گوشهای قرمز، خطر عمدهای برای لاکپشتهای ایران

در ایران، تعداد ۱۰ گونه لاکپشت شناسایی شده است که از این میان، پنج نوع آن به زندگی دریایی، دو نوع به زیست در خشکی و سه نوع به زندگی در برکهها وابسته هستند و در نقاط مختلف کشور توزیع شدهاند. لاکپشتهای دریایی بیشتر در خلیج فارس و دریای عمان مشاهده میشوند. این خزندگان، همانند سایر موجودات زنده، اهمیت و تأثیر زیادی در چرخه حیات اکوسیستم ایفا میکنند. گونههای خشکی زی از گیاهان تغذیه کرده و دانه و میوههایی که مصرف میکنند را از طریق مدفوع خود در نواحی مختلف پراکنده میسازند، که این عمل به افزایش رشد گیاهان کمک میکند.
لاکپشتهای برکهای مانند لاکپشت فراتی، با تغذیه از موجودات مرده در آب، به پاکسازی رودخانهها و تالابها کمک میکنند. همچنین، لاکپشتهای دریایی مانند لاکپشت سبز دریایی، با تغذیه از علفهای دریایی، به کنترل رشد نامتعادل این گیاهان کمک میکنند. بستر علفهای دریایی محیطی مناسب برای زادآوری سایر موجودات ایجاد میکند و بنابراین، کنترل رشد بیش از حد این علفها بسیار حائز اهمیت میباشد.
تهدیدات برای لاکپشتها
بر اساس بررسیهای بینالمللی، چندین عامل اصلی به تهدید موجودیت تمامی لاکپشتها منجر میشود. تخریب و تقسیم زیستگاه، آلودگی محیط زندگی، اختلافات میان لاکپشتها و انسان، و همچنین تجارت غیرقانونی از جمله این تهدیدات هستند.
بسیاری از لاکپشتهای دریایی تحت تأثیر آلودگیهای موجود در دریاها قرار دارند. علاوه بر آلودگی نفتی و فاضلابها، برخی از این خزندگان به دام تورهای رها شده صیادان گرفتار میآیند و قادر به صعود به سطح آب برای تنفس نمیشوند و در نتیجه خفه میشوند. همچنین، لاکپشتها ممکن است قربانی پلاستیکهای رها شده در دریاها شوند، بهگونهای که لاکپشتهای پشت چرمی که معمولاً عروس دریایی میخورند، گاهی اشتباهاً پلاستیکها را به عنوان عروس دریایی شناسایی کرده و مصرف میکنند که منجر به مرگشان میشود. آتشسوزیهای جنگلهای زاگرس نیز نمونهای از تخریب زیستگاهها و تهدید جان لاکپشتهای خشکی زی در ایران به شمار میرود. گونههای برکهای نیز عمدتاً با مسائلی نظیر ساخت سد و تکهتکه شدن محیط زیست خود مواجه هستند و تغییرات ناگهانی در سطح آب دریاچهها پشت سدها تهدیدی برای آنها به حساب میآید.
اختلافات میان انسان و جانور نیز عامل دیگری است که نمونه بارز آن، کشتن لاکپشت فراتی در خوزستان محسوب میشود. لاکپشت فراتی بهعنوان رقیبی برای ماهیگیران در نظر گرفته میشود که آنها معتقدند این لاکپشت هم غذاها را میخورد و هم در تورهای صیادی تداخل ایجاد میکند. به این دلیل، آنها به کشتن و آزار این لاکپشتها روی آوردهاند. هماکنون، این گونه در فهرست سرخ اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت ثبت گردیده و با خطر انقراض مواجه است. از سال 89، متخصصین موسسه خزندهشناسان پارس اقداماتی به منظور حفاظت و آموزشهای لازم برای ماهیگیران، محیطبانان و دانشآموزان در خوزستان انجام دادهاند تا از این گونه با ارزش حفاظت بیشتری به عمل آید.
دو گونه لاکپشت غیر بومی بهعنوان مهمان ناخوانده، به مدت تقریباً ۲۰ سال پیش از سوی وارد کنندگان ماهیهای زینتی، به ایران راه یافتهاند. لاکپشت گوش قرمز که زادگاه آن رودخانه میسیسیپی در ایالات متحده آمریکا است و لاکپشت لاک نرم چینی. هماکنون، لاکپشت لاک نرم چینی بیشتر در استانهای شمالی به ویژه منطقه میانکاله مشاهده میشود و لاکپشت گوش قرمز در اکثر استانها از جمله دریاچه شورمست حضور دارد.
لاکپشت گوش قرمز در جمع ۱۰۰ گونه مهاجم اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت قرار دارد که بهسادگی توانایی حذف گونههای بومی از زیستگاهها را دارد. این خزنده همچنین رقیبی برای لاکپشتهای برکهای اروپایی است. این گونهها به منابع غذایی و زیستگاه مشترکی دسترسی دارند و از آنجا که دو گونه با نیازهای مشابه نمیتوانند در یک زیستگاه با یکدیگر به حیات ادامه دهند و قدرت سازگاری گونه مهاجم بیشتر است، بهطور طبیعی گونه بومی حذف میشود. لاکپشت گوش قرمز به اندازهای مهاجم است که ورود آن به اتحادیه اروپا ممنوع شده و در استرالیا، سازمانهای حفاظتی مجوز شلیک به آن را صادر کردهاند.
لاکپشت لاک نرم چینی نیز بیشتر در میانکاله وجود دارد و به حوضچههای پرورش ماهی آسیبهایی وارد کرده است. این گونه بهطرز چشمگیری شبیه به لاکپشت فراتی است و همکاران محیط زیست در استانهای مختلف کشور که متوجه تفاوتهای جزئی میان این دو نمیشوند،وی را به جای لاکپشت فراتی به خوزستان منتقل کردهاند. با زادآوری این گونههای مهاجم در اکوسیستم ایران، با یک معضل غیرقابل حل مواجه خواهیم شد.