پنج پیشنهاد کلیدی عارف در کنفرانس دیجیتال آلماتی ۲۰۲۵

معاون اول رئیس جمهور که به قزاقستان سفر کرده است در همایش «آلماتی، دیجیتال ۲۰۲۵» ایده هایی نظیر پیوستن زیرساخت های ارتباطی، هماهنگی قوانین و تسهیل مقررات در زمینه اقتصاد دیجیتال، همکاری برای ایجاد و توسعه سکوهای مشترک، و مقابله با گرایشات یکجانبه گرا به منظور حاکمیت بر فضای دیجیتال و اقتصاد هوش مصنوعی را ارائه داد.

متن کامل سخنرانی محمدرضا عارف در این همایش به شرح زیر است:

«بسم الله الرحمن الرحیم

حضار محترم،
خانم ها و آقایان!
 
سلام علیکم
بسیار خوشحالم که در همایش آلماتی دیجیتال ۲۰۲۵ حضور دارم. از میزبانی گرم دولت و ملت جمهوری قزاقستان از من و هیات همراه تشکر می کنم. خوشحالم که این فرصت پیش آمده تا در جمع متخصصان حوزه دیجیتال و هوش مصنوعی صحبت کنم.

در دهه اخیر شاهد تحول شگرفی در سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص ملی در کشورهای مختلف هستیم، که به ظهور اقتصاد هوشمند و انقلاب صنعتی چهارم منجر شده است. در این دوران، شاهد شکوفایی صنایع مبتنی بر داده ها خواهیم بود.

با توجه به گسترش حسگرها و کنترل های صنعتی، داده ها نقشی حیاتی در اقتصاد هوشمند ایفا می کنند مشابه نقشی که نفت در دوران انقلاب صنعتی ایفا می کرد. کشورهای متعددی به این واقعیت پی برده اند که اگر با این تغییرات به سرعت هماهنگ نشوند، امکان از دست دادن رقابت در سطح جهانی وجود دارد. اقتصادهایی که توانسته اند از ظرفیت فناوری اطلاعات و تکنولوژی های داده محور به طور مؤثر بهره برداری کنند و هدف گذاری در رشد اقتصاد هوشمند انجام دهند، گام های بلندی برای ایجاد شکل های جدید اشتغال، توسعه کسب وکارها با هدف مصرف مسئولانه، کاهش اتلاف انرژی، بازیافت و استفاده مجدد از مواد خام و پیگیری مدل های تجاری پایدار برداشته اند.

در این راستا، لازم به ذکر است که جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از کشورهای پیشتاز در عرصه اقتصاد دیجیتال شناخته می شود و در تلاش است تا با بهره برداری از نیروی انسانی تحصیل کرده خود، جایگاهی مطلوب در اقتصاد هوشمند ایجاد کند. ایران برای نخستین بار یک فصل از برنامه توسعه پنج ساله هفتم خود را به اقتصاد دیجیتال اختصاص داده و در مسیر تسهیل فعالیت های دیجیتال و هوشمند سازی کلیه خدمات دولتی، پیشرفت های قابل توجهی را در زمینه حفاظت از داده ها و تدوین برنامه های لازم برای بهره مندی از فناوری های نوظهور نظیر هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء انجام داده است.

طبق آمارهای منتشر شده از سوی اتحادیه بین المللی مخابرات (ITU)، بانک جهانی و مرکز آمار ایران، اقتصاد دیجیتال ایران تقریباً هفت درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را شامل می شود که بر اساس برنامه توسعه هفتم پیشرفت، باید به ۱۰ درصد افزایش یابد. برخی آمارها نشان می دهد که تعداد کسب وکارهای فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال در سال های اخیر به بیش از ۴۵۰ هزار واحد شامل استارتاپ ها، سکوهای آنلاین و شرکت های فناوری در زمینه تجارت الکترونیک، فین تک، سلامت دیجیتال و آموزش رسیده است. در بخش دولتی نیز با گسترش دولت الکترونیک و ایجاد درگاه ملی مجوزها، بستر مناسبی برای ارائه خدمات آنلاین به وجود آمده است.

علاوه بر این، طبق گزارش مرکز ملی فضای مجازی ایران، سرمایه گذاری در بخش ICT ایران در سال ۲۰۲۲ به ۱۵ میلیارد دلار بالغ شده که شامل توسعه زیرساخت های ارتباطی و شبکه های موبایلی نسل پنجم (۵G) است. همچنین، گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیک ایران، حجم کل تجارت الکترونیک ایران در سال ۲۰۲۲ را بیش از ۶۰ میلیارد دلار تخمین زده است.

ایران به عنوان یکی از کشورهای پیشرفته در این ناحیه، دارای توانمندی های قابل توجهی در حوزه هوش مصنوعی است.

هر سال بیش از ۳۵۰۰ نفر در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در حوزه های مرتبط با هوش مصنوعی از دانشگاه های معتبر کشور فارغ التحصیل می شوند.

ایران از لحاظ تعداد و کیفیت مقالات علمی در حوزه هوش مصنوعی در جایگاه دوم منطقه قرار دارد و مشارکت متخصصان ایرانی در پروژه های بین المللی و باز، نشان دهنده رشد قابل توجه این کشور در این زمینه است.
ایران در سال ۲۰۲۳ از نظر تعداد شرکت های فعال در حوزه هوش مصنوعی، در رتبه چهارم در منطقه قرار گرفته و به لحاظ کاربردهای مختلف هوش مصنوعی، مزیت رقابتی این کشور به ویژه در حوزه های تولید محتوا و نشر، خدمات اداری، رسانه و سرگرمی، حفظ حریم خصوصی و حمل ونقل است. این شرایط می تواند بستر خوبی برای توسعه بیشتر و صادرات فناوری های نوین به منطقه باشد.

ایران همچنین اقدامات مهمی در زمینه تدوین قوانین و استانداردهای مرتبط با هوش مصنوعی انجام داده و در سال ۲۰۲۴ سند ملی هوش مصنوعی را به مرحله انتشار رسانده است.

این موفقیت ها به وضوح نشان دهنده ظرفیت بالای ایران برای تبدیل شدن به یک قطب منطقه ای در زمینه فناوری های نوظهور است. در ایران، دیپلماسی فناوری به ویژه در حوزه فناوری اطلاعات در دستور کار قرار دارد.

البته در این مسیر با چالش های متعددی مواجه بوده ایم، از جمله تحریم های ظالمانه و یکجانبه که دسترسی به برخی فناوری ها و بازارها را برای ایران محدود کرده است. با این وجود، این موانع فرصت هایی را برای اتکا به ظرفیت های داخلی ایجاد کرده اند و ما موفق شده ایم با تقویت این ظرفیت ها از طریق سرمایه گذاری های مستمر در زیرساخت های دیجیتال و فناوری، جایگاه قابل توجهی در منطقه و سطح جهانی کسب کنیم. از این رو، شاهد رشد چشمگیر استارتاپ های فناورانه و بومی سازی فناوری های پیشرفته هستیم.

حضار محترم،
خانم ها و آقایان!

در صورتی که تنها به اقتصاد ملی خود در موضوعات اقتصاد دیجیتال و کسب و کارهای هوشمند اتکا کنیم، شرکت های ما شانس زیادی برای رقابت با شرکت های بزرگ جهانی فناوری اطلاعات نخواهند داشت. توسعه و شکوفایی اقتصاد دیجیتال و اقتصاد هوشمند در بستر منطقه ای یا بین المللی به عنوان بخشی از زنجیره اقتصادی امکان پذیر است.

«پلتفرم دیجیتال اوراسیا» یک ابتکار دگرگون کننده است که به ایجاد تلاقی دیجیتال و همکاری میان کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا و شرکایی مانند ایران می پردازد. این پلتفرم از فناوری های پیشرفته، از جمله هوش مصنوعی، بلاکچین و رایانش ابری استفاده کرده و امکان تبادل سریع داده ها، بهبود تجارت و نوآوری در خدمات مالی و تجارت الکترونیک را فراهم می کند.

در این راستا، مایلم به منظور بهره برداری از توانمندی ها و ظرفیت های کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در گسترش همکاری ها در حوزه اقتصاد دیجیتال، پیشنهادات زیر را مطرح کنم:

۱ اتصال زیرساخت های ارتباطی: ایجاد شبکه های ارتباطی و فناوری های نوین مشترک میان کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا می تواند به تقویت جریان اطلاعات و تسهیل تجارت دیجیتال، به خصوص از طریق ترانزیت داده میان این کشورها کمک کند.
۲ یکپارچگی قوانین و تسهیل مقررات حوزه اقتصاد دیجیتال: تصویب قوانین برای هماهنگ سازی بیشتر و سازگاری مقررات مرتبط با فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی، می تواند بستر قانونی را برای ارتقای تعاملات دیجیتال فراهم کند.
۳ همکاری در ایجاد و توسعه سکوهای مشترک: تأسیس سکوهای مشترک منطقه ای برای ارائه خدمات مالی، آموزشی و تسهیل ارتباطات تجاری و بازرگانان کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، می تواند به رشد تجارت میان اعضا کمک نماید.
۴ اقدام مشترک برای غیرمتمرکز کردن و رویارویی با یکجانبه گرایی در حاکمیت بر حوزه دیجیتال و اقتصاد هوش مصنوعی
۵ همکاری در تولید محصولات دیجیتال مشترک و ابزارهای هوش مصنوعی: همکاری در توسعه سامانه های دیجیتال مشترک، به ویژه در زمینه خریدهای خرده فروشی و سامانه های پرداخت مستقل، می تواند به پیشرفت تجارت بین کشورهای عضو اتحادیه کمک شایانی کند.
در پایان امیدوارم این نشست ها به آغاز فصل جدیدی از همکاری های دیجیتال محور و بر مبنای فناوری های نوظهور در اتحادیه اقتصادی اوراسیا منجر شده و شاهد رشد و شکوفایی بیشتر همکاری ها در این حوزه های مهم و سایر زمینه ها باشیم. اکنون زمان آن رسیده است که ایران و کشورهای منطقه، با همکاری و یکپارچگی، بنیادهای یک عصر دیجیتال و صنعتی نو را بنا کنند.

از توجه شما سپاسگزارم»