شهید «حسن طهرانی‌مقدم» پدر موشکی ایران/ از موشک «شهاب» تا سرعت‌های فوق‌صوت «فتاح»
شهید «حسن طهرانی‌مقدم»، که به عنوان «بنیان‌گذار صنعت موشکی ایران» شناخته می‌شود، در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۹۰ به شهادت رسید. او نقش بنیادی در پیشرفت فناوری‌های موشکی کشور ایفا کرد و از طراحی موشک‌های بومی شهاب ۱ در دهه ۷۰ تا ایجاد پیشرفتهای قابل توجه در تولید موشک‌های شهاب ۳ و سیستم‌های پیچیده‌تر، همواره در صحنه بود. تلاش‌های او منجر به تقویت قابلیت بازدارندگی ایران در برابر تهدیدهای خارجی شد. دستاوردهای سرلشکر طهرانی‌مقدم به‌خصوص در زمینه موشک‌های دوربرد و هایپرسونیک، نظیر «موشک فتاح»، گواه پیشرفتهای قابل توجه ایران در صنعت موشکی است و کشور را به یکی از قدرت‌های کلیدی در عرصه فناوری موشکی تبدیل کرده است.
به نقل از خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، شهید «حسن طهرانی‌مقدم»، به عنوان پدر برنامه موشکی ایران، در ۲۱ آبان ۱۳۹۰ بر اثر انفجار یک زاغه مهمات در یکی از پایگاه‌های نظامی ایران در استان تهران، به همراه شماری از همکاران خود به شهادت رسید. این حادثه که در یکی از پایگاه‌های حساس موشکی کشور اتفاق افتاد، ضربه بزرگی به نیروهای مسلح کشور وارد کرد و در عین حال باعث تقویت عزم ایران برای افزایش توان دفاعی و موشکی خود شد. شهید طهرانی‌مقدم از بنیان‌گذاران برنامه موشکی ایران بود که در راستای خودکفایی نظامی کشور تلاش‌های فراوانی کرد.
دوران کودکی و تحصیل
شهید حسن طهرانی‌مقدم در ۲۳ فروردین ۱۳۳۸ در شهر تهران به دنیا آمد. او در محیطی مذهبی و فرهنگی بزرگ شد که تأثیرات عمیقی بر شخصیت او گذاشت. پدرش فردی مذهبی و اهل فرهنگ بود و در تربیت او و آموزش مسائل دینی و اخلاقی نقش مؤثری ایفا کرد. طهرانی‌مقدم از همان آغاز دارای روحیه‌ای قوی و علاقه‌مند به مسائل اجتماعی و دینی بود.
طهرانی‌مقدم تحصیلات ابتدایی خود را در مدارس دولتی تهران سپری کرد و در این دوران به فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی بسیار علاقمند شد. در دوره دبیرستان نیز علاوه بر تحصیل، به فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی توجه ویژه‌ای نشان داد. او به جمع‌های انقلابی پیوست و از آن زمان به صورت جدی با مسایل سیاسی و اجتماعی کشور آشنا شد. او نه تنها به تحصیل ادامه می‌داد، بلکه در جلسات مذهبی و سیاسی متنوع شرکت کرده و با ذوق و شوق به سخنرانی‌های دینی و انقلابی گوش می‌داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، طهرانی‌مقدم به عنوان یک فعال انقلابی و پرشور به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیوست و در تلاش‌های مربوط به سازماندهی نیروهای سپاه و تشکیل ساختار دفاعی کشور نیز دائماً در حال فعالیت بود.
آغاز فعالیت‌های نظامی و حضور در جنگ تحمیلی
با آغاز جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق علیه ایران در تاریخ ۳۱ شهریور ۱۳۵۹، شهید طهرانی‌مقدم به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیوست و در جبهه‌های مختلف جنگ مشغول به خدمت شد. او به عنوان فرمانده توپخانه، در عملیات مختلفی در جبهه‌های غرب و جنوب کشور فعال بود. بر اساس گزارش‌های رسمی، طهرانی‌مقدم نقش مؤثری در پیروزی‌های متعدد در دوران دفاع مقدس ایفا کرد و توانست توان دفاعی ایران را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
اقدامات شهید حسن طهرانی‌مقدم در دوران دفاع مقدس:
شهید حسن طهرانی‌مقدم در طول جنگ تحمیلی (جنگ ایران و عراق) نقش به‌سزایی در تقویت توان نظامی کشور داشت. او با کارآمدی در جبهه‌های مختلف جنگ، به ویژه در زمینه توپخانه و موشک، تأثیرات قابل توجهی برجای گذاشت. برخی از مهمترین اقداماتی که او در این دوره انجام داد عبارتند از:
۱. فرماندهی در عملیات‌ها: طهرانی‌مقدم به عنوان فرمانده توپخانه در بسیاری از عملیات‌ها فعالیت داشت و در هماهنگی و اجرای موفقیت‌آمیز آن‌ها نقشی کلیدی ایفا کرد. یکی از برجسته‌ترین فعالیت‌های او در این دوره، حضور در عملیات‌های غرب و جنوب کشور بود که در آنجا توانست توپخانه ایران را به طرز قابل توجهی تقویت کند.
۲. ساخت و توسعه سلاح‌های بومی: در طول جنگ ایران و عراق، با توجه به تحریم‌های نظامی، طهرانی‌مقدم از ابتدای جنگ به سمت خودکفایی در تجهیزات نظامی حرکت کرد. در این راستا، او و تیمش در سپاه پاسداران فناوری‌هایی را برای ساخت سلاح‌های بومی به کار گرفتند. طراحی و تولید راکت‌ها و موشک‌هایی که به‌طور مستقل در ایران ساخته می‌شدند، از جمله مهمترین دستاوردهای او بود.
۳. پشتیبانی از جبهه‌های جنگ با سلاح‌های جدید: در طول جنگ، به دلیل محدودیت‌های تأمین تسلیحات خارجی، طهرانی‌مقدم با همکاری گروه‌های مختلف فنی سپاه، به طراحی و تولید سلاح‌هایی پرداخته که به کارآمدی بیشتر در جنگ کمک می‌کرد. این سلاح‌ها علاوه بر اینکه نیروی دفاعی ایران را تقویت کردند، تأثیر زیادی بر روند عملیات مختلف جنگ داشتند.
۴. فرماندهی در عملیات‌های حساس: طهرانی‌مقدم در عملیات‌هایی نظیر “بازی‌دراز” و “فتح‌المبین” به شکل فعال شرکت داشت. در این عملیات‌ها، او علاوه بر بهره‌وری از توانایی‌های نظامی خود، با تدابیر مؤثر در زمینه کاربرد توپخانه و موشک، توانست در شکست دشمن نقشی کلیدی ایفا کند. موفقیت در این عملیات‌ها به دلیل نوآوری‌های او در استفاده از تکنولوژی‌های جدید و روش‌های نوین در جنگ رقم خورد.
۵. توسعه سیستم‌های ضدهوایی: یکی از اقدامات برجسته طهرانی‌مقدم در دوران جنگ، پیشرفت در زمینه سامانه‌های موشکی ضدهوایی برای مقابله با حملات هوایی عراق بود. او در طراحی و پیاده‌سازی این سیستم‌ها سهم به‌سزایی داشت و توانست قدرت نیروی هوایی ایران را در برابر تهدیدات دشمن تقویت کند.
بنیان‌گذاری نیروی موشکی سپاه
پس از پایان جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق علیه ایران، شهید طهرانی‌مقدم به ضرورت توسعه سامانه‌های موشکی برای تقویت توان دفاعی ایران پی برد. این اقدام به ویژه با توجه به تحریم‌های تسلیحاتی و نیاز به خودکفایی در تجهیزات نظامی بسیار حیاتی به نظر می‌رسید. در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی (دهه ۷۰ شمسی)، به عنوان فرمانده بخش‌های موشکی سپاه، طهرانی‌مقدم تیم‌های تحقیق و توسعه را برای ساخت موشک‌های بومی شکل داد. اولین پروژه موشکی ایران، “موشک شهاب ۱” بود که در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی به تولید انبوه رسید.
شهاب ۱: «موشک شهاب ۱ اولین موشک بالستیک ایران» ساخت مهندسین ایرانی و با استفاده از فناوری‌های بومی طراحی شده بود. این موشک با بردی حدود ۳۰۰ کیلومتر، قابلیت هدف‌گیری دقیق اهداف را داشت. روند ساخت این موشک در سال ۱۹۹۸ آغاز گردید و به سرعت در اختیار نیروهای مسلح قرار گرفت.
شهاب ۲: موشک شهاب ۲ به عنوان نسخه‌ای بهبود یافته از شهاب ۱ با برد ۵۰۰ کیلومتر، به ایران این امکان را داد تا اهدافی در فواصل دورتر از مرزهای خود را هدف قرار دهد. این پروژه در دهه ۲۰۰۰ و با همکاری متخصصان داخلی به سرانجام رسید و از آن زمان به عنوان یکی از ارکان اصلی توان موشکی کشور شناخته شده است.
پس از شهاب ۲، پروژه‌های مهمی تحت هدایت شهید طهرانی‌مقدم در حوزه موشکی آغاز شد که تأثیر بسیاری بر ارتقای توان دفاعی ایران داشت. برخی از این دستاوردها عبارتند از:
شهاب ۳: موشک شهاب ۳ با برد ۱۳۰۰ کیلومتر در سال ۲۰۰۲ وارد خدمت شد و توانست به خوبی به تهدیدات منطقه‌ای پاسخ دهد.
سجّیل: این موشک با برد ۲۵۰۰ کیلومتر و قابلیت حمل کلاهک‌های سنگین‌تر، به عنوان اولین موشک سوخت جامد ایران شناخته شده و در تقویت قدرت بازدارندگی کشور مؤثر بود.
قدر: موشک قدر که بر اساس موشک‌های دیگر با برد و دقت بالاتر توسعه یافته، در راستای پیشرفتهای موشکی کشور قرار دارد.
شهادت حسن طهرانی‌مقدم و ادامه راه او توسط متخصصان ایرانی
شهید حسن طهرانی‌مقدم در ۲۱ آبان ۱۳۹۰ در اثر انفجاری در یکی از پایگاه‌های نظامی ایران به شهادت رسید. این حادثه در پایگاه پادگان مدافعان(قائم) در استان تهران صورت گرفت و منجر به شهادت تعدادی از همکارانش نیز شد. با این وجود، دستاوردها و تأثیرات فعالیت‌های او همچنان ادامه یافت، به گونه‌ای که ایران به سرعت توانست برنامه موشکی خود را تداوم بخشد و موفقیت‌های چشمگیری در این حیطه کسب کند. بر اساس تلاش‌های اولیه شهید طهرانی‌مقدم در توسعه موشک‌های بومی نظیر شهاب و قدر، متخصصان ایرانی به طراحی و ساخت موشک‌های پیشرفته‌تر پرداخته و توانستند سامانه‌های موشکی با برد بلند و دقت بالا را تولید کنند.
۱. موشک‌های شهاب ۳ و شهاب ۴:
از دستاوردهای مهم پس از شهادت شهید طهرانی‌مقدم، تکمیل و بهبود موشک‌های شهاب بود. شهاب ۳ که بردی معادل ۲۰۰۰ کیلومتر داشت، این امکان را برای ایران فراهم کرد تا تهدیدات احتمالی را از فواصل دورتر دفع کند. این موشک‌ها به علت دقت و توانایی حمل کلاهک‌های سنگین به یک تهدید جدی برای دشمنان ایران تبدیل شدند.
۲. موشک‌های زمین به زمین “سجیّل”:
موشک سجیّل که به صورت خاص برای مقابله با اهداف دشمن در فاصله‌های دور طراحی شده بود، با به کارگیری فناوری‌های جدیدتر در زمینه سوخت جامد، از سال ۲۰۱۰ وارد خدمت عصری نوین شد. این موشک‌ها عمدتاً توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی طراحی و تولید گردیدند و به دلیل قابلیت پرتاب از سکوی زمینی و برد بلند، یکی از مؤثرترین ابزارهای دفاعی ایران در برابر تهدیدات منطقه‌ای محسوب می‌شوند.
۳. موشک‌های “خرمشهر” و “فاتح”:
موشک‌های خرمشهر، با قابلیت بردی بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر و توانایی حمل کلاهک‌های مختلف، از پیشرفته‌ترین دستاوردهای موشکی ایران بشمار می‌آیند. این موشک‌ها به ویژه در سال‌های پس از شهادت طهرانی‌مقدم، بهبودهای چشمگیری را شامل شدند.
۴. موشک‌های هایپرسونیک “فتّاح”:
موشک فتّاح که یکی از جدیدترین دستاوردهای ایران به شمار می‌رود، از سرعت‌های هایپرسونیک برای حمل کلاهک‌های مختلف بهره می‌برد. این موشک که در سال ۲۰۱۹ به‌طور رسمی آزمایش گردید، در حال حاضر در حال توسعه است و قادر به رسیدن به اهداف در عمق خاک دشمن با سرعت‌هایی بیش از ۵ ماخ (پنج برابر سرعت صوت) می‌باشد.
آغاز خودکفایی پهپادی ایران با شهید طهرانی‌مقدم
یکی دیگر از اقدامات کلیدی شهید طهرانی‌مقدم، توجه به فناوری پهپادی (پرنده‌های هدایت‌پذیر) بود. جمهوری اسلامی ایران که تحت تحریم‌های شدید نظامی قرار داشت، با سرمایه‌گذاری در این حوزه به یکی از کشورهای پیشرفته در زمینه تولید پهپادهای نظامی تبدیل شد. یکی از بزرگ‌ترین موفقیت‌های ایران در این عرصه، تولید و توسعه پهپادهایی با قابلیت‌های شناسایی، رزمی و تهاجمی است. ایران برای نخستین بار پهپادهای خود را در میانه جنگ تحمیلی وارد خدمت کرد، لیکن این روند با تلاش‌های شهید طهرانی‌مقدم به سرعت پیشرفت کرد.
پهپادهای “شاهد”: پهپادهای شاهد یکی از مهمترین دستاوردهای پهپادی ایران هستند که از دهه ۲۰۱۰ به این سو در عرصه‌های مختلف عملیاتی به کار گرفته شده‌اند. این پهپادها نقش اصلی را در زمینه‌های شناسایی، ضربه‌زنی و عملیات‌های ویژه ایفا می‌کنند. نمونه‌های شاهد ۱۲، شاهد ۱۳ و شاهد ۱۴ از نسل‌های پیشرفته این پهپادها هستند که توانسته‌اند به‌طور مستقل نیز تولید شوند.
پهپادهای رزمی: پهپادهای رزمی ایران نظیر “مهاجر” و “نصر” برای عملیات‌های تهاجمی طراحی شده‌اند. این پهپادها توانایی حمل انواع بمب‌ها و موشک‌ها را دارند و همچنین قادر به هدف‌گیری اهداف زمینی و هوایی هستند. ایران همچنین در سال‌های اخیر به توسعه پهپادهای مسلح پرداخته که موفق به انجام عملیات‌های نظامی مختلف در مناطق نظیر سوریه و عراق به‌طور مؤثری شده‌اند.
پهپادهای دوربرد و شناسایی: پهپادهای “ابابیل” و “فطرس” نیز جزء پهپادهای دوربرد و شناسایی ایران هستند که قادر به انجام مأموریت‌های شناسایی در فواصل دور از مرزهای کشور می‌باشند. “فطرس” به عنوان یک پهپاد شناسایی با برد بسیار بالا، ویژگی‌های پیشرفتهای را در عملیات‌های نظارتی و شناسایی داراست.
در سال‌های اخیر، پهپادهای ایران توانسته‌اند به عنوان ابزاری راهبردی مؤثر در جنگ‌های سوریه و عراق عمل کنند. استفاده از این پهپادها در جنگ‌های غیرمتعارف و علیه گروه‌های تروریستی نظیر داعش، ایران را به یکی از پیشگامان این عرصه تبدیل کرده است.
با توجه به مطالب مطرح شده، «شهید حسن طهرانی‌مقدم» به عنوان “پدر موشکی ایران”، نقشی انکارناپذیر در توسعه صنایع موشکی ایران داشت. با ابتکارهای او، ایران به یکی از ۱۰ قدرت موشکی جهان تبدیل گردید و به این واسطه، توان مقابله با تهدیدات منطقه‌ای خود را به طور قابل توجهی افزایش داد.
دستاوردهای «شهید حسن طهرانی‌مقدم» همچنان بر برنامه‌های موشکی ایران و حوزه امنیت ملی آن اثرگذار است، به طوری که این پیشرفت‌ها، علاوه بر تقویت قابلیت‌های دفاعی ایران، نقش عمده‌ای در تحکیم بازدارندگی منطقه‌ای ایفا می‌کند. این موشک‌ها به ویژه در مواجهه با تهدیدات رژیم غاصب اسرائیل و دیگر کشورهای غربی، به ایران این امکان را می‌دهند که به صورت مؤثری در معادلات امنیتی غرب آسیا نقش‌آفرینی کند. ایران از طریق توسعه و ارتقاء توان دفاعی و موشکی خود، امنیت ملی خود را در برابر تهدیدات خارجی مستحکم کرده و موقعیت خود را در معادلات سیاسی و نظامی خاورمیانه ارتقاء بخشیده است.
