نقش حیاتی مصرف ویتامین «D» در سلامت دانش آموزان

ویتامین D به عنوان یکی از ویتامین های محلول در چربی، نقشی حیاتی در فرآیند رشد و حفظ سلامت استخوان ها دارد و به واسطه تأثیر بر روی غدد پاراتیروئید، استخوان و روده، تعادل کلسیم و فسفر را به طور مؤثری تنظیم می کند. این ویتامین به بدن امکان می دهد که کلسیم را به خوبی جذب نماید و از آنجا که کلسیم برای تشکیل استخوان های سالم و قوی بسیار ضروری است، ویتامین D از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

عدم وجود ویتامین D و کلسیم کافی می تواند منجر به فقدان درست رشد استخوان ها در دوران کودکی شده و همچنین در بزرگسالی باعث کاهش جرم استخوان و افزایش آسیب پذیری نسبت به شکستگی ها شود. حتی با وجود رژیم غذایی غنی از کلسیم، چنانچه ویتامین D در سطح کافی وجود نداشته باشد، بدن قادر به جذب کلسیم نخواهد بود. همچنین ساخت و تقویت توده استخوانی از نکات مهم دوران بلوغ به شمار می رود و مصرف صحیح کلسیم در نوجوانان دختر، سلامت استخوان های آن ها در دوره یائسگی را تضمین می کند.

علاوه بر اهمیت ساختاری، این ویتامین در پیشگیری از بروز بیماری هایی چون دیابت، افزایش فشار خون، «مولتیپل اسکلروزیس» (MS)، افسردگی و همچنین کاهش خطر ابتلا به برخی سرطان ها از جمله سرطان روده بزرگ، سینه و پروستات نیز نقش ایفا می کند.

در حال حاضر بیش از یک میلیارد نفر در سطح جهان با کمبود ویتامین D دست و پنجه نرم می کنند و این مشکل در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته، بدون توجه به سن یا وضعیت سلامتی، مشاهده می شود.

بسیاری از افراد از کمبود این ویتامین بی خبر هستند، چرا که نشانه های آن غالباً خفیف و غیرقابل تشخیص است. نتیجه گیری درباره اینکه آیا این علائم ناشی از کمبود ویتامین D هستند یا علت دیگری دارند، دشوار است. بهترین روش برای تشخیص دقیق کمبود ویتامین D، انجام آزمایش های بالینی می باشد.

عواملی همچون افزایش سن، تیره بودن رنگ پوست، اضافه وزن و چاقی، استفاده مداوم از کرم های ضد آفتاب و وجود اختلالاتی نظیر بیماری کرون، سلیاک و بیماری های مزمن کبد یا کلیه می توانند در بروز کمبود ویتامین D تأثیرگذار باشند.

کاهش شدید ویتامین D می تواند به بیماری نرمی استخوان منجر شود که این وضعیت یک اختلال متابولیک استخوانی به شمار رفته و باعث دردهای استخوانی و ضعف عضلانی می گردد؛ در حالی که کمبود خفیف تا متوسط ویتامین D، که شایع تر نیز است، ممکن است به اختلال در جذب کلسیم و افزایش پاراتیروئید ثانویه بینجامد.

کمبود ویتامین D یکی از عوامل اصلی خستگی و بی حوصلگی در میان دانش آموزان محسوب می شود. این کمبود عموماً در افرادی که به اندازه کافی در معرض نور خورشید قرار نمی گیرند یا مواد غذایی غنی از ویتامین D را مصرف نمی کنند، رخ می دهد.

این ویتامین به طور طبیعی در محصولات دامی یافت می شود و روغن کبد ماهی غنی ترین آن است. دیگر منابع خوب شامل جگر، ماهی های چرب، زرده تخم مرغ و روغن ماهی هستند. به طور کلی، تأمین نیاز روزمره به ویتامین D از طریق مواد غذایی کار دشواری است.

یکی از بهترین منابع رایگان ویتامین D، نور خورشید است و تجویز مکمل های ویتامین D نیز به منظور پیشگیری یا درمان کمبود آن پیشنهاد می شود.

اهمیت ویتامین D در تقویت سیستم ایمنی

ویتامین D در ارتقاء سیستم ایمنی و مقابله با عفونت ها نقش بارزی دارد. پژوهشگران همچنان در حال بررسی میزان تأثیر این ویتامین بر حفظ بدن در برابر ویروس ها یا کمک به درمان آن ها هستند. برای مثال، در یک تحقیق مشاهده شد که مصرف قطره ویتامین D در فصل زمستان به کاهش موارد ابتلا به آنفولانزا در دانش آموزان ژاپنی کمک کرده است.

علاوه بر این، در دوره همه گیری کرونا، برخی پژوهش ها نشان دادند که افرادی که دچار کمبود ویتامین D بودند، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به انواع شدید COVID قرار داشتند. آنچه مسلم است این است که عملکرد صحیح یک سیستم ایمنی سالم به سطوح مناسب ویتامین D وابسته است. در صورت مشکل در تأمین این ویتامین، بدن به خوبی نخواهد توانست با میکروب ها مقابله کند.

نقش ویتامین D در تنظیم عملکرد سیستم ایمنی و کاهش خطر بروز بیماری های خودایمنی

ویتامین D نه تنها به تقویت سیستم ایمنی کمک می کند بلکه نقش تنظیم کننده مهمی نیز در عملکرد این سیستم ایفا می نماید. بیماری های خودایمنی، دسته ای از اختلالات هستند که در آن ها سیستم ایمنی به اشتباه به بافت ها یا اعضای خود بدن حمله می کند. به عنوان مثال، ام اس (Multiple sclerosis) بیماری است که طی آن سیستم ایمنی به بافت های عصبی آسیب می زند و بیماران معمولاً دوره هایی از تشدید یا بهبودی را تجربه می کنند.

تحقیقات نشان می دهند که ویتامین D می تواند احتمال ابتلا به ام اس را کاهش دهد. برخی مطالعات نشان می دهند که این ویتامین قادر است علائم ام اس را کاهش داده یا حتی پیشرفت بیماری را به تأخیر اندازد.

با توجه به تحقیقاتی که انجام شده، شیوع کمبود ویتامین D در بین نوجوانان و کودکان نسبتاً بالا است. این گروه های سنی که در مراحل رشد به سر می برند، به این ویتامین نیاز بیشتری دارند؛ به همین دلیل، کمبود آن در آنان آشکارتر می شود. به علاوه، افرادی که دارای اضافه وزن هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کمبود ویتامین D قرار دارند.

برای جلوگیری از کمبود ویتامین D در دانش آموزان، طرحی در جهت تأمین مکمل ها در مدارس متوسطه اول و دوم دخترانه و پسرانه اجرا می شود؛ در این طرح به صورت ماهانه، یک عدد مکمل مگادوز ویتامین D به دانش آموزان توزیع می گردد.