نگاهی دقیق به سیستم استعلام وضعیت خودرو

، سید ساجد جندق‌زاده، کارشناس حوزه اقتصاد، در یادداشتی اختصاصی به بررسی یکی از طرح‌های کم‌توجه اما کاربردی برای جامعه پرداخته است. این سامانه پیش از معامله، اطلاعات ضروری را در اختیار طرفین قرار می‌دهد و با جلوگیری از بروز اختلافات، در کاهش دعوی‌ها تاثیر بسزایی دارد.

اما همچنان این سامانه به‌طور کامل معرفی نشده و پوشش‌دهی مناسبی ندارد.

متن کامل این یادداشت را در ادامه مطالعه کنید.

با گذشت تقریبا یک سال از راه‌اندازی سامانه استعلام خودرو، بسیاری از افراد هنوز از وجود آن بی‌خبر هستند. تشکیل این سامانه ضرورت قانونی دارد و در سندهای قانونی مربوط به بودجه سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ ذکر شده و ماده ۱۱۴ از قانون برنامه هفتم، وزارت ارتباطات و فراجا را موظف کرده تا هر چه سریع‌تر آیین‌نامه مربوط به این بند را تدوین و با تصویب هیئت وزیران به مرحله اجرا درآورند.

به نظر می‌رسد برخی از اطلاعات هنوز به‌طور کامل ارائه نشده است؛ این اطلاعات شامل: اهلیت طرفین معامله، هزینه‌های سالیانه خودرو، مالیات بر خودروهای لوکس، اعتبار تضمین (گارانتی)، تاریخچه تعویض قطعات و تعمیرات، آسیب‌های موجود و همچنین وکالت‌نامه‌های مرتبط با وسیله نقلیه می‌شود.

بر اساس تحقیقات نگارنده، به جز اطلاعات مذکور، برخی دستگاه‌ها توانایی ارائه اقلام اطلاعاتی دیگری نیز دارند؛ مانند، وضعیت رهن خودرو، هزینه‌های مرتبط با طرح ترافیک، سوابق تخلفات پرخطر، عضویت در تاکسی‌های اینترنتی، اعتبار مالی خریدار، تاریخ‌های مرتبط با تعویض پلاک خودرو و میزان پیمایش کیلومتر.

علاوه بر این، به نظر می‌رسد قیمت‌گذاری جاری بر روی هر استعلام هنوز توسط کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات که مسئول قیمت‌گذاری است، تعیین نشده و هزینه‌ها فعلاً توسط ارائه‌دهندگان خدمات استعلام به سکوها پیاده‌سازی شده است.

علاوه بر این، نمایش هر کدام از اطلاعات موجود در پاسخ استعلام باید به‌طور جداگانه و به صورت شفاف انجام شود تا مشخص شود هر کدام از داده‌ها به چه موضوعی اشاره دارند. برای مثال، داده‌های خسارت بیمه از چه تاریخی به بعد گزارش می‌شوند و آیا این اطلاعات تنها مربوط به آخرین مالک خودرو است؟ همچنین اینکه آیا پاسخ به سوال قابل معامله بودن خودرو شامل چه مواردی می‌شود؟

به نظر می‌رسد که در حال حاضر دلیلی برای عدم قابلیت معامله خودروها اعلام نمی‌شود و ضروری است تا فروشنده از دلیل عدم توانایی معامله خودرو مطلع شود.

علاوه براین، در مواردی شواهدی وجود دارد که بعضی از اطلاعات در استعلام به اشتباه نمایش داده شده است مثلاً علیرغم اعتبار بیمه، پاسخ آن حاکی از منقضی بودن بیمه خودرو است.

در برخی از شرایط، سامانه به‌کلی غیرقابل دسترس می‌شود و تا روزها هیچ پاسخی ارائه نمی‌دهد. همچنین ممکن است برخی اطلاعات به رغم پرداخت هزینه، پاسخ داده نشود.

نکته قابل توجه این است که داده‌های مربوط به قابل معامله بودن خودرو با دیگر اطلاعات ارائه شده (مانند مشخصات خودرو، تاریخ شروع و انقضاء بیمه، هزینه عوارض آزادراه و مالیات نقل و انتقالات، سوابق خسارت بیمه و جریمه‌های تخلفات رانندگی) در استعلام تفاوت‌هایی دارند. خریدار باید از این مورد مطلع باشد تا اطمینان حاصل کند خودرویی که قصد خرید آن را دارد، قابل معامله است؛ در حالی که سایر اطلاعات بیشتر به ایجاد آگاهی و تسهیل فرایند معامله کمک می‌کنند که نداشتن آن‌ها به مشکلات بزرگ‌تری منجر نمی‌شود.

از این رو، به نظر می‌رسد که لازم است سامانه استعلام به‌صورت مجزا برای مردم فراهم گردد تا اگر کسی فقط نیازمند چک کردن قابلیت معامله خودرو باشد و به دلیل نیاز به ارزیابی دقیق و یا دریافت اطلاعاتی از جریمه‌های خودرو، نیازی به انجام استعلامات اضافی نداشته باشد، بتواند تنها با پرداخت هزینه‌ای معقول بدون بار اضافی این کار را انجام دهد.

در این راستا، برای کسب رضایت از صاحب خودرو، فرآیند ارسال یک پیامک حاوی رمز یک‌بار مصرف انجام می‌شود و کاربر باید این رمز را در پلتفرم استعلام وارد نماید. برخی از سکوها برای بررسی قابلیت معامله بودن خودرو و بدهی‌های موجود این اطلاعات را دریافت می‌کنند. گاهی نیاز است این سکوها چندین نوبت استعلام انجام دهند تا از نبود موانع قانونی اطمینان حاصل کنند؛ اما دسترسی به مالک خودرو که ممکن است فروش را به این کسب و کارها واگذار کرده، می‌تواند مشکل‌زا باشد.

برای رفع این چالش، می‌توان راهی ایجاد کرد که فروشنده به یک سکو مشخص دسترسی موقت دهد تا نتیجه استعلام سابقه خودرو را مشاهده کنند. فرآیندی مشابه ورود به برخی وبسایت‌ها از طریق حساب کاربری گوگل انجام می‌شود. همچنین، بهتر است زمان لازم برای ارسال پیامک تأیید رضایت طولانی‌تر باشد، زیرا در برخی دوره‌ها، دستیابی به مالک خودرو و دریافت رمز یک‌بار مصرف زمان‌بر است.

بنظر می‌رسد که «آیین‌نامه قانون برنامه هفتم» می‌تواند به عنوان بستری برای حل بخشی از این مشکلات و چالش‌ها عمل کند. لذا انتظار می‌رود نهادهای مسئول با همکاری کارشناسان و دقت نظر، سامانه استعلام خودرو را کامل کرده و هرچه سریع‌تر آیین‌نامه معاملات خودرو را تصویب و اجرایی نمایند.