۷ میلیون ایرانی در معرض تومور مغزی ناشی از آلودگی هوا قرار دارند

تداوم آلودگی هوا و کاهش دما در روزهای گذشته، مسئولان را بر آن داشت تا به مدت یک هفته کشور را به حالت تعطیلی درآورند. با این حال، این اقدام که در سال های گذشته نیز انجام شده، به میزان قابل توجهی مؤثر واقع نشده و شاید بسیاری عقیده داشته باشند که تنها چاره کار این است که بارش باران و برف به وقوع بپیوندد تا از این وضعیت حاد عبور کنیم. تحقیقات نشان می دهد که آلودگی هوا با مشکلات روانی نظیر افسردگی، اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی ارتباط مستقیم دارد، اما دکتر «آرمان سورانی یانچشمه»، متخصص و جراح مغز، بر این باور است که آلودگی تا حدی در جو زمین انباشته شده است که حتی با بارش باران و برف نیز قابل تصفیه نیست.

او به تلخی هشدار می دهد که در سال های آینده با یک سونامی بزرگ در قالب افزایش نرخ ابتلا به تومورها مغزی در کشور روبرو خواهیم شد که عامل اصلی آن به طور انحصاری مرتبط با آلودگی هواست، اما این مقوله برای مدیران و مسئولین کشور به چشم نمی آید.

پرسش من این است که با وجود حجم زیادی از اطلاعات پیرامون آسیب های آلودگی هوا که در رسانه ها و فضای مجازی وجود دارد، می خواهیم به طور خاص بدانیم این آسیب های جدی که بر جسم انسان وارد می شوند، چه هستند و آیا راهی برای پیشگیری وجود دارد؟

همان طور که مستحضر هستید، بحث آلودگی های هوایی موضوعی بسیار گسترده است و عوامل مختلفی در تاثیرات آن بر انسان ها وجود دارد. به عنوان مثال، فردی در تورنتو کانادا با یک محیط و سطح ژنتیکی خاص زندگی می کند و بالعکس، فردی در چین یا کشورهای خاورمیانه یا حتی آفریقا شرایط متفاوتی دارد.

تحقیقات علمی بر اساس جامعه محور با هدف بررسی جمعیت های خاصی انجام می شوند که این بررسی ها به طور ملی و منطقه ای صورت می گیرد. این مطالعات، که به نام “population based study” یا مطالعات جامعه محور شناخته می شوند، بر اساس بالاترین گروه آماری صورت می گیرند که کمترین درصد خطا را دارند. نتایج این تحقیقات نشان می دهند که آلودگی های هوا به صورت مستقیم و غیرمستقیم عوامل بروز بیماری های گوناگون در بدن هستند؛ این ارتباط هم در بیماری های روان پزشکی و هم در بیماری های ساختاری مغز و سیستم عصبی سنجیده و تأیید شده است. به طوری که عواملی نظیر سیگار که خطرسرطانی برای ریه، حنجره و دهان هستند، می توانند با آلودگی هوا و برخی آلاینده های آن، به تدریج باعث تخریب ساختار بدن شوند.

تحقیقات متعددی ثابت کرده اند که آلودگی های هوا با تومورهای مغزی رابطه مستقیم دارند و همچنین این رابطه با بیماری های خلقی نظیر افسردگی، اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی نیز شناسایی شده است. ارتباط آلودگی ها با تومورهای مغزی به ویژه آلاینده های معیار یا “criteria air pollutants” مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده شده است که این آلاینده ها موجب بروز تومورهای بدخیم می شوند.

از جنبه بیماری های مغزی، آلاینده های هوایی به طور تاریخی با بیماری های متنوعی نظیر آلزایمر، دمانس یا فراموشی، اختلالات حواس، پارکینسون و سکته ارتباط قوی دارند و به تازگی بیماری های دیگر نیز به این لیست افزوده شده اند.

شما در مورد تومور صحبت کردید، آیا اطلاعات آمار دقیق تری دارید و با توجه به ادامه آلودگی هوا که به بخشی از زندگی مان تبدیل شده، چه اقداماتی باید انجام دهیم؟

به تومورهای مغزی اشاره کردم. در پروژه ای که به مدت دو سال روی آن کار کردم، به بررسی اطلاعات و داده های مختلفی که از دنیا در این زمینه وجود داشت، پرداختیم و مطالعاتی را که گروه های تحقیقاتی گزارش کرده بودند، بدون وابستگی به شرکت ها یا حکومت ها گردآوری کردیم. کشورهایی مانند چین، سوئد، دانمارک، کره، آمریکا، ژاپن و دیگر کشورهای آسیایی و آفریقایی که اطلاعات کمتری داشتند، مورد بررسی قرار گرفتند و به این نتیجه رسیدیم که برخی گازها نظیر ترکیبات گوگردی، نیتروژنی و به ویژه کربن مونوکسید یا CO رابطه ای معنادار با بروز تومورهای مغزی به خصوص تومورهای بدخیم دارند.

با بررسی دقیق تر مطالعات، متوجه شدیم که وجود کربن مونوکسید در هوا بسته به داده ها و تحقیقات، باعث افزایش ۷ درصدی بروز تومورهای بدخیم در جوامع می شود. با در نظر گرفتن جمعیت واقعی ۱۰۰ میلیون نفری که شامل ۸۰ میلیون برآورد و ۲۰ میلیون دیگری که ثبت نشده اند (از جمله مهاجران قانونی و غیرقانونی و افرادی که در مناطق حاشیه ای زندگی می کنند)، امکان دارد شاهد افزایش ۷ میلیون بیمار مبتلا به تومورهای بدخیم در آینده نزدیکی باشیم. این آمار واقعاً نگران کننده و شوکه کننده است، به خصوص که این مسئله در سطح وسیع تری توسط کارشناسان بهداشت و درمان مورد تأکید قرار می گیرد.

آیا این تومورهای بدخیم که نام بردید، شناخته شده هستند و آیا درمانی برای آن ها پیدا شده است؟

تومورهای بدخیم مغزی که شایع ترین نوع آن تومور بدخیم “GBM” یا “Glioblastoma multiforme” است، تومور گرید ۴ مغزی به شمار می آید که به بافت مغزی آسیب می زند و افراد مبتلا به آن معمولاً بین ۶ ماه تا ۲ سال زنده خواهند ماند؛ البته در سطح جهانی این بیماری، وضعیت خوبی ندارد و درمان مؤثری برای آن وجود ندارد.

دانشمندان و سیاستمداران حوزه سلامت در کشورهای صنعتی که با این معضل مواجه هستند، رویکردهایی را در پیش گرفته اند. آن ها با کاهش سطح آلاینده ها و بهینه سازی صنایع خود به روش های سازگار با محیط زیست، اقدام به پالایش گازها و استفاده از کاتالیزورها کرده و مانع از ورود آلایندگی به جو شده اند.

فراتر از تومورهای مغزی، با چه نوع بیماری های دیگری مواجه خواهیم شد؟

درخصوص بیماری های اعصاب، شایع ترین عارضه اختلالات خلقی است. بیماری هایی نظیر دمانس (آسیب به حافظه و هوش)، آلزایمر و پارکینسون از موارد رایج هستند که به شدت با آلودگی هوا در رابطه هستند و حتی شامل بیماری هایی همچون اسکیزوفرنی و اختلال دو قطبی نیز می شوند. مطالعات متعددی از سال ۲۰۲۰ به بعد رابطه واضحی را میان آلاینده های هوا و بروز اختلالات خلقی و شناختی تثبیت کرده اند که این موضوع اهمیت بالایی دارد.

برای نمونه، یک تحقیق قوی که در یک منطقه شهری بر روی ۱.۷ میلیون نفر در ایتالیا انجام شد، نشان داد که عامل اصلی اختلالات خلقی و هوش آن ها، آلودگی هوا است. چنانچه بخواهیم این آمار را در مورد خودمان بررسی کنیم، نیاز به تجزیه و تحلیل عمیق تری داریم، زیرا سطح آلودگی در کشور ما به مراتب بالاتر می باشد، این در حالی است که ایتالیا از هوای پاک و بسیار تمیزی برخوردار است. بدین ترتیب، وجود این ارتباط متقابل یک زنگ خطر برای هموطنانمان محسوب می شود.

آمارها چه اطلاعاتی به ما می دهند؟

ایران از نظر آلودگی هوا در مقایسه با سایر کشورها، در جایگاه ۲۱ از ۱۳۱ کشور قرار دارد و کشورهایی نظیر چاد، عراق، پاکستان، بحرین و بنگلادش بالاترین میزان آلودگی هوا را در سطح جهانی دارند.

آلودگی هوا به عنوان چهارمین عامل مرگ زودرس در جهان شناخته می شود که پس از فشار خون بالا، مصرف دخانیات و سوء تغذیه قرار دارد و سالانه حدود ۷ میلیون نفر را به کام مرگ می کشاند.

در کشور ما، حدود ۴۵ هزار نفر به دلایل مرتبط با آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند که از این تعداد حدود ۹ هزار مورد در پایتخت اتفاق می افتد.

بیش از ۱۳ درصد از مرگ های طبیعی در ایران به آلودگی هوا نسبت داده می شوند و این آمار به طور مداوم در حال افزایش است.

سکته قلبی، سکته مغزی و سرطان ریه به طور معناداری با آلودگی هوا در ارتباط هستند.

آلودگی هوا همچنین موجب ۲۰ درصد از مرگ نوزادان نارس شناخته شده است.

پژوهش های اخیر نشان داده است که حتی بروز اختلال اوتیسم نیز در برخی موارد به آلودگی هوا مربوط می شود.