مصرف بنزین در ایران فراتر از میانگین جهانی است/ چه راهکارهایی برای کاهش این مصرف وجود دارد؟

در حال حاضر، میزان سرانه مصرف بنزین در ایران به ۴ لیتر در روز می رسد که به طور قابل توجهی بالاتر از میانگین جهانی که ۳ لیتر در روز است، قرار دارد. بر اساس اظهارات مدیرعامل پیشین شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران، این تفاوت عمدتاً ناشی از استفاده گسترده و نادرست از خودروهای پرمصرف و کم کارآمد است.

عدم تعادل در عرضه و تقاضای بنزین، یکی از بزرگترین چالش های صنعت انرژی ایران محسوب می شود. این عدم توازن به دلیل افزایش بی رویه مصرف در برابر سرعت محدود تولید پیش می آید و تبعاتی مانند فشار بر کنترل بودجه دولت، افزایش آلودگی هوا و اتلاف منابع انرژی ملی را به دنبال دارد. آمارها نشان می دهد که متوسط نرخ رشد سالانه مصرف بنزین از زمان انقلاب تا سال ۱۴۰۲ حدود ۵ درصد بوده و در چهار سال گذشته این میزان به ۱۰ درصد رشد یافته است. طبق برآوردها، اگر این روند ادامه یابد، مصرف بنزین تا سال ۱۴۰۷ ممکن است به روزانه ۱۷۰ میلیون لیتر برسد.

برای رفع مشکلات ناشی از عدم تعادل در زمینه بنزین، ترکیبی از استراتژی های قیمتی و غیرقیمتی پیشنهاد شده است. توسعه صنعت سی ان جی به عنوان یکی از این راهکارها مورد توجه قرار دارد. سرمایه گذاری ۴ میلیارد دلاری وزارت نفت در دهه ۱۳۸۰ در حوزه توسعه حمل ونقل سی ان جی، نشان از ظرفیت بالای این صنعت به عنوان جایگزینی مناسب برای بنزین دارد. هرچند ظرفیت روزانه عرضه سی ان جی در ایران برابر با ۴۰ میلیون مترمکعب است، اما در حال حاضر تنها ۱۹.۵ میلیون مترمکعب آن مورد استفاده قرار می گیرد. افزایش مصرف سی ان جی به طور حتم می تواند در کاهش تقاضای بنزین مؤثر باشد.

به علاوه، دوگانه سوز کردن خودروهای عمومی، به خصوص وانت ها، تاکسی ها و همچنین خودروهای خدماتی اینترنتی، و تولید و واردات خودروهای پایه گازسوز نیز از دیگر اقداماتی است که می تواند در این راستا مؤثر باشد. توسعه سیستم حمل ونقل عمومی و نوسازی ناوگان فرسوده، نیز می تواند وابستگی به خودروهای شخصی را کاهش دهد و در نتیجه، مصرف بنزین را پایین آورد. کنار گذاشتن اتومبیل های فرسوده و جایگزینی آن ها با خودروهای کم مصرف، از اقدامات مؤثری است که می تواند اثر مثبتی بر کاهش مصرف داشته باشد.

اقدامات اخیر جهت کاهش ناترازی بنزین

برای رسیدن به هدف کاهش ناترازی بنزین، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران از ابتدای شهریور تا ۱۵ آبان پروسه ای را برای افزایش تولید روزانه بنزین آغاز کرده است. این افزایش تولید شامل پالایشگاه های مختلف کشور می شود؛ به گونه ای که میزان تولید روزانه بنزین در پالایشگاه ستاره خلیج فارس به ۴۴ میلیون لیتر، پالایشگاه تهران به ۹ میلیون لیتر، پالایشگاه اصفهان به ۱۴ میلیون لیتر و پالایشگاه تبریز به ۴ میلیون لیتر ارتقا یافته است. این اقدامات به منظور کاهش فاصله میان تولید و مصرف بنزین و جلوگیری از نیاز به واردات آن در نظر گرفته شده است.

اهداف بلندمدت برای کاهش ناترازی بنزین

در آینده، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران در پی اجرای ۲۴ طرح اولویت دار با پیشرفت بالا برای افزایش تولید بنزین و نفت گاز خواهد بود. این طرح ها بهینه سازی کیفیت بنزین و افزایش سهم سی ان جی در ترکیب سوخت کشور را شامل می شود که به ویژه از طریق تشویق مصرف کنندگان به گرایش به سی ان جی دنبال می شود.

تحدید ناترازی بنزین در ایران، به سبب مصرف بی رویه و تولید محدود، چالشی است که به راهکارهای جامع و بلندمدت احتیاج دارد. با این حال، افزایش تولید بنزین از طریق طرح های ضربتی، توسعه سی ان جی و اصلاح سیاست های مصرف می تواند به کاهش وابستگی کشور به واردات بنزین کمک کند. هماهنگی در اجرای سیاست های قیمتی و غیرقیمتی، از جمله توسعه سی ان جی، فعال سازی حمل ونقل عمومی و اصلاح نظام یارانه ای، می تواند منجر به راه حل پایدار و مؤثری برای کاهش مصرف بنزین و بهبود وضعیت انرژی کشور گردد.