جنگنده یاک ۱۳۰؛ ویژگی های تازه ترین عضو نیروی هوایی ایران چیست؟
نخستین کاربرد عملیاتی جنگنده «یاک130» نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در خلال رزمایش مشترک ذوالفقار 1403 در منطقه جنوب شرق کشور به وقوع پیوست. این هواپیما در اولین ظهور عملیاتی خود در یک رزمایش، موفق شد از طریق همکاری با جنگنده های رهگیر میگ29 نیروی هوایی، یک پهپاد را با موفقیت نابود کند.
به نقل از راهنماتو، هواپیمای آموزشی یاک۱۳۰ (Yakovlev Yak130) جزو پیشرفته ترین جت های آموزشی و جنگنده های سبک در سطح جهانی محسوب می شود که از سوی شرکت یاکوولف در روسیه طراحی و تولید گردیده است. این هواپیما با ویژگی های بی نظیر خود، نقش بارزی در آموزش خلبانان و انجام ماموریت های جنگی سبک ایفا می کند.
تاریخچه و توسعه یاک 130
پروژه توسعه یاک۱۳۰ از سال ۱۹۹۱ به عنوان یک همکاری مشترک میان شرکت یاکوولف روسیه و آئرماکی ایتالیا شروع شد. هدف از این همکاری طراحی یک جت آموزشی پیشرفته بود که نیازهای آموزشی خلبانان نسل چهارم و پنجم جنگنده ها را مرتفع سازد. نخستین پرواز یاک۱۳۰ در تاریخ ۲۵ آوریل ۱۹۹۶ صورت گرفت. پس از خاتمه همکاری با آئرماکی، هر دو شرکت به طور مستقل بر روی ادامه پروژه کار کردند که در نهایت آئرماکی نسخه M346 را توسعه داد.
مشخصات فنی یاک 130
طول: ۱۱٫۴۹ متر
دهانه بال: ۹٫۸۴ متر
ارتفاع: ۴٫۷۶ متر
حداکثر وزن برخاست: ۱۰٬۲۹۰ کیلوگرم
موتورها: دو موتور توربوفن AI22225 با نیروی رانش هر کدام ۲۵۰۰ کیلوگرم
حداکثر سرعت: ۱۰۵۰ کیلومتر بر ساعت
برد عملیاتی: ۲۱۰۰ کیلومتر
سقف پرواز: ۱۲٬۵۰۰ متر
نرخ صعود: ۳۹ متر بر ثانیه
یاک۱۳۰ شامل ۹ نقطه سخت برای نصب تسلیحات است و قابلیت حمل بار تا ۳۰۰۰ کیلوگرم را دارد که شامل موشک های هوا به هوا، هوا به زمین، بمب های هدایت شونده و غیرهدایت شونده، راکت ها و مخازن سوخت خارجی می شود.
ویژگی های برجسته یاک 130
شبیه سازی پیشرفته: یاک۱۳۰ توانایی شبیه سازی خصوصیات پروازی جنگنده های مدرنی چون سوخو۳۰، سوخو۳۵ و میگ۲۹ را دارد. این قابلیت به خلبانان امکان می دهد تا تجربه ای مشابه با پرواز جنگنده های به روزتر را کسب کنند.
سامانه های اویونیک مدرن: این هواپیما مجهز به کابین شیشه ای، نمایشگرهای دیجیتال چندمنظوره، سیستم ناوبری پیشرفته و سامانه های کنترل پرواز flybywire است. این ویژگی ها موجب می شود که یاک۱۳۰ از لحاظ فنی به جنگنده های نسل چهارم و پنجم نزدیک گردد و تجربه ای به واقع گرایانه را برای خلبانان فراهم کند.
انعطاف پذیری بالا در تسلیحات: یاک۱۳۰ قابلیت تجهیز به مجموعه ای متنوع از تسلیحات را دارد که شامل موشک های با هدایت هوایی و زمینی، بمب های لیزری و ماهواره ای، راکت ها و مسلسل های سنگین می شود. این توانایی به آن اجازه می دهد تا علاوه بر کارکرد آموزشی، در عملیات های تهاجمی سبک نیز به خدمت گرفته شود.
هزینه عملیاتی پایین: این هواپیما دارای هزینه های نگهداری و تعمیر پایین تری در مقایسه با جنگنده های تمام عیار است. مصرف سوخت بهینه و طول عمر بالای آن، یاک۱۳۰ را به گزینه ای مقرون به صرفه برای نیروهای هوایی تبدیل کرده است.
سازگاری با شرایط جوی متنوع: یاک۱۳۰ قادر است در شرایط جوی مختلف و حتی در پایگاه های با زیرساخت های محدود عملیات های خود را انجام دهد. این قابلیت موجب می شود که کشورهای با زیرساخت های هوایی متوسط نیز بتوانند از آن استفاده بهینه کنند.
چابکی و مانورپذیری بالا: طراحی آیرودینامیک این هواپیما امکان انجام مانورهای دشوار و تمرینات هوایی پیچیده را برای خلبانان فراهم می آورد که تأثیر بسزایی در بهبود مهارت های پروازی آنها دارد.
میزان اثربخشی یاک 130 در عملیات های نظامی
علاوه بر وظائف آموزشی، یاک۱۳۰ می تواند به عنوان نیروی پشتیبانی هوایی در عملیات های نظامی سبک ایفای نقش کند. این هواپیما به دلیل قابلیت های مانورپذیری خوب، توانایی انجام مأموریت های ضد تروریستی، سرکوب شورش ها و شناسایی را داراست. با توجه به امکان تجهیز آن به موشک های هوا به هوا و هوا به زمین، در درگیری های کم شدت و محدود به عنوان یک جنگنده سبک قابل استفاده است.
مقایسه یاک 130 با نمونه های مشابه
یاک۱۳۰ نسبت به نمونه های مشابه نظیر M346 ایتالیایی، T50 کره جنوبی و L15 چینی دارای مزایای خاصی است. از جمله برتری های آن، می توان به هزینه های عملیاتی پایین تر، قابلیت شبیه سازی پرواز جنگنده های پیشرفته تر و انعطاف پذیری بیشتر در مأموریت های رزمی اشاره کرد. به گزارش راهنماتو، همچنین موتورهای AI22225 این هواپیما استهلاک کمتری نسبت به برخی نمونه های مشابه دارند که این وضعیت هزینه های تعمیر و نگهداری را کاهش می دهد.
کاربران بین المللی یاک 130
به غیر از نیروی هوایی روسیه، یاک۱۳۰ توسط کشورهای دیگری همچون الجزایر، بلاروس، بنگلادش و میانمار نیز مورد استفاده قرار گرفته است. این هواپیما به دلیل قابلیت های چندمنظوره و هزینه های عملیاتی معقول، نظر نیروهای هوایی مختلف را جلب کرده است.
ورود یاک 130 به ایران
در شهریور ۱۴۰۲، خبرهایی مبنی بر تحویل چند فروند یاک۱۳۰ به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران منتشر شد. این جنگنده ها به منظور آموزش خلبانان ایرانی و آماده سازی آنان برای پرواز با جنگنده های نسل جدید به کار گرفته خواهند شد. تعداد دقیق این هواپیماها هنوز مشخص نشده است.
مقایسه توان عملیاتی یاک 130 و اف۵ در عملیات های رزمی
در این بخش به بررسی مقایسه ای میان جنگنده سبک یاک 130 و یکی از قدیمی ترین و شناخته شده ترین جنگنده های نیروی هوایی ایران یعنی جنگنده اف 5 تایگر می پردازیم. این مقایسه به منظور نمایان ساختن تفاوت های بین یک جنگنده سبک و یک جنگنده کلاسیک انجام می شود.
یاک۱۳۰ به دلیل اویونیک مدرن، سامانه های جنگ الکترونیک و توانایی حمل تسلیحات هدایت شونده و چابکی ایده آل، در عملیات های پشتیبانی نزدیک، مقابله با نیروهای زمینی و مأموریت های ضدتروریستی برتری قابل ملاحظه ای دارد.
اف۵ به واسطه طراحی جنگنده ای و سرعت بالاتر، در درگیری های هوایی نزدیک و مأموریت های رهگیری سبک عملکرد بهتری دارد، لیکن به لحاظ فناوری قدیمی تر و فقدان سامانه های پیشرفته جنگ الکترونیک، در میدان نبرد مدرن آسیب پذیرتر می باشد.
به طور کلی، یاک۱۳۰ به عنوان یک هواپیمای چندمنظوره مدرن تر، برای جنگ های نامتقارن و عملیات های دقیق مناسب تر است، در حالی که در مقایسه با نبردهای کلاسیک هوایی، اف۵ به خاطر سرعت بالاتر و طراحی جنگنده ای خود، دارای مزیت نسبی خواهد بود.
