برنامه‌های آینده ترکیه در سوریه چگونه است؟
کارشناسان مسائل ترکیه اعلام کردند که آنکارا در پی آن است که در گام نخست، با تمرکز بر ابعاد قانونی و سیاسی، به دولت موقت سوریه در تدوین قانون اساسی جدید یاری رساند تا در آینده، نقش پررنگ‌تری را در سوریه ایفا کند و در گام دوم، در فرآیند بازسازی این کشور نیز مشارکت داشته باشد.
، روز یکشنبه، «هاکان فیدان»، وزیر امور خارجه ترکیه، به عنوان نخستین وزیر امور خارجه پس از تحولات اخیر در سوریه، به دمشق سفر کرد و با «ابومحمد الجولانی» (احمد الشرع)، رهبر گروه هیئت تحریرالشام، ملاقات نموده و پس از آن، در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک شرکت کرد.
در خلال این نشست، فیدان با تأکید بر این نکته که «مردم، دولت و رئیس‌جمهور این کشور همواره در کنار دمشق خواهند بود»، تصریح کرد: من امروز در دمشق حاضر هستم تا به شما نشان دهم که همیشه در کنارتان خواهیم بود، درست همانند روزهای تاریک شما. امروز، سوریه این فرصت را دارد که دوباره به ثبات برسد، تهدیدات تروریستی را در خاکش از بین ببرد و به تقویت اقتصاد خود بپردازد.
وی همچنین به این موضوع اشاره کرد که «بستری برای بازگشت مردم سوریه به کشورشان وجود دارد» و بر اهمیت ایجاد ثبات به عنوان اولویت اول در این دیدار تأکید کرد.
از سوی دیگر، «ابومحمد الجولانی» (احمد الشرع) در این نشست گفت: درباره تقویت دولت آینده و تمرکز سلاح‌ها در دست دولت با وزیر خارجه ترکیه گفتگو کردم و ما به دنبال برقراری روابط استراتژیک با آنکارا هستیم که برای آینده منطقه مفید باشد.
او افزود که ترکیه «دوست مردم سوریه» است و از زمان آغاز آنچه او «انقلاب» می‌خواند، در کنار ما قرار گرفته است.
الجولانی اظهار کرد: نیمی از جمعیت سوریه در خارج از کشور به سر می‌برند و زیرساخت‌های اقتصادی به شدت آسیب دیده است و چالش‌های پیش روی ما بسیار است. لازم است توافقی بین‌المللی برای حفظ ثبات سوریه و تمامیت ارضی آن انجام شود و تحریم‌ها نیز پس از برطرف شدن دلایل آن، با کنار رفتن نظام سابق باید لغو گردد.
دو هدف کلیدی فیدان در سفر به سوریه
«علی حیدری»، کارشناس مسائل ترکیه، در خصوص سفر هاکان فیدان به سوریه تصریح کرد که «سفر اخیر وزیر خارجه ترکیه به دمشق با دو هدف عمده صورت گرفته است»، محور اول آن ایجاد مقدمات برای سفر «رجب طیب اردوغان» به سوریه است؛ چراکه پیش از این سفر، باید در سطوح امنیتی و سیاسی زمینه‌سازی لازم انجام شود.
او ادامه داد: در زمینه امنیتی، به تازگی «ابراهیم کالین»، رئیس سرویس امنیت ترکیه، به سوریه سفر کرده و از بعد سیاسی نیز «هاکان فیدان» روز یکشنبه به دمشق رفته و با جولانی دیدار و رایزنی کرده است.
حیدری اشاره کرد که «مقامات ترکیه به دنبال کسب حداکثر منافع سیاسی و تبلیغاتی از سفر اردوغان به سوریه هستند» و هدف دوم سفر فیدان را گفتگو و توافق با جولانی درباره تقویت روندهای سیاسی، نظامی و اقتصادی در سوریه نوین برشمرد. به عبارتی، آن‌ها در تلاشند تا مجموعه‌ای از اقدامات را در زمینه‌های مختلف تدوین کنند تا دو طرف بتوانند در این دوره جدید بالاترین میزان منافع را کسب نمایند و ترکیه نیز با نفوذ بیشتر، خواسته‌های خود را در سوریه دنبال کند.
این کارشناس ادامه داد: مقامات ترکیه در این دوره جدید در سوریه امید دارند که با توجه به تغییرات اخیر، بتوانند بهره‌برداری استراتژیک بیشتری از اوضاع داشته باشند.
حیدری همچنین اشاره کرد که «یکی از مسائلی که مقامات ترکیه بر آن تأکید کرده‌اند، کمک به دولت حاکم سوریه در تدوین قانون اساسی جدید، برگزاری انتخابات و تشکیل دولت مستقل و دائم است که باید در سه ماه آینده اجرایی شود» و افزود: مقامات ترکیه به تازگی بیان کرده‌اند که در زمینه‌های حقوقی، سیاسی و اقتصادی، برای کمک به دولت موقت سوریه آماده هرگونه همکاری هستند. به طور خاص، در کنفرانس مطبوعاتی مشترک بین احمد الشرع و هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه یادآور شدند که اردوغان دستور داده است هر نوع حمایتی در این زمینه انجام گیرد و نهادهای ترکیه باید امکانات خود را برای پیشبرد این موضوع به کار بگیرند تا فرآیند انتقال به بهترین شکل انجام گیرد و سوریه به سمت استقرار و بازسازی حرکت کند.
تلا‌ش‌های ترکیه برای نفوذ در تدوین قانون اساسی سوریه
در پاسخ به این سوال که به نظر او مهم‌ترین برنامه ترکیه در حال حاضر در سوریه چه می‌باشد، حیدری خاطرنشان کرد: هدف اول ترکیه تأثیرگذاری بر آینده سیاسی سوریه است، به گونه‌ای که در تهیه قانون اساسی این کشور سهم داشته باشد. مقامات سوریه نیز در این زمینه درخواست یاری از ترکیه داشته و ترکیه نیز با کمال میل آماده است تا در این امر مشارکت داشته باشد؛ چرا که این همکاری می‌تواند نقش آن‌ها را در سوریه و آینده این کشور تثبیت کند.
وی تصریح کرد: در مرحله بعدی، ترک‌ها به فاز کمک برای بازسازی سوریه خواهند رفت، که بر اساس اظهارات سازمان‌های بین‌المللی هزینه بسیار سنگینی به همراه خواهد داشت و این موضوع فرصت‌های خوبی برای شرکت‌های ترکیه‌ای به وجود خواهد آورد. سوریه طی ۱۳ سال جنگ، قریب به ۸۰۰ میلیارد دلار آسیب دیده و برای بازسازی آن نیاز به اقدامات عمرانی و زیرساختی بزرگی دارد که ترکیه می‌تواند در این زمینه نقش‌آفرینی کند.
وی اضافه کرد: با توجه به منابع نفتی سوریه و کمک‌های کشورهای عربی، به ویژه قطر، این کشور قادر خواهد بود تا از نظر مالی شرایطی را فراهم کند که زیرساخت‌های حیاتی خود را از ترکیه دریافت کند و این برای آنکارا و اقتصادش فرصت خوبی خواهد بود و به واقع به بهبود اقتصاد ترکیه کمک خواهد کرد.
بازگشت پناهجویان سوری؛ تأثیرات اجتماعی و اقتصادی مثبت
حیدری ادامه داد: علاوه بر جنبه‌های اقتصادی و سیاسی، تغییر دولت در سوریه می‌تواند تأثیرات مثبت اجتماعی بر ترکیه داشته باشد؛ زیرا این تغییر شرایطی را به وجود می‌آورد که ترکیه بتواند از فشار پناهجویان سوری که سال‌هاست به این کشور آمده‌اند، رهایی یابد و به بازگشت آوارگان سوری کمک کند. در حال حاضر، بیش از سه و نیم میلیون پناهنده سوری در ترکیه سکونت دارند که این مسئله بار مالی سنگینی را به ترکیه تحمیل کرده و بازگشت آن‌ها می‌تواند بهبود اقتصادی قابل توجهی را رقم بزند. از سویی دیگر، این آوارگان در حین بازگشت به سوریه نیاز به مسکن دارند و در این راستا شرکت‌های ترکیه‌ای می‌توانند با ساختن منازل در سوریه نقش‌آفرینی کنند. از سوی دیگر، این جمعیت به ابزار نفوذ ترکیه در آینده سوریه تبدیل خواهند شد. بنابراین، ترکیه می‌تواند در بحث پناهجویان به شکلی جداگانه و با چند هدف به جلو برود.
این کارشناس همچنین به این سؤال پاسخ داد که آیا آنکارا می‌تواند در ارتباط با کردها به تفاهم با جولانی برسد و اهداف کلان خود را در این خصوص بررسی کند، گفت: ترکیه بارها اعلام کرده است که نیروهای شبه‌نظامی کرد نباید در آینده سوریه جایگاهی داشته باشند و باید خلع سلاح شوند. هاکان فیدان در کنفرانس خبری خود نیز این نکته را مجدداً یادآور شد و بر این تأکید کرد که این نیروها باید خلع سلاح شوند و خود را از وضعیت نظامی و سیاسی کنونی جدا کنند و در قالب شهروندان عادی سوری زندگی کنند. احمد الشرع نیز بر این امر تأکید کرد که دیگر گروه‌های مسلح خارج از کنترل دولت وجود نخواهند داشت و به زودی وزارت دفاع سوریه تشکیل می‌شود و همه گروه‌های مسلح باید زیر نظر این وزارت خانه قرار گیرند و غیر از آن، گروه مسلحی وجود نخواهد داشت.
وی افزود: لذا، در این راستا بین ترکیه و سوریه هم‌گرایی وجود دارد و با توجه به چراغ سبز ترکیه از طرف دولت حاکم سوریه، احتمالاً روند مقابله با نیروهای شبه‌نظامی کرد تشدید خواهد شد و امکان لشکرکشی جدید ترکیه به شمال سوریه برای تسخیر کوبانی نیز وجود دارد.
احتمال تشدید واکنش سوریه به شبه نظامیان کرد
حیدری در پایان خاطرنشان کرد: در کل وضعیت کنونی در سوریه به نفع ترکیه است و این کشور در صدد است که در ابتدا در عرصه حقوقی و سیاسی برای تدوین یک قانون اساسی جدید به دولت موقت سوریه یاری رساند تا در آینده بتواند به شکلی پررنگ‌تر در سوریه تأثیرگذار باشد و سپس در فاز بازسازی این کشور نیز نقش‌آفرین باشد. آنکارا به خوبی از تجربیاتش در ادلب بهره‌برداری می‌کند تا بتواند به نحو مطلوبی در حوزه زیرساخت‌ها و سازندگی وارد شود و سوریه را به خود وابسته کند. همچنین، ترکیه تلاش دارد که با فشار به دولت سوریه، تهدیدات امنیتی ناشی از کردها را مرتفع کند و همان‌طور که اشاره شد، بازگشت پناهجویان سوری به ترکیه می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی این کشور و در نتیجه، افزایش محبوبیت اردوغان کمک فراوانی نماید.
