خشکسالی به منابع برق آبی آسیب رسانده است

انرژی برق آبی در اثر خشکسالی های ناشی از تغییرات اقلیمی و دغدغه های محیط زیستی به چالش های اساسی روبرو است.

طبق اعلام انرژی برق آبی به عنوان بزرگ ترین انرژی تجدیدپذیر در جهان شناخته می شود. در سطح جهانی، این نوع نیروگاه ها بیش از مجموع سایر منابع انرژی تجدیدپذیر انرژی تولید می کنند. با این حال، میزان رشد ظرفیت جدید این نیروگاه ها در سال های اخیر کاهش یافته و این بخش اکنون و در آینده با چالش های جدی ناشی از رویدادهای اقلیمی غیرعادی و خشکسالی های شدید مواجه است، همچنین اثرات منفی زیست محیطی ناشی از سدهای بزرگ نیز در این معادله قابل توجه است.

نیروگاه های برق آبی یک مزیت اساسی دارند که دیگر منابع انرژی تجدیدپذیر از آن محروم هستند. بر خلاف انرژی های خورشیدی و بادی که به شرایط جوی وابسته بوده و در نتیجه ناپایدار هستند، این نیروگاه ها در هر ساعت از شبانه روز قابلیت تولید انرژی را دارند. به همین دلیل، نیروگاه های برق آبی گزینه ای بسیار جذاب برای کشورهایی محسوب می شوند که دارای رودخانه هستند و می خواهند تولید انرژی پاک خود را بدون به خطر انداختن ثبات شبکه یا امنیت انرژی افزایش دهند. اما به تازگی، سرمایه گذاری در توسعه ظرفیت تولید برق آبی کاهش یافته است.

آژانس بین المللی انرژی (IEA) در گزارشی که سال گذشته منتشر کرد، اعلام کرد که میانگین نرخ رشد در پنج سال گذشته، کمتر از یک سوم میزان مورد نیاز بوده و این مساله بیانگر ضرورت تلاش های بیشتر به ویژه در زمینه تسهیل صدور مجوزها و تضمین پایداری پروژه ها است. نیروگاه های برق آبی باید به عنوان محور قابل اعتماد سیستم های انرژی پاک در آینده به شمار آیند و باید از سوی نهادهای مربوطه مورد حمایت قرار گیرند.

با این حال، در سال های اخیر اثبات شده که نیروگاه های برق آبی چندان هم به اندازه ای که سرمایه گذاران انتظار داشتند، قابل اطمینان نیستند. خشکسالی های وسیع مرتبط با تغییرات اقلیمی موجب کاهش سطح آب رودخانه ها یا حتی خشک شدن کامل آنها شده و به تبع اثرات منفی قابل توجهی بر نیروگاه های تولید برق آبی گذاشته است.

در سال ۲۰۲۲، خشکسالی های شدید در حوزه رودخانه یانگ تسه چین باعث کاهش ۲۶ درصدی پتانسیل توسعه برق آبی شد و در نتیجه کمبود شدید و افزایش تولید برق با سوخت زغال سنگ را به دنبال داشت. در سال های اخیر مشکلات مشاب هی در برزیل، اکوادور، آمریکا و نواحی مدیترانه مشاهده شده است. با این حال، این حوادث تنها موارد تصادفی نیستند و خطر وقوع خشکسالی های مشابه در آینده در پیش بینی های تغییرات آب و هوایی تا حدود ۹۰ درصد افزایش می یابد.

به تازگی، روزنامه نیویورک تایمز گزارشی از کیتو، اکوادور منتشر کرد که نشان می دهد از سپتامبر، قطعی برق روزانه به مدت حداکثر ۱۴ ساعت ادامه داشته است. بزرگراه ها در تاریکی کامل فرو رفته اند و همه محله ها آب لوله کشی و حتی دسترسی به اینترنت و خدمات تلفن همراه را از دست داده اند. این وضعیت نه تنها تبعات جدی برای زندگی روزمره دارد، بلکه بر اقتصاد ملی نیز اثرات منفی می گذارد. تخمین زده می شود که به ازای هر ساعت قطعی برق، اکوادور ۱۲ میلیون دلار از درآمد و تولید خود را از دست می دهد.

چالش های اقلیمی فقط یکی از عواملی هستند که سرمایه گذاران را از ورود به پروژه های جدید بزرگ نیروگاه های برق آبی منصرف می کند. در ایالات متحده، عدم وجود مکان های مناسب برای احداث نیروگاه های برق آبی بزرگ به ساده ترین دلیل، موجب رکود در سرمایه گذاری ها شده است. علاوه بر این، رودخانه های موجود نیز با چالش های زیست محیطی عمده، تغییر الگوهای سیل و مسدود شدن مسیرهای مهاجرت ماهی قزل آلا مواجه هستند که به مسائل زیست محیطی دیگری منجر می شود.

در واقع، پروژه های بزرگی در رودخانه های سایر کشورها در حال برنامه ریزی است، اما این موارد نیز خالی از مسئله نیستند. در کنگو، طرح های ساخت سد گرند اینگا، که به عنوان بزرگ ترین پروژه برق آبی جهان به شمار می رود، پس از هیجان و امیدواری زیاد در بدو شروع، سال هاست که متوقف مانده است.

اما بر اساس گزارش اویل پرایس، نیاز به گرند اینگا بسیار ناگزیر است و نادیده گرفتن آن غیرممکن به نظر می رسد. حدود ۶۰۰ میلیون نفر در ناحیه جنوب صحرای آفریقا به طور کامل از دسترسی به برق محروم هستند و این موضوع، برق رسانی را به یک نیاز حیاتی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی در این منطقه تبدیل کرده است. در عین حال، آفریقا همانند جهان توسعه یافته در ۱۵۰ سال اخیر این امکان را ندارد که به راحتی گازهای گلخانه ای را منتشر کند. در عوض، این قاره تحت فشارهای بین المللی فراوانی قرار دارد که از آن می خواهند تا به سمت سوخت های فسیلی برود و بدون تأخیر به سمت توسعه سیستم های انرژی پاک پیش برود. تصور اینکه این انتظارات چگونه بدون وجود نیروگاه های برق آبی در مقیاس بزرگ تحقق خواهد یافت، بسیار دشوار است.