آیا واقعاً رتینول می‌تواند نشانه‌های پیری را بازگرداند؟
رتینول چیست؟
رتینول بخشی از خانواده رتینوئیدهاست؛ گروهی از مواد شیمیایی که از ویتامین A مشتق می‌شوند یا با آن در ارتباط‌اند. ویتامین A به عنوان ماده‌ای ضروری و مفید برای حفظ سلامت پوست، بینایی و سیستم ایمنی بدن شناخته می‌شود.
تمام رتینوئیدها به دلیل توانایی آنزیم‌های موجود در پوست برای تبدیل آن‌ها به شکل فعالشان، یعنی «اسید رتینوئیک»، اثرگذاری بالایی دارند.
محصولات حاوی رتینول که به صورت کرم یا محصولات موضعی دیگر ارائه می‌شوند، بدون نیاز به نسخه پزشک به راحتی قابل خریداری هستند. این محصولات به طور معمول به عنوان ترکیبات «ضد پیری» شناخته می‌شوند، زیرا می‌توانند در کاهش خطوط ریز، چین‌وچروک، بهبود ناپیوستگی‌های رنگ پوست (مانند لک‌های ناشی از نور خورشید یا آثار جوش) و باز شدن منافذ پوستی کمک کنند.
در مقابل، نوع قوی‌تری از رتینوئیدها که به طور خاص برای درمان آکنه طراحی شده‌اند، حاوی اسید رتینوئیک هستند و به همین دلیل تنها با نسخه پزشک در کشورهایی نظیر ایالات متحده، اتحادیه اروپا، بریتانیا و استرالیا عرضه می‌شوند.
مطلب مشابه: کشف ماده‌ای که می‌تواند پوست را شفاف و نامرئی کند
رتینول چگونه در محصولات مراقبت از پوست عمل می‌کند؟
یکی از ادعاهای رایج در مورد رتینول، تأثیر آن در کاستن از نشانه‌های قابل مشاهده پیری است. اما این ترکیب دقیقا چگونه عمل می‌کند؟
با افزایش سن، عملکرد حفاظتی پوست به تدریج کاهش می‌یابد و این امر آن را به خشکی، آسیب‌پذیری و حساسیت بیشتر مستعد می‌سازد. رتینول با تحریک تولید کراتینوسیت‌ها، که سلول‌های تشکیل‌دهنده لایه بیرونی پوست هستند، به ترمیم این ضعف کمک می‌کند. این سلول‌ها نقش بنیادی در محافظت از پوست در برابر آسیب‌ها و کاهش تبخیر آب ایفا می‌کنند.
علاوه بر این، رتینول باعث افزایش تولید کلاژن (پروتئینی که خاصیت کشسانی و قوام پوست را فراهم می‌آورد) و فعالیت فیبروبلاست‌ها (سلول‌های تولیدکننده کلاژن) می‌شود. این ترکیب همچنین با تسریع چرخه نوسازی سلول‌های پوستی، کمک به کاهش خطوط ریز، محو لکه‌های تیره و یکنواخت‌سازی رنگ پوست می‌کند. با گذشت زمان، این فرآیندها می‌توانند باعث ایجاد ظاهری شفاف‌تر و سالم‌تر در پوست شوند.
اما باید توجه داشت که اثرات رتینول به صورت تدریجی بروز می‌کنند و نباید انتظار نتایج فوری داشت.
همچنین ممکن است با اصطلاح «پاکسازی رتینول» آشنا باشید؛ به معنای بروز موقت آکنه یا تحریکات پوستی در مراحل اولیه استفاده از این محصولات. برخی تحقیقات به تأیید این پدیده پرداخته‌اند، اما همچنان نیاز به مطالعات بیشتری برای درک کامل آن احساس می‌شود.
آیا استفاده از رتینول ایمن است؟
در غلظت‌های متداول موجود در محصولات مراقبت از پوست (بین ۰/۱ تا ۰/۳ درصد)، عوارض جانبی معمولاً خفیف و قابل کنترل هستند. بسیاری از افرادی که در ابتدا دچار خشکی، قرمزی یا پوسته‌ریزی می‌شوند، با ادامه مصرف به ترکیب عادت می‌کنند؛ فرآیندی که به آن «رتینیزاسیون» می‌گویند.
با این وجود، رتینول می‌تواند حساسیت پوست نسبت به نور خورشید را افزایش دهد؛ وضعیتی که به آن «حساسیت نوری» گفته می‌شود. این امر می‌تواند به آسیب‌های آفتابی، تحریکات پوستی یا افزایش خطر لکه‌های تیره (هایپرپیگمنتاسیون) منجر شود. از این رو، توصیه اکید می‌شود که در کنار استفاده از رتینول، از کرم ضد آفتاب با طیف وسیع و SPF سی یا بالاتر استفاده گردد.
مطلب مشابه: پیشگیری از سرطان پوست: ۵ گام ساده برای محافظت از خود
چه افرادی نباید از رتینول استفاده کنند؟
در بیشتر مواقع، کودکان و نوجوانان نیازی به مصرف رتینول ندارند، مگر در شرایط خاص و با تجویز پزشک.
افرادی که پوست حساسی دارند یا به بیماری‌هایی نظیر اگزما (خشکی و التهاب مزمن پوست) یا روزاسه (قرمزی و حساسیت مداوم پوست صورت) مبتلا هستند، ممکن است رتینول را بسیار تحریک‌کننده بیابند. همچنین، استفاده همزمان از رتینول با ترکیبات لایه‌بردار دیگر، مانند اسیدهای آلفاهیدروکسی، می‌تواند خطر تحریک بیش از حد پوست را افزایش دهد.
نکته بسیار مهم این است که فرم فعال رتینول (اسید رتینوئیک) خاصیت تراتوژن دارد؛ به این معنا که می‌تواند موجب بروز نقص‌های مادرزادی شود. لذا حتی محصولات بدون نسخه حاوی رتینول نیز برای زنان باردار یا شیرده توصیه نمی‌شود.
انتخاب و نگهداری صحیح محصولات حاوی رتینول
به دلیل اینکه رتینول در دسته مواد آرایشی قرار می‌گیرد، تولیدکنندگان الزام به درج درصد دقیق آن در برچسب محصولات ندارند. انتظار می‌رود اتحادیه اروپا به زودی قانونی را تصویب کند که غلظت رتینول در محصولات آرایشی صورت را به ۰/۳ درصد محدود می‌کند؛ اقدامی در راستای محافظت از گروه‌های حساس، به ویژه زنان باردار.
بنابراین، توصیه می‌شود مصرف‌کنندگان محصولاتی را انتخاب کنند که درصد غلظت رتینول در آن‌ها به‌صورت شفاف، بین ۰/۱ تا ۰/۳ درصد، ذکر شده باشد.
شایان ذکر است که رتینول یک ترکیب ناپایدار است و به آسانی در مواجهه با نور، گرما یا هوا تجزیه می‌شود. به همین خاطر، انتخاب محصولی با بسته‌بندی تیره، دربسته و مقاوم در برابر نور می‌تواند به حفظ اثربخشی آن کمک کند.
بهترین روش برای آغاز مصرف رتینول چیست؟
کلید موفقیت در استفاده از رتینول، شروع مرحله‌ای و محتاطانه است. پیشنهاد می‌شود مصرف را با مقدار کمی از محصول (به اندازه یک نخود فرنگی) و با غلظت پایین (۰/۱ درصد) شروع کنید و یک یا دو بار در هفته از آن استفاده کنید. بهترین زمان برای مصرف شب‌ها است، چرا که در این ساعت، پوست کمتر در معرض اشعه فرابنفش قرار دارد. در صورت تحمل پوست، به تدریج می‌توانید غلظت و تعداد دفعات استفاده را افزایش دهید (تا حداکثر ۰/۳ درصد).
استفاده از یک مرطوب‌کننده ملایم پس از مصرف رتینول می‌تواند به کاهش خشکی یا سوزش کمک کند. علاوه بر این، استفاده روزانه از کرم ضد آفتاب هنگام استفاده از رتینول ضروری است.
اگر علائمی همچون قرمزی، تحریک یا پوسته‌ریزی شدید و مداوم را تجربه کردید، بهتر است مصرف را متوقف کرده و با پزشک یا متخصص پوست مشورت کنید.
