تحلیل خطاهایی که به فروپاشی صدام منجر گردید

صدام حسین تصور می کرد که نیروهای نظامی ایران به همان شیوه ای که در سال ۱۸۵۷ در برابر مزدوران کمپانی هند شرقی فرار کردند، این بار نیز تسلیم خواهند شد، اما این پیش بینی او تحقق نیافت و رزمندگان انقلابی ایران، عراق را مجبور کردند تا برای تسلط بر خرمشهر بهای سنگینی بپردازد و در عین حال از تصرف شهر سوسنگرد توسط ارتش صدام جلوگیری کردند.

روزنامه فایننشال تایمز در تاریخ (۱۳۶۰/۷/۱۱) در گزارشی به بررسی برخی ابعاد جنگ ایران و عراق پرداخته و به ناکامی های صدام حسین در جهت کشاندن عراق به جنگی پرهزینه و بی ثمر اشاره کرده و اظهار کرده است: ممکن است صدام حسین در درازمدت تلاش کند تا این ناکامی ها را با یک جنگ دائم جبران نماید. در بخشی از این نوشتار چنین آمده است:

عراق پس از عربستان سعودی، دارای دومین بزرگ ترین ذخایر نفتی در خاورمیانه (غرب آسیا) است و به نظر می رسد که هنوز در این درگیری، توانایی اش نسبتاً حفظ شده است.

صدام حسین برای دستیابی به پیروزی سریع، شرط بندی بزرگی را شروع کرد و این ریسک به شکست ختم شد، اما تسلط او بر سیاست های داخلی و موفقیت های اجتماعی رژیم صدام در سال های اخیر ممکن است در نهایت بتواند خطای او را به طور تاکتیکی جبران کند.

در حال حاضر، عراق کنترل چندین هزار کیلومتر مربع از خاک ایران را در دست دارد، اما هنوز به یکی از اهداف استراتژیک خود، یعنی تسلط بر آبراه شط العرب (اروندرود) نرسیده است. در ماه گذشته (نوامبر)، پس از نبردهای خونین و کوچه به کوچه در خرمشهر که هفته ها با حضور بهترین و باتجربه ترین سربازان عراق ادامه داشت، حالت تهاجمی ارتش عراق به طور مؤثری متوقف شد.

صدام حسین بر این باور بود که ارتش ایران مشابه سال ۱۸۵۷ که در برابر مزدوران کمپانی هند شرقی تسلیم شد، دوباره خواهد گریخت؛ اما این پیش بینی نادرست بود و پاسداران انقلابی ایران با توانایی خود، عراق را وادار کردند تا برای تسلط بر خرمشهر هزینه زیادی پرداخت کند و از تصرف سوسنگرد توسط صدام جلوگیری کردند.

پس از این رویداد، صدام سیاستی را اتخاذ کرد که او آن را “سیاست تهاجمی غیر متحرک” نامیده است. این سیاست بر این مبنا استوار است که فرسودگی و خستگی ارتش ایران به تسریع سقوط رژیم کمک خواهد کرد.

این جنگ تأثیرات عمیقی بر توازن قدرت در خاورمیانه (غرب آسیا) داشته است. به احتمال زیاد، این جنگ به توانایی ارتش ایران به عنوان یک قدرت مداخله گر پایان خواهد داد و اکنون ارتش عراق نیز در جهان عرب با تهدیدی مشابه مواجه شده است. اسرائیل با بمباران مرکز هسته ای عراق، ضعف صدام را به نمایش گذاشت. عراق که پیش از این آرزو داشت رهبری جهان عرب را به جای مصر به دست آورد، اکنون دیگر در این مقام نیست و برای جبران این فاصله رو به رشد، از هیچ کشوری یاری نمی طلبد.

ایزدی، یدالله، روزشمار جنگ ایران و عراق: شکستن محاصره آبادان؛ ناکامی منافقین در براندازی نظام (کتاب پانزدهم)، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ اول ۱۳۹۶، صص ۱۱۶۳، ۱۱۶۴