دردهای شکمی حاد و تهدیدآمیز

بعضی از دردهای شکمی ساده و کم اهمیت هستند که نیازی به درمان ندارند و به طور خود به خود بهبود می یابند؛ با این حال، در موارد خاصی، این دردها می توانند بسیار خطرناک و حتی کشنده باشند و در صورتی که در عرض چند ساعت به بیماران کمک نشود، جان آنها در معرض خطر خواهد بود.

دردهای جدی یا خطرناک ویژگی هایی دارند که توجه به آنها برای اقدام فوری و مراجعه به پزشک بسیار حائز اهمیت است.

شکم به فضایی گفته می شود که بین پرده دیافراگم (پرده ای زیر ریه ها) و ناحیه ورودی لگن قرار دارد و حفره ای توخالی است که در آن برخی از اندام های توخالی مانند بخش کوچکی از مری، معده، روده بزرگ و کوچک و دیگر اندام ها مانند کبد، لوزالمعده، طحال و کیسه صفرا جای گرفته اند. در دو طرف مهره ها و در ناحیه عقب، کلیه و سیستم مجاری ادراری و در ناحیه تحتانی شکم، رحم و تخمدان ها به طور خاص در زنان مستقر هستند.

آسیب و اختلال در عملکرد هر یک از این اندام ها می تواند موجب بروز درد شود. از آنجا که این اعضا در مجاورت یکدیگر قرار دارند، یکی از بهترین روش های ابتدایی برای تشخیص نوع درد، توجه به علائم و نشانه های ظاهری است. دردهای شکمی دارای تنوع زیادی هستند و یکی از شایع ترین علل مراجعه بیماران به پزشک محسوب می شوند. ۱۳ نوع از این دردها که نیاز به پیگیری دارند عبارتند از دردهایی که:

درد ارجاعی

این نوع دردها ی خارج از شکم دارند، به طوری که بیمار با درد شکم به پزشک مراجعه می کند و پس از معاینه و آزمایش ها مشخص می شود که این درد ممکن است ناشی از عفونت در قسمت تحتانی ریه ها باشد که در نتیجه به عفونت شکمی منتشر شده است. این نوع دردها به عنوان دردهای ارجاعی شناخته می شوند.

درد شدید و نفس گیر

دردهای ناتوان کننده و شدیدی که فرد را مجبور به خم شدن کرده و او را از خواب و کار محروم می سازد، شامل دردهای شدید هستند که نیاز به بررسی دارند.

درد متداوم

اگرچه دردهای بینابینی معمولاً به خود درمان می شوند، مواردی که ادامه دار هستند می توانند نشانه ای از مشکلات جدی تر باشند. دردهای شدیدی که ادامه دار و عودکننده هستند، نیاز به توجه خاص دارند.

درد همراه با تب

وجود درد همراه با تب غالباً نشانه ای غیرمعمول و حاکی از وجود عفونت در بدن است. در برخی موارد، زخم های معده یا اثنی عشر ممکن است پاره شده و عفونت را به شکم منتقل کنند. آبسه های شکمی، التهاب کیسه صفرا یا پانکراس و سنگ های کلیوی که دچار عارضه شده اند، از دلایل مهم وجود تب به همراه دل درد محسوب می شوند و همگی از جمله بیماری های جدی به حساب می آیند.

درد همراه با زردی پوست

دردهایی که با زردی پوست همراه هستند، لازم است که تحت بررسی دقیق تری قرار گیرند و ممکن است نیاز به بستری بیمار باشد. این علامت می تواند نشان دهنده وجود سنگ کیسه صفرا، تکان خوردن آن و همچنین انسداد مجرای صفراوی باشد. این بیماران معمولاً با دل درد شدید و استفراغ به پزشک مراجعه می کنند و در برخی موارد نیاز به عمل جراحی فوری خواهند داشت.

دردی که به پشت می زند

دردهایی که به ناحیه پشت انتشار می یابند باید با دردهای کمری یا عضلانی اشتباه نشوند. این دردها گاه به دلیل التهاب پانکراس (پانکراتیت) یا زخم و التهاب در بخش اثنی عشر به وجود می آیند. این بیماران همچنین باید از نظر مشکلات قلبی هم بررسی شوند.

درد همراه با خونریزی گوارشی

درد شکمی و استفراغ حاوی خون ممکن است ناشی از خونریزی از مری یا معده باشد. این خونریزی ها گاهی به سبب وجود زخم در دستگاه گوارش فوقانی، بیماری های مزمن کبدی یا حتی سرطان ها می باشند. گاهی اوقات این وضعیت با رنگ سیاه مدفوع نمایان می شود یا با خون روشن امکان دارد همراه باشد. در همه این موارد باید سریعاً به پزشک مراجعه نمود.

دردهایی که با تغییر وضعیت بدتر می شوند

چنانچه با حرکات، تغییر حالت و یا سرفه، درد شکمی تشدید شود، احتمال یک وضعیت بحرانی وجود دارد که می تواند نشان دهنده التهاب در پوشش حفره شکم باشد. به این حالت پریتونیت اطلاق می شود که از اورژانس های پزشکی به شمار می آید و اغلب نیاز به عمل جراحی فوری دارد.

این بیماران در معاینه شکم با کمترین فشاری بر روی دیواره شکم، دچار درد شدید می شوند. سوراخ شدن دیواره روده یا معده و مشکلات عروقی که خونرسانی به روده ها را مختل می کنند، ممکن است از عواملی باشند که منجر به پریتونیت می شوند.

دردی که به کشاله ران تیر می کشد

این نوع درد که از ناحیه کمر آغاز و به کشاله ران انتشار می یابد، معمولاً نشانه ای از بیماری های کلیوی مانند عفونت یا سنگ های کلیوی است. بیماران ممکن است شکایت های دیگری نظیر سوزش ادرار، تهوع و استفراغ نیز داشته باشند.

درد عصبی

بعضی از بیماران هنگام مراجعه، از موجودیت درد در نقطه ای خاص مانند ناف یا کنار پهلوها صحبت می کنند و در معاینات هیچ نشانه ای از بیماری در آن نواحی یافت نمی شود. این نوع دردها غالباً ریشه های روانی دارند و بیشتر به حالات روانشناختی (سایکوسوماتیک) مربوط می شوند.

در این مواقع، پزشکان بیماران را به خواب کافی، ورزش و کنترل استرس های روزمره توصیه کرده و در صورت نیاز به روان پزشک ارجاع می دهند.

دردی که در اثر فعالیت ایجاد می شود

این نوع درد در شکم باید با دقت بیشتری بررسی شود. در صورتی که درد در بالای شکم به دنبال فعالیت هایی نظیر ورزش یا بالا رفتن از پله ها به وجود بیاید، به ویژه اگر با تنگی نفس و عرق کردن همراه باشد، احتمال مبتلا شدن به درد قلبی وجود دارد. متاسفانه بیماران معمولاً دیر مراجعه کرده و مشکل درد را به مسائل معده نسبت می دهند.

درد قلبی در فعالیت شدت می گیرد و پس از استراحت بهبود پیدا می کند. گاهی اوقات درد ناشی از حمله قلبی فقط در بالای شکم احساس می شود و از علائم معمولی مثل درد در قفسه سینه یا دست ها خبری نیست.

درد زونا

این یک بیماری ویروسی است که ممکن است با درد نسبتاً شدیدی در نواحی شکم آغاز شود و تشخیص آن در مرحله اولیه دشوار است، اما معمولاً پس از حدود یک هفته از بروز علائم، ضایعات تاولی در ناحیه دردناک شکم پیدا می شود که مشخص می سازد فرد مبتلا به زونا می باشد. معمولاً این درد یک طرفه است.

درد قاعدگی

این نوع درد در اکثر خانم ها به فاصله کمی قبل از شروع عادت ماهانه آغاز می شود و اکثر خانم ها تجربه ای مشابه با آن دارند. اگر در هر دوره دردها متفاوت و غیرعادی از دوره های پیشین باشند، باید بررسی های لازم صورت گیرد. احتمال اینکه کیست تخمدان پاره شود یا بارداری های خارج رحمی مشابه این دردها را ایجاد کند، وجود دارد.