تصاویر/ بازی پنهانکاری شاه قاجار

اسباببازیهای تولید شده در کارخانهها تقریباً محدود به قشر سلطنتی و خانوادههای ثروتمند بود. این وسایل بازی یا بهعنوان هدیه از جانب شخصیتهای خارجی حاضر در دربار به کودکان اهدا میشدند یا از فروشگاههای ارمنی تهران خریداری میشدند.
برخی دیگر نیز این اسباببازیها را از بازرگانانی تهیه میکردند که محصولات خود را از اروپا وارد کرده بودند. البته حتی در میان خانوادههای سلطنتی، تعداد اسباببازیهای ماشینی یا کوکی بسیار محدود بود.
اکبر میرزا، فرزند ظلالسلطان و شاهزاده قاجاری، در نامهای نوشته است: «آموزگار ما و آقای هنوود، ما را به یک فروشگاه ارمنی بردند و هدایای زیادی برای ما تهیه کردند.
ما با دست پر و اسباببازیهای متنوعی به کاخ برگشتیم.» فرزانه طاهری قندهاری، مدیر موزه کودک ایرانک، اظهار میدارد: «بازی با عروسک و دیگر اسباببازیها در بین درباریان و خانوادههای مرفه رایج بود.
ارمنیها نیز مجموعهای از اسباببازیهای مختلف برای سرگرمی داشتند. بهویژه عروسک بازی در میان دختران کوچک بسیار محبوب بود. به همین دلیل، در موزه ایرانک نمونههای متعددی از اسباببازیهای تهیه شده توسط ارامنه ساکن تهران موجود است.»
یکی از سرگرمیهای جالب بچههای درباری، قایمموشک بود. این بازی گروهی بوده و در آن زمان برای کودکان با هر سن و جنسیتی متداول بود. معیرالملک در کتاب «یادداشتهایی از زندگانی خصوصی ناصرالدینشاه» به این موضوع اشاره کرده که ناصرالدینشاه نیز با بچهها به قایمباشک میپرداخت، بدین ترتیب که او پنهان میشد و دیگران میبایست او را پیدا میکردند تا پاداش دریافت نمایند.
اَلک و دولک نیز جزء دیگر بازیهای مشهور به شمار میرفت. در میان جوانان، اسبسواری و تیراندازی بهعنوان بازیهایی مرسوم شناخته میشد که عمدتاً در مراسمهای جشن و اعیاد از جمله مراسم نامزدی، عقد و عروسی، عید نوروز و بهویژه سیزده به در اجرا میشد.
قهرمان میرزا سالور در کتاب «روزنامه خاطرات عینالسلطنه» بیان کرده است که اسبسواری، تیراندازی و شکار، جزء تفریحات و سرگرمیهای متداول پسربچهها در خانوادههای سلطنتی و ثروتمند بود.