های دردناکی ایجاد کند که می‌تواند به خونریزی منجر شود.

دستگاه گوارش شما دارای لایه‌ای از مایع حفاظت کننده است که به‌طور معمول از آن در برابر اسید محافظت می‌کند. اما اگر سطح اسید معده بیش از حد بالا برود یا لایه محافظتی ضعیف شود، ممکن است به زخم معده دچار شوید.

عمده‌ترین علل زخم معده شامل موارد زیر است:

۱. باکتری هلیکوباکتر پیلوری

این باکتری عمدتاً در لایه مخاطی که بافت‌های معده و روده کوچک را می‌پوشاند وجود دارد. این میکروب به‌خودی خود عموماً مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند، اما می‌تواند به التهاب لایه درونی معده منجر شود و در نهایت زخم معده را بوجود آورد.

مشخص نیست که عفونت هلیکوباکتر پیلوری چگونه منتقل می‌شود، اما ظاهراً می‌تواند از طریق تماس نزدیک، همانند بوسیدن، از فردی به فرد دیگر منتقل شود. این باکتری ممکن است از طریق غذا و آب نیز وارد بدن گردد.

۲. مصرف مکرر برخی مسکن‌ها

استفاده مداوم از آسپرین و نیز داروهای مسکن غیرنسخه‌ای یا تجویزی که به‌عنوان داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) شناخته می‌شوند، ممکن است منجر به التهاب و آسیب به لایه داخلی معده و روده کوچک گردد. نام برخی از این داروها شامل ایبوپروفن (Advil، Motrin و غیره) و ناپروکسن سدیم (Aleve، Anaprox و غیره) بوده و لازم به ذکر است که استامینوفن (Tylenol) جزو این گروه نمی‌باشد.

زخم معده بیشتر در افرادی که سن بالاتر دارند و به شکل مداوم از مسکن‌ها استفاده می‌کنند، رایج است. در واقع افرادی که از این داروها به‌دلیل آرتروز مصرف می‌کنند احتمال بیشتری برای ابتلا به زخم معده دارند.

۳. استفاده از برخی داروها

مصرف برخی داروها به همراه NSAIDs نظیر استروئیدها، داروهای ضد انعقاد، آسپرین با دوز کم، داروهای ضد افسردگی (SSRIها)، آلندرونات (Fosamax)، و ریسترونات (Actenol) می‌تواند خطر ابتلا به زخم معده را افزایش دهد.

علاوه بر مصرف این نوع داروها، عواملی همچون موارد زیر نیز می‌توانند خطر بروز زخم معده را افزایش دهند:

سیگار کشیدن: استعمال سیگار خطر ابتلا به زخم معده را در افرادی که به عفونت باکتری H. pylori دچار هستند، افزایش می‌دهد.

مصرف الکل: الکل به بافت محافظ معده آسیب می‌زند و منجر به ایجاد التهاب و افزایش سطح اسید معده می‌شود.

استرس غیرقابل کنترل.

خوردن غذاهای تند و ادویه‌دار.

این عوامل به‌تنهایی قادر به ایجاد زخم معده نیستند اما می‌توانند شدت آن را افزون کرده و روند درمان را دشوار کنند.

عوارض مرتبط با زخم معده

اگر زخم معده مورد درمان قرار نگیرد، عوارض زیر ممکن است به وقوع بپیوندد:

خونریزی داخلی: اگر خونریزی خفیف باشد، می‌تواند به کم‌خونی منجر شود و در صورتی که خونریزی شدید باشد بیمار نیازمند بستری یا دریافت خون خواهد بود. خونریزی شدید معده می‌تواند موجب استفراغ خونی یا سیاه و هم چنین مدفوع خونی یا سیاه شود.

عفونت: زخم معده ممکن است سبب ایجاد حفره در دیواره معده یا روده کوچک گردد که خطر عفونت‌های حاد در حفره شکمی (پریتونیت) را بالا می‌برد.

انسداد در مسیر بلع غذا: زخم معده می‌تواند منجر به التهاب، ورم یا زخم در مسیر ورود غذا به دستگاه گوارش و انسداد آن شود. انسداد در مسیر بلع می‌تواند سبب احساس سیری زودهنگام، تهوع و کاهش وزن شود.

تشخیص زخم معده از طریق آندوسکوپی

پزشک برای تشخیص زخم معده ابتدا تاریخچه پزشکی شما را بررسی کرده و معاینه انجام می‌دهد. در پروسه تشخیص ممکن است آزمایش‌های زیر انجام گردند:

۱. آزمایش باکتری H.pylori

پزشک ممکن است آزمایش‌هایی را برای تعیین وجود این باکتری در بدنتان پیشنهاد دهد. این آزمایش‌ها ممکن است شامل تست خون، مدفوع یا بازدم باشد. آزمایش بازدم از بقیه دقیق‌تر است. تست خون معمولاً دقیق نمی‌باشد و به‌طور معمول انجام نمی‌شود.

در آزمایش بازدم، شما ابتدا یک غذا یا نوشیدنی حاوی کربن رادیواکتیو مصرف می‌کنید. باکتری H.pylori این مواد را در معده تجزیه کرده و سپس در یک کیسه دمیده و در آن کیسه بسته می‌شود. اگر باکتری H.pylori در بدن شما وجود داشته باشد، در نمونه بازدم شما گاز کربن رادیواکتیو شناسایی می‌شود.

اگر قبل از انجام آزمایش آنتی‌اسید مصرف کرده باشید، باید این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. بسته به نوع آزمایش، ممکن است لازم باشد برای مدتی مصرف دارو را متوقف کنید، زیرا آنتی‌اسیدها می‌توانند بر نتایج تأثیر بگذارند و ممکن است نتایج نادرست به دست آید.

۲. آندوسکوپی

گاهی پزشک ممکن است بخش بالایی دستگاه گوارش شما را با استفاده از یک وسیله مخصوص بررسی کند؛ این کار آندوسکوپی نامیده می‌شود. در این روش، پزشک لوله‌ای توخالی و مجهز به دوربین (آندوسکوپ) را از طریق گلو به مری، معده و روده کوچک هدایت می‌کند. در این فرایند، پزشک به جستجوی زخم‌ها می‌پردازد.

اگر پزشک متوجه وجود زخم معده شود، از بافت معده شما نمونه‌برداری کرده و آن را به آزمایشگاه ارسال می‌کند. در این شیوه همچنین می‌توان شناسایی کرد که آیا باکتری H.pylori در لایه داخلی معده وجود دارد یا خیر.

اگر سن شما بالا باشد، علائم خونریزی واضح باشد، به تازگی وزن کم کرده و یا دشواری در بلع غذا داشته باشید، احتمالاً پزشک شما آندوسکوپی را توصیه خواهد کرد. اگر در حین آندوسکوپی زخم مشخص شود، آندوسکوپی دیگری پس از درمان انجام خواهد شد تا فرض بر بهبودی علائم، اطمینانی کامل از بهبود زخم معده حاصل شود.

۳. عکس‌برداری با اشعه ایکس از قسمت بالایی معده و روده

در طی این روال، که به عنوان «بلع باریوم» نیز شناخته می‌شود، عکس‌هایی از ناحیه بالای دستگاه گوارش تهیه می‌شود. برای این عکس‌برداری، ابتدا یک مایع سفید رنگ حاوی باریوم مصرف می‌کنید که به پر کردن دستگاه گوارش کمک کرده و زخم معده را بهتر نمایان می‌کند.

روش درمان زخم معده به علت بروز آن بستگی دارد. معمولاً برای درمان، اگر وجود باکتری H.pylori تأیید شود، از بین رفتن این باکتری توصیه می‌شود و در صورت امکان مصرف آسپرین و مسکن‌های مشابه آن به حداقل رسیده یا قطع گردد. همچنین به منظور بهبود علائم زخم معده از داروهای دیگر استفاده می‌شود.

داروهایی که برای زخم معده تجویز می‌شوند، شامل:

۱. آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بین بردن باکتری H.pylori

در صورت وجود باکتری H.pylori، پزشک ترکیبی از آنتی‌بیوتیک‌ها برای نابودی آن تجویز می‌کند. این آنتی‌بیوتیک‌ها شامل: آموکسی‌سیلین (Amoxil)، کلاریترومایسین (Biaxin)، مترونیدازول (Flagyl)، تینیدازول (Tindamax)، تتراسیکلین (Tetracycline HCL) و لووفلوکساسین (Levaquin) هستند.

مدت زمان مصرف این آنتی‌بیوتیک‌ها به عواملی از قبیل محل سکونت شما و میزان مقاومت بدنتان در برابر آنتی‌بیوتیک وابسته است. احتمالاً باید به مدت دو هفته آنتی‌بیوتیک مصرف کنید و داروهای دیگری نیز برای کاهش اسید معده به همراه آن استفاده کنید. این داروها ممکن است شامل بازدارنده‌های پروتون پمپ (PPI) و شاید Pepto-Bismol باشد.

۲. داروهایی که تولید اسید را متوقف کرده و روند درمان زخم معده را تسریع می‌کنند

بازدارنده‌های پروتون پمپ (PPI) با غیرفعال کردن بخش‌هایی از سلول‌هایی که تولید اسید را بر عهده دارند، میزان اسید معده را کاهش می‌دهند. این داروها شامل نسخه‌ای و بدون نسخه هستند و از جمله آن‌ها می‌توان به اومپرازول (Prilosec)، لانسوپرازول (Prevacid)، رابپرازول (Aciphex)، اسومپرازول (Nexium) و پانتوپرازول (Protonix) اشاره کرد.

مصرف طولانی‌مدت بازدارنده‌های پروتون پمپ، به ویژه در دزهای بالا، می‌تواند خطر شکستگی لگن، مچ و ستون فقرات را افزایش دهد. از پزشک خود بپرسید که آیا مصرف مکمل‌های کلسیم می‌تواند در کاهش این خطرات مؤثر باشد یا خیر.

۳. داروهایی برای کاستن از تولید اسید معده

داروهایی که تولید اسید را کاهش می‌دهند و به نام مسدودکننده‌های هیستامین (H-2) شناخته می‌شوند، می‌توانند سطح اسید معده را در دستگاه گوارش شما کاهش دهند و به این ترتیب زخم معده را بهبود ببخشند و روند درمان آن را تسریع کنند.

این داروها نیز هم به صورت نسخه‌ای و هم بدون نسخه در دسترس هستند و شامل رانیتیدین (Zantac)، فاموتیدین (Pepcid)، سیمتیدین (Tagamet HB) و نیزاتیدین (Axil AR) می‌باشند.

۴. داروهایی که اسید معده را خنثی می‌کنند

پزشک ممکن است داروهایی را برای خنثی‌سازی اسید معده در برنامه درمانی شما قرار دهد. این داروها معمولاً زمینه درد را به سرعت کاهش می‌دهند، اما بسته به ترکیبات اصلی ممکن است عوارض جانبی نظیر اسهال یا یبوست نیز داشته باشند.

۵. داروهایی که از لایه داخلی معده و روده حفاظت می‌کنند

در مواردی خاص، پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند که به نگهداری بافت‌های لایه داخلی معده و روده کمک می‌کند.

نمونه‌هایی از این داروها شامل سوکرالفات (Cerafate) و میسوپروستل (Cytotec) هستند.

بسیاری از زخم‌های معده جواب خوب و مثبتی به درمان می‌دهند. اگر علائمی که بروز می‌کنند شدید و حاد باشند یا پس از درمان همسرش علامت به قوت خود باقی بمانند، پزشک ممکن است آندوسکوپی مجدد را تجویز کند تا علل دیگر را شناسایی کند.

زخم معده‌هایی که بهبود نمی‌یابند

زخم‌های معده‌ای که بهبود نمی‌یابند، اغلب تحت عنوان زخم‌های ارتجاعی شناخته می‌شوند. دلایل متعددی برای عدم بهبودی زخم‌های معده وجود دارد، از جمله:

عدم مصرف داروها طبق تجویز پزشک؛

برخی انواع باکتری H.pylori که به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم هستند؛

استفاده مداوم از تنباکو؛

استفاده مداوم از مسکن‌هایی مثل آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم (Aleve، Anaprox و غیره) که خطر ابتلا به زخم معده را افزایش می‌دهند.

در موارد نادر، بروز زخم معده می‌تواند ناشی از:

تولید بیش از حد اسید معده، که معمولاً در سندروم زولینگر–الیسون دیده می‌شود؛

عفونت‌هایی به جز باکتری H.pylori؛

سرطان معده؛

بیماری‌های دیگر که موجب ایجاد زخم در معده و روده کوچک می‌شوند که شبیه به زخم معده هستند، مانند بیماری کرون (Crohn).

درمان زخم معده معمولاً احتیاج به استفاده از انواع مختلف آنتی‌بیوتیک‌ها و نابودی عواملی که ممکن است در پروسه درمان دخالت داشته باشند، دارد.

در صورت بروز مشکلات حاد ناشی از زخم معده مانند خونریزی شدید یا سوراخ‌شدگی معده، ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد. هرچند که به‌واسطه وجود داروهای مؤثر بسیار، این نیاز به جراحی کمتر از گذشته است.

داروهای جایگزین

داروهای بدون نسخه حاوی کلسیم کربنات (Tum، Rolaid) می‌توانند در درمان زخم معده مؤثر واقع شوند، اما نباید به عنوان داروهای اصلی مورد استفاده قرار گیرند. شواهدی موجود است که نشان می‌دهد فلز روی (زینک) می‌تواند به بهبود زخم معده کمک کند.

از گیاهانی که برای درمان زخم معده پیشنهاد می‌شوند، می‌توان به زردچوبه، مصطکی، کلم و شیرین‌بیان اشاره کرد.

اگرچه داروهای بدون نسخه و گیاهی ممکن است مفید باشند، شواهد کمی درباره اثربخشی آن‌ها وجود دارد. بنابراین توصیه می‌شود که به عنوان درمان اصلی زخم معده از آن‌ها استفاده نشود.

منبع: چطور