آیا استرس می‌تواند سطح کلسترول خون را افزایش دهد؟

زمانی که بدن در شرایط استرس قرار می‌گیرد، واکنش‌های فیزیولوژیکی خاصی بروز می‌کند که شامل تغییراتی در سطح هورمون‌ها و مولفه‌های خون است. این تغییرات می‌توانند به افزایش سطح کلسترول خون منجر شوند. هرچند که رابطه دقیق میان استرس و کلسترول به‌خوبی مشخص نیست، اما نظریه‌های مختلفی مطرح است. در این مقاله، به بررسی چگونگی تأثیر استرس بر افزایش چربی خون و روش‌های کاهش این خطر می‌پردازیم.

بدن در برابر استرس چگونه عمل می‌کند؟

در مواجهه با استرس، بدن به‌طور طبیعی عضلات و قلب و سایر ارگان‌ها را برای یک واکنش پُرانرژی در حالت جنگ یا گریز آماده می‌سازد. اینکه فرد تصمیم به فرار بگیرد یا بجنگد، بستگی دارد و بدن در هر دو حالت واکنش‌های مشخصی از خود نشان می‌دهد.
در این شرایط، هورمون‌های کورتیزول، آدرنالین و نوراپی‌نفرین ترشح می‌شوند. آدرنالین موجب می‌شود قلب با شدت بیشتری فعالیت کند و همین موضوع باعث افزایش ضربان قلب، تنفس و فشار خون می‌شود.

این هورمون‌ها معمولاً تا زمان برطرف شدن موقعیت استرس‌زا در سطح بالا باقی می‌مانند؛ اما گاهی اوقات ممکن است سطح استرس پایین نیاید یا زمان زیادی طول بکشد تا کاهش یابد. این عوامل می‌توانند در کوتاه‌مدت و بلندمدت به افزایش کلسترول خون منجر شوند.

استرس و کلسترول

تحقیقی نشان داد افرادی که از استرس شغلی بالایی رنج می‌برند، معمولاً در سطوح ناسالمی از کلسترول خون قرار دارند. تحقیق دیگری نیز تأثیر استرس فیزیولوژیکی را در افزایش تری‌گلیسرید و کلسترول بد و کاهش کلسترول خون نشان داد. پژوهشگران چندین نظریه در مورد این موضوع ارائه داده‌اند که تعاملات استرسی چگونه می‌توانند به بالارفتن کلسترول منجر شوند.

افزایش غلظت خون

زمانی که شخصی با استرس روبرو می‌شود، احتمال افزایش غلظت خون او زیاد است. بالا رفتن غلظت خون به این معناست که اجزای خون از جمله کلسترول، متراکم‌تر می‌شوند و این یکی از راه‌هایی است که استرس به‌سرعت می‌تواند سطح کلسترول را افزایش دهد. یکی از دلایل احتمالی این موضوع آن است که در اثر فشار خون بالا به دلیل استرس، مایعات از رگ‌های خونی به فضای بینابینی اطراف آن‌ها منتقل می‌شود.

کورتیزول

افرادی که تحت استرس مزمن قرار دارند، احتمالاً سطح کلسترول خونشان همیشه بالا خواهد بود و این به‌دلیل تأثیر هورمون کورتیزول است. سطح بالای کورتیزول می‌تواند به افزایش چاقی شکمی منجر شود؛ چرا که این هورمون باعث تجمع بیشتر چربی می‌شود، بر چربی سایر نواحی بدن تأثیر می‌گذارد و احساس گرسنگی را افزایش خواهد داد.

هنگامی که تحت استرس هستید، معمولاً به سراغ غذاهای ناسالم می‌روید و ترجیح می‌دهید غذاهای شیرین و کم‌هزینه را مصرف کنید؛ زیرا این نوع خوراکی‌ها به‌ظاهر می‌تواند احساس استرس و اضطراب شما را کاهش دهند. مصرف بیش از حد مواد غذایی حاوی کربوهیدرات می‌تواند به چاقی و اضافه وزن منجر شود و کلسترول بالا نیز به‌طور غالب نتیجه‌ این افزایش وزن است.

تحقیقات نشان می‌دهد استرس بر روی سیستم ایمنی بدن اثرات معکوس دارد و می‌تواند باعث التهاب شود؛ به‌طوری که افرادی که مبتلا به انواع بیماری‌های کبدی هستند، غالباً کلسترول بالایی دارند. محققان بر این باورند که آثار التهاب مزمن ممکن است به افزایش سطح لیپید خون منجر شود و در افرادی که با اختلالات اضطرابی شدید و افسردگی دست و پنجه نرم می‌کنند، چاقی را سبب شود. همچنین، سیگار کشیدن می‌تواند عاملی مؤثر در این زمینه باشد.

اسیدهای چرب

اگر جسم شما در شرایط استرس‌زا، اسیدهای چرب و گلوکز برای تأمین انرژی ترشح کند و نتوانید از این منابع به عنوان سوخت استفاده کنید، سطح کلسترول خونتان افزایش خواهد یافت.

تئوری واکنش قلبی عروقی

محققان متوجه شده‌اند که سیستم قلبی و عروقی برخی افراد در برابر استرس، واکنش شدیدتری از خود نشان می‌دهد. به‌عنوان مثال، فشار خون بعضی افراد هنگام استرس به‌طرز قابل توجهی بالا می‌رود. تئوری واکنش قلبی و عروقی بیان می‌کند که استرس می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی را برای عده‌ای افزایش دهد. معمولاً کسانی که کلسترول خون بالایی دارند، به‌طور طبیعی در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی مانند حمله قلبی هستند و استرس می‌تواند احتمال وقوع چنین حادثه‌ای را بیشتر کند.

وقتی کلسترول خون افزایش پیدا می‌کند، دیواره عروق تغییراتی را تجربه می‌کند. این تغییرات گاهی اوقات باعث می‌شود که عروق انعطاف‌پذیری خود را از دست بدهند و در پاسخ به استرس نتوانند به‌خوبی باز شوند.

اثرات غیرمستقیم استرس بر کلسترول

پژوهشگران درک منطقی از تأثیرات غیرمستقیم استرس بر سطح کلسترول دارند؛ آن‌ها می‌دانند که در زمان استرس، فرد ممکن است رفتارهایی را از خود نشان دهد که می‌تواند به افزایش یا کاهش سطح کلسترول منجر شود.

عوامل غیرمستقیم مؤثر بر افزایش کلسترول شامل موارد زیر است: تغییرات در الگوهای تغذیه: فردی که دچار استرس است، ممکن است در این دوران تمایلی به غذا خوردن نداشته باشد، اما تغییرات هورمونی ناشی از استرس می‌تواند اشتها را افزایش دهد. مصرف الکل و سیگار: افراد تحت استرس احتمالاً به مصرف الکل و سیگار گرایش نشان می‌دهند یا اگر قبلاً ترک کرده‌اند، دوباره به سمت آن بازمی‌گردند. عدم فعالیت بدنی: فعالیت بدنی تأثیر مستقیمی بر سطح کلسترول دارد و در دوران استرس، میزان فعالیت بدنی فرد کاهش می‌یابد، که به تبع آن سطح کلسترول افزایش خواهد یافت.

چند توصیه

افزایش فعالیت بدنی. تحقیقات نشان داده‌اند انجام ورزش منظم به افزایش کلسترول خوب (HDL) و کاهش کلسترول بد (LDL) کمک می‌کند.

ترک سیگار. مصرف سیگار می‌تواند به کاهش کلسترول خوب و افزایش کلسترول بد منجر شود.

پرهیز از غذاهای فرآوری شده. غذاهای آماده و فرآوری شده حاوی چربی‌های ترانس هستند که می‌توانند کلسترول بد را افزایش داده و کلسترول خوب را کاهش دهند.

پیروی از رژیم مدیترانه‌ای. چربی‌های تک غیراشباع، نظیر روغن زیتون و آووکادو می‌توانند به کاهش کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب کمک کنند.

مصرف غذاهای حاوی امگا ۳: ماهی‌های چرب، مانند ساردین و سالمون، منبعی عالی از امگا ۳ هستند که به کاهش کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب کمک می‌کنند.

افزایش مصرف غلات کامل: غلات کامل حاوی فیبر و نیاسین هستند که هر دوی این مواد به کاهش کلسترول بد و افزایش کلسترول خوب کمک می‌کنند.