دلایل بروز کم خونی چیست؟

مریم باقریان، پزشک متخصص در زمینه خون و انکولوژی، در مورد انواع مختلف کم خونی و نشانه های این بیماری توضیحات ارزشمندی ارائه داد و عنوان کرد: کم خونی یا آنمی به وضعیتی اطلاق می شود که در آن تعداد گلبول های قرمز خون یا میزان هموگلوبین آن ها کاهش می یابد. گلبول های قرمز در مغز استخوان تولید می شوند و وظیفه اصلی آن ها انتقال اکسیژن از ریه ها به دیگر نواحی بدن است.

او ادامه داد: هموگلوبین، پروتئینی موجود در گلبول های قرمز، مسئولیت انتقال اکسیژن را بر عهده دارد و برای عملکرد مطلوب خود به آهن و عناصر دیگری از جمله روی نیاز دارد. زمانی که تولید گلبول های قرمز دچار اختلال شود یا هموگلوبین به نحو درستی ساخته نشود، پدیده کم خونی به وقوع می پیوندد.

شیوع کم خونی

باقریان اشاره کرد: کم خونی به عنوان یکی از شایع ترین اختلالات خونی در سطح جهانی شناخته می شود و میلیون ها نفر را تحت تأثیر قرار می دهد. بر اساس آمار ارائه شده از سوی سازمان جهانی بهداشت (WHO)، تقریباً ۱٫۶۲ میلیارد نفر در سراسر جهان با مشکل کم خونی مواجه هستند که بیشترین نرخ شیوع در میان زنان باردار و کودکان مشاهده می شود. نوع رایج تری از این بیماری، کم خونی فقر آهن است که در نواحی با دسترسی محدود به مواد غذایی غنی از آهن بیشتر دیده می شود. همچنین کم خونی های ارثی همچون تالاسمی و کم خونی داسی شکل نیز در برخی نواحی خاص مانند جنوب آفریقا، مدیترانه، خاورمیانه و بخش هایی از هند شایع تر هستند.

کم خونی ناشی از فقر آهن

وی سپس تصریح کرد: یکی از رایج ترین انواع کم خونی، کم خونی ناشی از فقر آهن است. این شکل از کم خونی زمانی بروز می کند که بدن نتواند به اندازه کافی آهن برای تولید هموگلوبین فراهم کند. عوامل متعددی می توانند سبب ایجاد این نوع کم خونی شوند، از جمله عادات غذایی نامناسب، کاهش خون (مانند قاعدگی های فراوان یا خونریزی های گوارشی) یا جذب ناکافی آهن از روده. معمولاً درمان این نوع کم خونی با استفاده از مکمل های آهن و بهبود دریافت های غذایی امکان پذیر است.

او اضافه کرد: مواد غذایی ثروتمند در آهن شامل گوشت قرمز، مرغ، ماهی، حبوبات (مانند عدس و لوبیا)، سبزیجات با برگ های تیره (مانند اسفناج)، غلات غنی شده با آهن و خشکبار (مانند کشمش و بادام) هستند. مصرف ویتامین C نیز به بهتر جذب شدن آهن کمک می کند.

کم خونی ارثی

این فوق تخصص خون و انکولوژی در ادامه گفت: برخی اشکال کم خونی به اختلالات ژنتیکی مرتبط هستند. دو نوع شایع از این دسته کم خونی ها، تالاسمی و کم خونی داسی شکل می باشند. این بیماری ها به نام هموگلوبینوپاتی ها شناخته می شوند که ناشی از جهش هایی در ژن هایی هستند که مسؤول تولید هموگلوبین هستند.

تالاسمی

او خاطرنشان کرد: در این بیماری، تولید زنجیره های گلو بین (جزئی از هموگلوبین) دچار اختلال می شود. بنا به نوع تالاسمی، علائم می توانند از خفیف تا بسیار شدید متفاوت باشند. در موارد شدید، بیماران نیاز به تزریق منظم خون و درمان های حمایتی خواهند داشت.

کم خونی داسی شکل

باقریان اظهار داشت: این عارضه ژنتیکی موجب تغییر شکل هموگلوبین می گردد. گلبول های قرمز به جای داشتن شکل گرد و انعطاف پذیر، دچار شکل گیری به صورت داس یا هلال می شوند. این گلبول های داسی شکل به سادگی نمی توانند از میان مویرگ های خونی عبور کنند و این امر منجر به انسداد جریان خون و کاهش اکسیژن رسانی به بافت ها می شود. این وضعیت ممکن است باعث بروز حملات دردناک، آسیب به اندام ها و همولیز (تخریب زودرس گلبول های قرمز) گردد. بیماران مبتلا به کم خونی داسی شکل اغلب دارای سیستم ایمنی ضعیفی بوده و در معرض عفونت ها و عوارض جدی تری مانند سکته مغزی قرار دارند.

در مورد بیماری تالاسمی چه میدانید؟ آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک پزشکی  بوعلی

درمان کم خونی های ارثی

گفتند این فوق تخصص خون و انکولوژی خاطرنشان کرد: درمان این نوع بیماری ها به شدت علائم بستگی دارد. در موارد خفیف، ممکن است تنها نظارت و اقداماتی درمانی شامل مکمل ها و داروهای مسکن کافی باشد. در شرایط شدید، تعویض خون یا پیوند مغز استخوان ممکن است الزامی گردد. پیوند مغز استخوان به ویژه از اهداکنندگان سازگار می تواند به تولید مجدد گلبول های قرمز سالم در بدن بیمار کمک کند. همچنین پیشرفت های علمی در حوزه ژن درمانی نویدبخش آینده ای مطمئن برای درمان این بیماری ها به شمار می آید.

باقریان در خاتمه تأکید کرد: انواع مختلف کم خونی، اعم از آنکه ناشی از فقر آهن باشد یا اختلالات ژنتیکی مانند تالاسمی و کم خونی داسی شکل، می توانند به طور قابل توجهی بر سلامت فرد تأثیر بگذارند. شناسایی زودهنگام و درمان صحیح می تواند زندگی بیماران را بهبود بخشد. در حالی که کم خونی ناشی از فقر آهن معمولاً با بهبود رژیم غذایی و افزایش مصرف مواد غذایی سرشار از آهن مانند گوشت، حبوبات و سبزیجات برگ دار تیره قابل درمان است، کم خونی های ارثی به شیوه های پیچیده تری چون تعویض خون، پیوند مغز استخوان و ژن درمانی احتیاج دارند.