کارکنان در مشاغل دشوار و پرخطر با خطر ابتلا به بیماری های شغلی مواجه هستند

زمانی که شرایط محیط کار از ابعاد فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی مطابق با استاندارد نباشد، احتمال آسیب به سلامت کارمندان به شدت افزایش می یابد. بنابراین، کارفرمایان موظف هستند تا با اجرای تدابیر فنی، مهندسی، ایمنی و بهداشتی در محیط کار، به ویژه برای کارگران در مشاغل سخت و خطرناک، از تنش ها و بیماری های شغلی بکاهند.

بر اساس گزارشی از آسیب های شغلی یا مصدومیت های کاری به هر نوع صدمه فیزیکی به بافت های بدن اطلاق می شود که بر اثر وقوع یک حادثه شغلی یا مواجهه با عوامل استرس زا در محیط کار بروز پیدا می کند. این آسیب ها می توانند ناشی از خطرات شغلی به ویژه عوامل فیزیکی، مواد شیمیایی یا زیستی، شامل دما، نیش حشرات، مواد شیمیایی خطرناک، تشعشعات و فرسودگی شغلی باشند.

طبق تبصره ۲ ماده ۷۶ قانون بیمه تامین اجتماعی، مشاغل سخت و زیان آور به شغل هایی اطلاق می شود که در آن ها عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی محیط کار غیر استاندارد بوده و فرد با انجام این مشاغل فشارهای جسمی و روانی بیش از حد توان خود را متحمل می شود که می تواند به بیماری ها و عوارض جانبی آن منجر شود.

مدیر روابط کار اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران خاطرنشان کرد که اگر محیط کاری از نظر فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی استاندارد نباشد، به طور قطع سلامت افراد را به خطر می اندازد و کارفرما باید با اتخاذ تدابیر فنی، مهندسی، ایمنی و بهداشتی به کاهش شرایط بد و مضر محیط کار کمک کند.

ماده یک آیین نامه مربوط به مشاغل سخت و زیان آور، این مشاغل را به دو دسته تقسیم می کند:

الف ـ مشاغلی که سختی و زیان آوری آن ها ناشی از ویژگی های شغلی است ولی با استفاده از امکانات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی مناسب از جانب کارفرما می توان این آثار منفی را کاهش داد.

ب ـ مشاغلی که به طور ذاتی سخت و زیان آور هستند و با اتخاذ تمهیدات بهداشتی، ایمنی و فنی مربوط از سوی کارفرما، آسیب شناسی آن ها صرفاً کاهش می یابد اما همچنان زوایای سخت و زیان آور آن ها پابرجاست. در واقع، این گروه نسبت به گروه “الف” دارای ماهیت ذاتی دشوار و مضر هستند.

بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی سازمان بین المللی کار (ILO)، روزانه حدود یک میلیون حادثه ناشی از کار در سطح دنیا اتفاق می افتد و سالانه ۲.۸ میلیون نفر بر اثر حوادث و بیماری های شغلی جان خود را از دست می دهند. در این میان، تعداد فوتی های ناشی از بیماری های شغلی شش برابر فوتی های ناشی از حوادث شغلی است. همچنین، به دلیل حوادث شغلی، ۵ درصد از کارگران به طور روزانه غیبت دارند که تأثیر معناداری بر کاهش بهره وری نیروی کار خواهد داشت.

در زمینه اقتصادی، به طور متوسط ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان به خسارات ناشی از حوادث و بیماری های شغلی اختصاص پیدا می کند و این نسبت در کشورهای در حال توسعه به مراتب بیشتر است. همچنین، ۴۰ درصد از بازنشستگی های پیش از موعد در سراسری جهان به حوادث و بیماری های شغلی نسبت داده می شود.

در این راستا، مجید شایق مدیر روابط کار اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران به تأثیر مشاغل بر کیفیت زندگی افراد اشاره کرده و می گوید: به طور کلی مشاغل تأثیر چشمگیری بر کیفیت زندگی انسان ها دارند و مشاغلی که به جسم و روح افراد خطر می زنند تحت عنوان مشاغل سخت و زیان آور شناخته می شوند.

وی تأکید می کند که اگر محیط کار به لحاظ فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی استاندارد نباشد، به وضوح سلامت افراد در معرض خطر قرار می گیرد.

مدیر روابط کار اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران با تأکید بر این نکته که این تهدیدات تنش های روحی و جسمی سنگینی را به کارکنان آن محیط ها تحمیل می کند، افزود: این تنش ها می توانند به ظهور عوارض و بیماری های شغلی منجر شوند و در چنین شرایطی کارفرما باید با اعمال تدابیر فنی، ایمنی و بهداشتی به کاهش اثرات منفی محیط کار بپردازد.

شایق بر این باور است که علیرغم اقدامات کارفرما، افراد شاغل در مشاغل سخت و زیان آور همواره در معرض خطر فرسودگی و آسیب قرار دارند و از این رو، قانونگذار تدابیری در زمینه سن بازنشستگی این افراد لحاظ کرده تا تأثیرات مخاطرات شغلی بر جسم و روح آن ها به حداقل برسد.

به گفته وی، مشاغلی مانند غواصی، کار در معادن، کار در فضاهای بسته، و کار در نزدیکی کوره های ذوب جزو گروه مشاغل سخت و زیان آور به شمار می آیند.

مدیر روابط کار اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران ابراز داشت که شناسایی و ارزیابی این مشاغل به وسیله کمیته های استانی مرتبط و با توجه به ماهیت شغل و عدم امکان کاهش شرایط سخت و زیان آور انجام می شود.

فراگیری مهارت های شغلی، گذراندن دوره های آموزشی، ارائه مشاوره در زمینه مسائل ایمنی و بهداشت، یادگیری اصول ایمنی در محیط کار و استفاده از روش های آموزشی مانند سخنرانی ها، پوسترها، فیلم ها، ویدئوها، اسلایدها، رادیو و برنامه های تلویزیونی به منظور پیشگیری از بروز بیماری ها و حوادث شغلی اثرگذار است.

متقاضیان کار در مشاغل سخت و زیان آور می توانند برای احتساب سوابق کاری خود به نسبت یک و نیم برابر اقدام کنند و افرادی که ۲۰ سال سابقه کار مستمر یا ۲۵ سال سابقه کار متناوب در این حوزه داشته و حق بیمه مربوطه را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کرده اند، می توانند درخواست بازنشستگی خود را ارائه نمایند.

در حال حاضر، مشاغل مرتبط با معدن، حفر قنات و چاه، کار در کوره های مذاب، جمع آوری و دفن زباله ها، کار در محیط هایی که ارتعاشات صوتی می تواند بر سیستم شنوایی آسیب برساند، کارهای مربوط به سمپاشی و ضدعفونی، کار آتش نشانی و کار غواصی در فشار غیرطبیعی نیز در زمره مشاغل سخت و زیان آور قرار می گیرند.

علاوه بر مشاغل سخت و زیان آور که در مصوبات شورای عالی حفاظت فنی و تأیید شده توسط کمیته های استانی مشخص شده است، موارد زیر نیز به عنوان مشاغل سخت و زیان آور شناخته می شوند:
۱ـ مشاغلی که در ندامتگاه ها و زندان ها به طور مستقیم با زندانیان در ارتباط هستند.
۲ـ مشاغلی که به طور مستقیم در مراکز درمان روانی با بیماران روحی مرتبط هستند.
۳ـ خبرنگاری

سوابق کار در مشاغل سخت و زیان آور به نسبت ۱.۵ محاسبه می شود و افرادی که ۲۰ سال سابقه کار متوالی یا ۲۵ سال سابقه کار متناوب در این مشاغل را داشته و حق بیمه مربوطه را به تأمین اجتماعی واریز کرده باشند، می توانند درخواست بازنشستگی خود را ارائه دهند.

پرداخت هزینه اشتغال در کارهای سخت و زیان آور

کارفرمایان کارگاه های مشمول قانون تأمین اجتماعی موظف هستند پیش از واگذاری کارهای سخت و زیان آور به کارگران خود، معاینات پزشکی لازم را انجام دهند و توانایی جسمانی آن ها را به لحاظ انطباق با نوع کار بسنجند و معاینات پزشکی را به صورت دوره ای تجدید نمایند.

این کارفرما همچنین موظف است پس از تأیید شرایط بازنشستگی بیمه شده شاغل در کارگاه وی، طبق این آیین نامه معادل ۴ درصد از مستمری بیمه شده بر اساس سنوات اشتغال او در مشاغل سخت و زیان آور را که توسط سازمان تأمین اجتماعی محاسبه و ارزیابی شده است به سازمان پرداخت کند. در صورتی که بیمه شده شرایط بازنشستگی پیش از موعد در مشاغل سخت و زیان آور را تأمین کند، سازمان تأمین اجتماعی موظف است مستمری او را از تاریخ ترک کار برقرار نماید.

متقاضیان بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور برای ثبت درخواست و بارگذاری مدارک و مستندات خود می توانند به سامانه مشاغل سخت و زیان آور وزارت کار به آدرس srk.mcls.gov.ir مراجعه نمایند.