«دگرگونی فرهنگی» و تأثیر آن بر افزایش خشونت علیه کارکنان حوزه بهداشت و درمان
خراسان رضوی یک روان شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در اظهارات خود بیان کرد: جامعه همواره در معرض دگرگونی های فرهنگی قرار دارد و این تحولات منجر به تغییر در نگرش سنتی مردم نسبت به حرفه های پزشکی شده است؛ به گونه ای که فقدان اصول و معیارهای نوین موجب می شود افراد به مسائل از منظر منفعت شخصی خود واکنش نشان دهند.
علی ثاقبی در یک برنامه ویژه با عنوان «سپید خونین» که در تاریخ ۲۰ اسفند توسط سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی خراسان رضوی با تمرکز بر جنبه های روان شناختی و اجتماعی خشونت علیه کادر درمان در تالار دانشجو دانشکده علوم پزشکی مشهد برگزار شد، تاکید کرد که خشونت یک پدیده آنی نیست و ریشه در عوامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی متعددی دارد. او افزود: وضعیت روحی و محیطی بیماران تأثیر زیادی بر بروز خشونت نسبت به کادر درمان دارد و به ویژه افرادی از طبقات اجتماعی پایین تر در معرض بیشتر خشونت قرار دارند.
وی همچنین به تاثیر نوسانات اجتماعی و اقتصادی به عنوان یکی دیگر از عوامل افزایش خشونت اشاره کرده و بیان کرد: در جوامعی که احساس ناامنی وجود دارد و همبستگی اجتماعی کاهش یافته، احتمال بروز خشونت افزایش می یابد.
این روان شناس تصریح کرد: رسانه ها و شرایط فرهنگی جامعه به شکل گیری خشونت علیه کادر درمان نقش عمده ای ایفا می کنند. به وضوح می توان دید که جامعه ما در حال تجربه تغییرات فرهنگی است، به گونه ای که اصول و ارزش های پیشین در حال دگرگونی هستند و هنوز چهارچوب های جدید به طور کامل جایگزین آن ها نشده اند. در این وضعیت، افراد مسائل را با توجه به منافع شخصی خود تفسیر و واکنش نشان می دهند.
او ادامه داد: در گذشته، تصور عمومی از پزشکان به گونه ای بود که آنها به عنوان افراد مقدس شناخته می شدند و در جامعه حس احترام و اعتماد نسبت به آن ها وجود داشت. اما اکنون این تصویر دچار تغییرات شده و مردم به شغل پزشکی به عنوان حرفه ای با اعتبار و درآمد بالا نگاه می کنند. همچنین، با گسترش اطلاعات از طریق رسانه های اجتماعی و هوش مصنوعی، بیماران دیگر پزشکان را به عنوان انحصاری اطلاعات نمی بینند و در مورد داروهایی که تجویز می شود، سوالاتی را مطرح کرده و حتی به چالش می کشند.
وی تصریح کرد: در حالی که پزشکان همچنان خود را افرادی مقدس می دانند، بیماران به دلیل تغییر نگرش خود نسبت به این حرفه، احساس می کنند که مشتری هستند و باید خدمات پزشکی را دریافت کنند به این دلیل که برای آن خدمات هزینه پرداخت می کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد اذعان کرد که در جوامع در حال گذار فرهنگی، انتظارات غیرمتعارفی شکل می گیرد و ممکن است فردی که هدف خشونت قرار می گیرد، هیچ گناهی نداشته باشد. بنابراین، در بررسی بروز خشونت لازم است به ابعاد گسترده تری توجه گردد.
ثاقبی همچنین بر این نکته تاکید کرد که عوامل زیادی منجر به بروز خشونت علیه کادر درمان می شود و این موضوع به سادگی حل نخواهد شد و نیازمند تغییرات عمیق تری است. به علاوه، نحوه برخورد و تعامل پزشکان و پرستاران با بیماران و خانواده های آن ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا معمولاً زمانی که بیماران احساس کنند به آن ها توجه نمی شود، ممکن است دست به خشونت بزنند.
این روان پزشک بر لزوم افزایش آگاهی عمومی تاکید کرد و افزود: نظارت های دقیق و سیستم های پاسخگو که به خوبی منافع بیماران و کادر درمان را حمایت کنند، می تواند مؤثر باشد و به کاهش میزان خشونت کمک کند.
راهکارهای قانونی برای حمایت از کادر درمان در برابر خشونت
در ادامه این نشست، صادق صفری، بازپرس ویژه قتل عمد شعبه ۲۰۸ دادسرای عمومی و انقلاب مشهد و استاد دانشگاه با اشاره به ابعاد حقوقی خشونت های علیه کادر درمان، بیان کرد: یکی از نکات کلیدی این است که خشونت نسبت به کادر درمان به عنوان یک معضل جهانی شناخته می شود و مختص یک کشور خاص نیست. با نگاهی به آمارها به خوبی مشخص می شود که کشور ما در این زمینه آمار بالایی ندارد، بنابراین موارد معدودی که روی می دهد غالباً جدی قلمداد می شوند.
وی در خصوص علل بروز خشونت نسبت به کادر درمان گفت: دلیل یکی از این معضلات این است که افراد عموماً در شرایط عادی به مراکز درمانی مراجعه نمی کنند و هنگامی که در وضعیت روحی نامناسبی قرار دارند، کوچک ترین قصوری ممکن است بزرگنمایی شود و در نتیجه واکنش های آن ها شدت بیشتری پیدا می کند.
صفری به قصور پزشکی به عنوان یکی از مهم ترین علل خشونت علیه کادر درمان اشاره و خاطرنشان کرد: با توجه به بروز خشونت های متعدد، این گروه انتظار دارند که قوانین حمایتی از آن ها تصویب گردد. این در حالی است که دیگر حرفه ها نیز به این نیاز احساس می کنند و با قوانین موجود نیز می توان به مسائل حقوقی آنان رسیدگی کرد.
این حقوقدان درباره انواع خشونت های علیه کادر درمان و چالش های قانونی مرتبط با آن اظهار داشت: یکی از این انواع، خشونت های کلامی است. اگر پزشکی مورد توهین قرار گیرد، فرد خاطی مجبور به پرداخت جزای نقدی خواهد بود، اما اگر این توهین در حین انجام وظیفه پزشک در بیمارستان رخ دهد، ممکن است به مجازات هایی همچون جزای نقدی، حبس یا شلاق محکوم شود.
وی تهدید را به عنوان یکی دیگر از انواع خشونت ها یادآور شد که می تواند شامل مجازات هایی از قبیل شلاق و حبس از یک ماه تا یک سال باشد.
صفری درباره خشونت های فیزیکی نیز بیان کرد: اگر فردی تنها به کادر درمان ضربه بزند و این اقدام هیچ گونه نشانه ای از آسیب از جمله کبودی نداشته باشد، پرداخت دیه الزامی نخواهد بود، اما ممکن است برای او مجازات هایی از جمله حبس و شلاق در نظر گرفته شود.
او تاکید کرد که قانونگذار این نوع خشونت ها را به عنوان جرم قابل گذشت تلقی کرده است، به این معنا که شاکی باید حتماً به دادسرا مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت کند. به دلیل مشغله های کادر درمان، این افراد به ندرت می توانند شکایات خود را مطرح کنند و این موضوع مانع از پیگیری مجازات فرد خاطی می شود.
این استاد دانشگاه همچنین اختلال در نظم عمومی را به عنوان یکی دیگر از عناوین مجرمانه برشمرد و بیان کرد: هر فردی که با سر و صدا و جنجال در محیط های درمانی اقدام به قدرت نمایی کند و نظم عمومی را مختل سازد، ممکن است به حبس از ۶ ماه تا ۲ سال و همچنین تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم گردد.
صفری به چالش های موجود در رسیدگی به پرونده های خشونت علیه کادر درمان اشاره کرد و گفت: یکی از این چالش ها، قابلیت گذشت اکثر جرائم است که در این مورد توضیح داده شد. با این حال، قانون گذار می تواند عناوین این جرائم را غیرقابل گذشت اعلام کند تا بدون نیاز به ثبت شکایت از سوی پزشک یا پرستار، تنها بر اساس گزارشات انتظامی مورد رسیدگی قرار گیرد.
او همچنین افزود که مشغله های کادر درمان و کمبود اطلاعات حقوقی آن ها نیز از دیگر چالش ها در رسیدگی به پرونده های خشونت علیه کادر درمان است. اگر اعضای کادر درمانی که مورد خشونت قرار می گیرند، وکیل داشته باشند، علاوه بر افزایش اطلاعات حقوقی آن ها، روند ثبت شکایات نیز تسریع شده و نیازی به حضور مستقیم آن ها در دادسرا برای مطرح کردن شکایت نخواهد بود.
