مکان اجرای طرح احیای کارخانه ریسباف کجاست؟

امیر کرم‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان در نشست خبری این اداره که در شامگاه شنبه (۷ مهرماه) در هتل آسمان برگزار شد، گفت که این اداره با صندوق احیای بناهای تاریخی قراردادی منعقد کرده است تا به شهرداری کمک کند و در خصوص مشاور نیز با دانشگاه خوارسگان قرارداد امضا شده است. او همچنین درباره مسجد کازرونی توضیح داد که کمیته ثبت این مسجد روز گذشته تشکیل شده و امروز پرونده ثبتی آن به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ارسال خواهد شد.

کرم‌زاده همچنین گزارش عملکرد خود را که تنها مربوط به دوران مدیرت او نبود، در این نشست ارائه کرد و بخش عمده‌ای از آن به مدیریت‌های قبلی در این اداره مربوط می‌شد.

او با اشاره به اقدامات انجام‌شده گفت: در نیمه اول سال ۱۴۰۳، ۳۰ موافقت اصولی برای پروژه‌های گردشگری صادر کردیم که از این تعداد، ۱۶ مورد به مجوز احداث رسیده است. سرمایه‌گذاری در این پروژه‌ها از ابتدای سال تا کنون به رقم ۱,۵۹۲ میلیارد تومان رسیده و پیش‌بینی می‌کنیم که با بهره‌برداری از این پروژه‌ها به ایجاد ۷۵۵ شغل مستقیم دست یابیم.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان به ارائه تسهیلات در قالب تبصره ۱۸ اشاره کرد و گفت: از محل سال ۱۴۰۲ حدود ۹۶ میلیارد تومان تسهیلات دولتی پرداخت کرده‌ایم که رقم چندان قابل اعتنایی به شمار می‌رود. در زمینه پروژه‌های مرمتی و زیرساختی، ۲۲۱ پروژه در دستور کار بوده که بیشتر آنها مرمتی هستند. اعتبار تخصیص یافته برای این پروژه‌ها ۱۳۰ میلیارد تومان بوده و از این مبلغ، ۲۳.۵ میلیارد تومان مورد تخصیص قرار گرفته است. بقیه اعتبار نیز از سفر رئیس‌جمهور شهید و اعتبار ملی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تأمین شده که در واقع رقم بسیار کم‌حجم و ناچیزی است. آیا به‌عنوان مدیرکل میراث فرهنگی استان، می‌توانیم با ۲۳ میلیارد تومان در این مقیاس اتفاقات بزرگی بیاندازیم؟ واقعاً این امکان‌پذیر نیست. حتی بازسازی مسجد امام نیز با این مقدار اعتبار ممکن نیست؛ بنابراین اعتبارات بسیار ناکافی هستند و من از مسئولین استانی خواهان یاری در این زمینه هستم، زیرا واقعاً درگیر چالش هستیم.

او همچنین توضیح داد: در بسیاری از مکان‌ها اعتباری وجود ندارد و بسیاری از مالکان بناها را رها کرده‌اند. در برخی موارد دیگر نهادها مانند اوقاف مسئول نگهداری هستند که متاسفانه هیچ اعتباری برای حفظ و نگهداری آثار تاریخی ندارد و این یکی از چالش‌های جدی ما به شمار می‌رود. در حال حاضر ما در ثبت آثار به شدت احتیاط داریم، به این دلیل که از انجام ثبت مضایقه می‌کنیم زیرا پیگیری‌های بعدی به عهده ما خواهد بود و به دلیل کمبود اعتبار و نیروی انسانی، مسئولیت‌های آن برای ما سنگین است. در مورد تسهیلات نیز مشکلات جدی داریم و به‌خصوص آثار تاریخی نیاز فوری به نگاه ملی دارند.

کرم‌زاده اضافه کرد: خوشبختانه با اجرای نورپردازی، دوشیفته‌شدن موزه‌ها در حال تحقق است و موزه‌های چهلستون و عالی قاپو و باغ فین از یک‌ماه آینده از ساعت ۹ صبح تا شب آماده پذیرش بازدیدکنندگان خواهند بود. در این راستا ما نیروی لازم را از محل درآمدهای وزارتخانه تأمین کرده‌ایم اما متاسفانه در حوزه اعتبارات، لجستیک و نیروی انسانی از استان، حمایتی دریافت نکرده‌ایم.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همچنین بیان کرد: استان اصفهان دارای نزدیک به هزار و ۸۸ اثر ثبت ملی غیرمنقول، ۴۱ اثر ثبتی منقول، ۴۶ اثر طبیعی، ۲۰۱ اثر ثبتی ناملموس، تقریباً ۴۵۰ حریم ثبت شده، ۱۵ اثر ثبت جهانی غیرمنقول و ۲ اثر ثبت جهانی ناملموس و حدود ۴۴ موزه فعال است.

کرم‌زاده سپس خاطرنشان کرد: موقعیت ممتاز اصفهان در زمینه صنایع‌دستی موجب کسب نشان ملی صنایع‌دستی شده است، به‌نحوی که هنرمندان ۱۲۶ اثر صنایع‌دستی استان مهر اصالت یونسکو را دریافت کرده و ۱۰ نشان جغرافیایی صنایع‌دستی نیز به نام استان ثبت شده‌اند. تقریباً یک‌سوم رشته‌های صنایع‌دستی دنیا به‌طور انحصاری متعلق به این استان است. همچنین دو شهر جهانی صنایع‌دستی داریم که یکی اصفهان و دیگری کاشان در حوزه نساجی است. تاکنون ۲۲ هزار اثر در استان شناسایی شدند که واجد ثبت در فهرست میراث ملی هستند. ما با همکاری جهاد دانشگاهی اصفهان، وب‌سایتی را برای شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری راه‌اندازی کرده‌ایم که به تمامی ۱۱۴ شهرداری استان و فرمانداری‌ها ارسال شده و تاکنون ۲۶۰ فرصت سرمایه‌گذاری ثبت شده که انتظار داریم این تعداد تا پایان سال به هزار برسد.

او اذعان کرد: در سال ۱۴۰۱، استان اصفهان میزبان حدود ۹۴ هزار و ۴۰۹ گردشگر ورودی خارجی بود که این تعداد در سال ۱۴۰۲ به رقم ۷۸ هزار نفر کاهش یافته و متاسفانه این روند کاهشی ادامه دارد. همچنین در سال ۱۴۰۳ آمار گردشگری خارجی منفی شده است. در این راستا، حدود ۱۷۷ گواهینامه استانداردسازی صادر کرده‌ایم که رشد ۴۳ درصدی در این حوزه به ثبت رسیده است. طرح جامع گردشگری نیز با همکاری جهاد دانشگاهی اصفهان در حال پیگیری است. ما همچنین در حال کار بر روی طرح جامع صنایع‌دستی و مستندنگاری این حوزه هستیم و متاسفانه اصفهان هنوز یک کتاب جامع با عنوان شناسنامه صنایع‌دستی ندارد.

کرم‌زاده ادامه داد: ما قصد داریم هنرمندان و آثار فاخر آنها را معرفی کنیم. در سال ۱۴۰۳ تعداد نشان ملی به ۶۰۰ عدد افزایش یافته و ۱۳۲ نشان بین‌المللی نیز دریافت شده است. در مجموع ۵۰ فرصت سرمایه‌گذاری به صورت بسته‌های سرمایه‌گذاری از سوی اتاق بازرگانی و ۵۰ بسته نیز از سوی جهاد دانشگاهی در حال ارائه خواهند بود. همچنین حدود ۱۲۰ رویداد گردشگری از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان به همراه همکاری شهرداری‌ها، فرمانداری‌ها و دهیاری‌ها برگزار خواهد شد که تقریباً ۹۰ از این رویدادها به عنوان رویداد ملی گردشگری ثبت شده‌اند.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان با اشاره به برگزاری نمایشگاه گردشگری بین‌المللی اصفهان از هشتم تا یازدهم آذرماه، اظهار داشت: در سال گذشته بیشترین تعداد کاروانسراها از استان اصفهان در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسید. در دولت سیزدهم حدود ۵۰۰ میلیارد تومان به حوزه میراث فرهنگی اختصاص داده شده که ۱۶۰ میلیارد تومان از آن تخصیص یافته است. در مجموع ۱۴۸ پروژه در حوزه گردشگری در دست احداث داریم که حدود ۱۴ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری به شمار می‌رود و این رقم امیدبخش است که امیدواریم این پروژه‌ها در آینده به بهره‌برداری برسند. همچنین خوشبختانه نهضت احیای بناهای تاریخی نیز در استان به‌حالت اجرایی درآمده است.

او تأکید کرد: در خصوص مسجد کازرونی نیز دستور توقف کار صادر کرده‌ایم. در سال‌های گذشته مجوزهایی صادر شده و نقشه‌هایی تأیید شده و تصمیماتی گرفته شده است، اما تلاش کردیم هیئت امنای مسجد را قانع کنیم. از دادستان محترم نیز به خاطر مساعدت‌هایش قدردانی می‌کنم. امروز کمیته ثبت مسجد کازرونی تشکیل شده و تصمیم ثبت این مسجد در شورای فنی اداره‌کل میراث فرهنگی استان به تصویب رسید و فردا پرونده آن به شورای ثبت وزارتخانه ارسال خواهد شد. ما حتماً به خواسته‌های مردم پاسخ خواهیم داد و تامین خواسته فرهنگ‌دوستان برای ما حائز اهمیت است و تمام تلاش‌مان را خواهیم کرد تا از عناصری که هویت و تاریخ این استان را شکل می‌دهند، حمایت کنیم.

کرم‌زاده به ثبت سند کارخانه ریسباف به‌نام اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان پرداخت و گفت: در حال حاضر کارشناسی‌های اولیه برای کارخانه ریسباف انجام شده و برآورد ما برای تبدیل این بنا به موزه منطقه‌ای حدود هزار و چهارصد میلیارد تومان هزینه خواهد داشت. همچنین خوشبختانه مجوزهای لازم برای ایجاد پایگاه جهانی صنایع دستی ازسوی شورای جهانی گردشگری برای این کارخانه صادر شده است. در این راستا، ما طرح اولیه مرمت کارخانۀ ریسباف را با مبلغی بالغ بر سه میلیارد تومان آغاز کرده و ۷ میلیارد تومان دیگر اعتبار در نظر گرفته‌ایم تا بخشی از این بنا به عنوان پایگاه اداری مورد استفاده قرار گیرد. همچنین شهرداری اصفهان تنها متقاضی مرمت این مجموعه است تا این کارخانه به موزه منطقه‌ای تبدیل شود. مورد دیگر درباره ریسباف این است که مصوبۀ دولت در تیرماه ۱۴۰۲ انجام شده و سند به دلایلی تا چندی پیش به اداره‌کل میراث فرهنگی استان انتقال نیافته بود که نهایتاً این انتقال سه هفته پیش انجام شد و ما از طریق اداره کل حقوقی وزارت میراث فرهنگی درخواست کرده‌ایم که سه سال مورد نظر از تاریخ صدور سند محاسبه شود.

در ادامه نشست خبری، خبرنگار ایسنا سؤالی مطرح کرد: «آقای کرم‌زاده، از زمان تصدی مدیریت اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان، شما مباحثی در مورد کارخانه ریسباف بیان کرده‌اید که در آن رویه یکسانی مشاهده نمی‌شود. در خصوص شیوه واگذاری این بنا و تخصیص کاربری تناقضاتی دیده می‌شود و پرسش اول همینجاست. همچنین شما اعلام کرده بودید که کمیته فنی ریسباف در حال تدوین گزارش نهایی احیای این کارخانه است و همزمان با صدور سند، این گروه نیز گزارش خود را در شهریور ارائه خواهد کرد و سپس عملیات واگذاری این کارخانه به سرمایه‌گذاران با در نظر گرفتن چگونگی مرمت و احیای این بنا انجام می‌شود. چرا برخلاف سخنان قبلی شما و همزمان با صدور سند، دربارۀ این گزارش هیچ توضیحی ارائه نشده است؟

در نهایت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان، مرمت کارخانه ریسباف را با تخریب آغاز کرده و شما بیان کردید که این قسمت‌ها الحاقی هستند و همچنین اشاره کردید که کارخانه طبق طرحی مشخص مرمت می‌شود. آقای امیری، مدیر روابط عمومی این اداره نیز درباره این تخریب توضیح دادند که احتمال می‌رفت بودجه به دلیل محدودیت زمانی از استان خارج شود و لذا همکاران ما در اداره به سرعت اقدام به تخریب بخش‌های الحاقی کردند! بر چه اساسی به این نتیجه رسیدید که مرمت کارخانه ریسباف را با تخریب بخشی از آن شروع کنید؟ این اقدام بر اساس کدام طرح مرمتی انجام شده است؟ به‌طور معمول برای تأسیس یک موزه، وجود طرح توجیهی و طرح محتوایی ضرورت دارد که باید در آن به جنبه‌های مختلف توجه گردد و همچنین در خصوص طرح مرمت نیز، بایستی فن‌شناسی و آسیب‌شناسی بنا به‌طور دقیق انجام شود. این طرح‌ها کجا ارائه شده‌اند و چگونه امکان‌پذیر است که در این بازۀ زمانی کوتاه‌مدت، تمام جوانب مرمت و احیای این کارخانه عظیم در این طرح‌ها مورد توجه قرار گرفته باشد! خانم پهلوان‌زاده که مدیریت طرح احیای کارخانه ریسباف به ایشان واگذار شده، بر چه اساسی انتخاب شدند و چه سابقه‌ای در این حوزه دارند؟»

امیر کرم‌زاده در پاسخ به خبرنگار ایسنا توضیح داد: مسئله ریسباف، موضوعی است که مسئولین استان از ما خواسته‌اند تا به دلیل حساسیت پروژه، از سوی شهرداری انجام شود. اما ما چه راه‌حل‌هایی برای واگذاری داریم؟ یکی از آنها ماده ۲۷ است که شامل اتاق بازرگانی، اقتصاد و دارایی، دادگستری، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، استانداری و اداره کل میراث فرهنگی می‌باشد. اعضای این کمیته باید به توافق برسند. ما جلسات متعددی برگزار کرده‌ایم تا بهترین روش واگذاری مورد بحث قرار گیرد و در نهایت به ماده ۲۷ رسیدیم. شهرداری بیان کرد که در مزایده این ماده شرکت نخواهد کرد و درخواست کرده است که این پروژه به او واگذار شود یا ترک تشریفات انجام گیرد.

او افزود: برای تسهیل شرایط به شهرداری، رویکرد خود را تغییر دادیم و با صندوق احیای بناهای تاریخی قرارداد بستیم که طبق این قرارداد، صندوق به‌عنوان کارگزار ما فعالیت کند. صندوق امکاناتی دارد که راحت‌تر از ماده ۲۷ عمل می‌کند و خود می‌تواند برندگی‌ها را اجرا کند و با امضای وزیر، امکان ترک تشریفات فراهم است. ترک تشریفات ماده ۲۷ برای پروژه‌ای مانند ریسباف که به هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد، نمی‌تواند به‌سادگی انجام شود و نیاز به امضای چند وزیر دارد و فرایند بسیار طولانی خواهد بود. ما نحوه کار را تغییر داده‌ایم. مدیرکل اقتصاد و دارایی نیز گفت که برای ریسباف باید کارشناسی هفت‌نفره انجام شود که آن هم هزینه‌ای حدود ۷۰۰ میلیون تومان خواهد داشت. در حال حاضر، صندوق، کارهای کارشناسی را انجام داده و همه چیز آماده شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان تصریح کرد: به‌محض اینکه یک بنا مورد کارشناسی قرار گرفت و هزینه مرمت آن تعیین شد، سرمایه‌گذار باید طرح خود را ارائه دهد. وظیفۀ کارشناس رسمی، فقط برآورد هزینه است و نه ارائه طرح مرمت. کارشناس رسمی باید اطمینان حاصل کند که با این کاربری‌ها چقدر بازگشت سرمایه خواهد داشت.

کرم‌زاده ادامه داد: در خصوص مشاور نیز ذکر کنم که ما با دانشگاه قرارداد بستیم و یک تیم متخصص به ما کمک می‌کند. ضمن اینکه آیا قرار است من به تمامی آنچه مشاور پیشنهاد می‌دهد عمل کنم؟! ما شورای فنی داریم که شامل بزرگان میراث فرهنگی استان می‌شوند. سپس این طرح‌ها به میراث کشور ارسال می‌شوند که در آنجا هم کمیته فنی وجود دارد و همه این موارد به‌طور دقیق بررسی خواهد شد. برای مطالعه ریسباف حداقل ۱۵ میلیارد تومان اعتبار نیاز است. فردی که این کارها را انجام داده در قالب دانشگاه به ما خدمات ارائه می‌کند و از آنجایی که ایشان و دانشگاه طرف قرارداد ما هستند، برای ما حداقل به‌اندازۀ ۳ میلیارد تومان کار رایگان انجام داده‌اند.

او اشاره‌کرد: در محوطه کارخانه چندین دیوار وجود داشت که در طرح مرمت قرار بود تخریب شوند، و حتی اگر ۵۰ سال هم به طول انجامیده باشند، باید تخریب شوند. این دیوارها جزو ساختمان اصلی کارخانه نبودند. عکس‌های این دیوارها نیز موجود است. بنابراین برای بازسازی کارخانه، باید آن را به حالت اولیه خود برگردانیم.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان تصریح کرد: تفاهم‌نامه‌ای بین شهرداری و استانداری و میراث فرهنگی منعقد شده است که بعداً شهرداری خواسته است تا قرارداد رسمی ببندد تا بتواند برای این پروژه هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان هزینه کند. شهرداری به‌درستی نمی‌خواهد پول مردم را در این راه صرف کند و این امر را ما می‌پذیریم؛ اما در عین حال می‌گویم که کارخانه ریسباف باید در نهایت به یک مؤسسه فرهنگی و ماندگار تبدیل شود، خواه من در اینجا باشم یا نه. ما باید شرایط را تسهیل کنیم. من به شما قول می‌دهم در زمان مدیریت من، وضعیت ریسباف به ثمر خواهد، و هیئت دولت به من سه سال زمان داده است که این کارخانه به بهره‌برداری برسد و در غیراینصورت به بانک ملی بازمی‌گردد. به همین دلیل ناچاراً دست به‌کار شدم و برآورد کرده‌ام که پروژه‌ای که قرار بود در ۹ ماه انجام شود، باید در ۲ ماه به سرانجام برسد.