طبیعت بیمه های عمر، به صورت بلندمدت طراحی شده است و تحت پوشش بیمه عمر، ارث شامل نمی شود

دبیر کارگروه بیمه های عمر و زندگی در سندیکای بیمه گران تأکید کرد: می بایست ترویج فرهنگ استفاده از بیمه های زندگی به عنوان ابزاری برای سرمایه گذاری در افق های بلندمدت انجام شود و دیدگاه افراد در این زمینه باید به سمت سرمایه گذاری های پایدار و بلندمدت هدایت شود.

به گزارش ، در ده ماهه گذشته، تعداد ۶۷ میلیون و ۹۲۸ هزار و ۲۵۸ فقره بیمه نامه به ارزش ۳۵۸.۲ هزار میلیارد تومان صادر شده که نشان دهنده رشد ۵۸.۲ درصدی در حق بیمه تولیدی و افزایش ۸.۲ درصدی در تعداد بیمه نامه های صادر شده نسبت به مدت مشابه در سال قبل (ده ماهه ۱۴۰۲) است.

رتبه سوم بیمه عمر در صنعت بیمه

از این میان، پنج میلیون و ۷۶۰ هزار و ۷۳۶ فقره بیمه نامه زندگی (عمر) توسط شرکت های بیمه ای عرضه شده که در مقایسه با سال ۱۴۰۲، رشد ۴.۱۵ درصدی را در تعداد بیمه نامه های عمر صادر شده نشان می دهد و سهم این رشته از کل بیمه نامه های صادر شده معادل ۸.۴ درصد است.

حق بیمه تولیدی بیمه عمر یا زندگی در این مدت به ۵۰.۹ همت (هزار میلیارد تومان) رسید که از نظر مقایسه ای نسبت به سال گذشته، ۵۹.۸ درصد رشد داشته و بخش ۱۴.۲۳ درصدی از حق بیمه صنعت بیمه را به خود اختصاص داده است.

آمارهای جاری صنعت بیمه حکایت از این دارد که به طور متوسط سهم بیمه عمر یا زندگی در حدود ۱۴ درصد باقی مانده و این موضوع، نشان دهنده مقام سوم این رشته در میان کالاهای بیمه ای مختلف در کشور است.

همچنین، از ابتدای سال جاری تا پایان دی ماه و در طی ده ماه، بیش از دو میلیون و ۷۰۰ هزار فقره خسارت در رشته بیمه زندگی به ارزش بالای ۲۱.۶ هزار میلیارد تومان پرداخت شده است. این آمار نمایانگر رشد ۴۸ درصدی در تعداد خسارت های پرداخت شده و همچنین افزایش ۱۰۳ درصدی در ارزش خسارت ها نسبت به مدت مشابه در سال گذشته است که به ضریب ۴۲ درصدی نسبت خسارات مربوط می شود.

آمارهای جاری صنعت بیمه بیانگر این است که سهم بیمه عمر یا زندگی به طور متوسط در حدود ۱۴ درصد است که نشان دهنده مقام سوم این رشته در میان کالاهای بیمه ای متنوع کشور است.

در این خصوص شیما آراء دبیر کارگروه بیمه های عمر و زندگی سندیکای بیمه گران، در گفت وگو با به بررسی انواع بیمه های عمر و زندگی و بازه های مختلف پوشش دهی این رشته بیمه پرداخته و اظهار داشت: ماهیت و عملکرد بیمه به گونه ای است که می تواند ریسک های ناشی از اشخاص و اموال قابل شناسایی و محاسبه را پیش بینی و تحت پوشش قرار دهد. 

او گفت: در دسته بیمه های اشخاص که شامل بیمه های عمر و زندگی نیز است، ریسک فوت یا حیات فرد تحت پوشش بیمه قرار می گیرد. به بیان دیگر، اگر حیات شخص ادامه یابد یا برعکس در اثر فوت روبه رو شود، می توان ریسک های مرتبط را محاسبه کرده و بیمه نماید. از سوی دیگر، می توان به تفاوت موجود بین بیمه های زندگی و بیمه های اموال اشاره کرد. در بیمه های زندگی، امکان ارزش گذاری بر روی فوت یا حیات فرد وجود ندارد. لذا مبلغ موجود در بیمه نامه، بر اساس توافقی میان بیمه گذار و بیمه گر تعیین می شود.

دبیر کارگروه بیمه های عمر و زندگی خاطر نشان کرد: برای مثال، زمانی که قصد داریم بیمه آتش سوزی برای ملکی تهیه کنیم، به راحتی می توان ارزش مالی آن را محاسبه کرده و پیش بینی کنیم که در آینده چگونه افزایش خواهد یافت که نهایتا، مبنای سرمایه موردبیمه قرار می گیرد. اما سرمایه بیمه در بیمه های زندگی مبلغی است که میان طرفین مورد توافق قرار می گیرد و این موضوع با بیمه های اموال متفاوت است.

آراء خاطرنشان کرد: در بیمه های زندگی، انواع مختلفی وجود دارد که در آئین نامه ۱۰۷ بیمه های زندگی که امسال ابلاغ شد طبقه بندی شده و شامل بیمه به شرط فوت، بیمه به شرط حیات، بیمه مختلط (به شرط فوت و حیات) و بیمه عمر و سرمایه گذاری با دسته بندی های مختلف می شود. در حال حاضر، بیمه های عمر و سرمایه گذاری بیشترین تبلیغ را دارند و شرکت های بیمه ای به این حوزه توجه ویژه ای نشان داده اند.

بیمه به شرط فوت

او در توضیح بیمه های به شرط فوت گفت: بیمه های خطر فوت، به نوعی هستند که در صورت فوت شخص بیمه شده، سرمایه توافق شده به ذینفع های آن فرد تعلق خواهد گرفت. نکته جالب در این نوع بیمه آن است که سرمایه پرداختی در بیمه فوت تنها به وراث تعلق ندارد و می تواند به صورت توافقی میان بیمه شده و ذی نفع مشخص شود.

سرمایه بیمه عمر مشمول قانون ارث نیست

این دبیر کارگروه بیمه های عمر ادامه داد: در بیمه های زندگی، با سه مولفه بیمه گذار، بیمه شده و ذینفع مواجه می شویم که پس از تأیید بیمه گذار (شرکت بیمه) و بیمه شده، ذینفع مشخص می شود و لزوماً وارث قانونی فرد نیست و این سرمایه براساس قانون ارث تعیین نمی شود. بنابراین، یکی از مزیت های مهم بیمه های زندگی این است که امکان دارد ذینفع به طور کامل از قوانین ارث جدا شود. البته بر اساس قوانین، باید تمامی شابعه ها در خصوص ذی نفع حل و فصل شود. همچنین، نکته قابل توجه دیگر این است که خسارت های پرداختی تحت بیمه های فوت مشمول مالیات های وارث نمی شوند.

یکی از مزایای مهم بیمه های زندگی این است که این قابلیت وجود دارد که ذینفع به طور کامل از قانون ارث منفک باشد.

مولفه های تعیین حق بیمه

آراء توضیح داد: بیمه نامه ها می توانند در مدل های گوناگونی مانند کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت صادر شوند و حق بیمه این نوع بیمه نامه ها بر اساس ریسک فوت محاسبه می شود. به عبارتی، هرچه سن فرد بیمه شده بیشتر باشد، حق بیمه بیشتری باید پرداخت نماید. به عنوان مثال، حق بیمه برای فردی در سن ۲۰ سالگی کمتر از آن است که برای فردی کهنسال تعیین می شود. همچنین، عواملی نظیر جدول مرگ ومیر، هرم جمعیتی و دیگر مدل های مرتبط به بیمه فوت در تعیین حق بیمه بر اساس عواملی از جمله سن، جنسیت، وضعیت سلامتی افراد (بیماری یا عدم بیماری) مد نظر قرار می گیرد و همچنین سوابق شغلی و تاریخی پزشکی نیز بر تعیین میزان ریسک بیمه و حق بیمه افراد تأثیرگذار است. در صورتی که ریسک فوت فرد بسیار بالا باشد، شرکت های بیمه نرخ حق بیمه را به طور متفاوتی تعیین می کنند.

بیمه های به شرط حیات

وی در توضیح بیمه های به شرط حیات بیان کرد: این نوع بیمه ها به گونه ای طراحی شده اند که متقاضی بیمه موظف است در طول مدت اعتبار بیمه نامه در حیات باشد تا به وی سرمایه تعلق گیرد. لذا در این بیمه نامه در حالت حیات فرد ریسک وجود دارد و بیمه نامه در گروه های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت طبقه بندی می شود.

بیمه نامه مختلط (به شرط فوت و حیات)

دبیر کارگروه بیمه های زندگی توضیح داد: این دسته از بیمه نامه ها هر دو وضعیت را تحت پوشش قرار می دهند. بدین معنا که اگر بیمه شده فوت کند، سرمایه مربوطه به صاحب حق (ذینفع) پرداخت می گردد و اگر بیمه شده در پایان مدت بیمه نامه همچنان در قید حیات باشد، سرمایه مربوط به بیمه به خود بیمه شده پرداخت می شود. البته بیمه شده می تواند تعیین کند که در صورت حیات، سرمایه بیمه به خود او یا ذینفع تعلق گیرد و ارزیابی ریسک نیز در این دسته بیمه نامه ها مشابه سایر بیمه های فوت و حیات خواهد بود.

بیمه های مانده بدهکار

آراء به تشریح یکی دیگر از انواع بیمه های زندگی، یعنی بیمه های مانده بدهکار پرداخت و گفت: این نوع بیمه نامه ها همان بیمه های به شرط فوت با سرمایه نزولی هستند. به طوری که زمانیکه فردی از بانک وام یا تسهیلاتی دریافت می کند (مثل لیزینگ) نهاد وام دهنده فرد وام گیرنده را به مبلغ دریافتی از جانب وی بیمه می کند و مبلغ سرمایه نیز برابر با وام دریافتی است. در این نوع بیمه، اگر فرد وام گیرنده فوت کند، نهاد مالی که وام را اعطا کرده، مانده تسهیلات پرداخت نشده را از شرکت بیمه ای دریافت خواهد کرد. در این بیمه نامه، ذینفع همان مؤسسه اعتباردهنده (بانک یا نهاد مالی) خواهد بود.

او در رابطه با دلایل بالاترین تقاضا در بخش بیمه های فوت گفت: برترین تقاضا در بین بیمه های فوت و حیات به رشته بیمه فوت تعلق دارد که دلیل آن به علل مختلفی برمی گردد. به طور مثال، بسیاری از شرکت ها بیمه نامه های دسته جمعی برای کارمندان خود تهیه می کنند و بانک ها نیز بیمه نامه های مانده بدهکار خریداری می کنند. از سوی دیگر، شرکت های بیمه ای تنوع کمتری در محصولات بیمه ای در زمینه حیات دارند.

بیمه های سرمایه گذاری

آراء ادامه داد: از دیگر گروه های بیمه عمر یا زندگی، بیمه های عمر سرمایه گذاری هستند که به دو دسته به شرط فوت و سرمایه گذاری تقسیم می شوند. در این بیمه نامه، یک بخش به سرمایه گذاری مربوط به فوت و بخش دیگر به سرمایه گذاری برای شخص بیمه شده تخصیص می یابد و این امر می تواند به بیمه نامه های جداگانه و ترکیبی تبدیل شود. در چنین بیمه نامه هایی حق بیمه به صورت توافقی بین شخص بیمه شده و شرکت بیمه تعیین می شود. بدین معنا که شرکت بیمه ای با بیمه شده توافق می کند که هزینه های بیمه ای مانند حق بیمه برای فوت و برخی هزینه های دیگر را کسر کند و شخص بیمه شده می تواند به مقدار دلخواه هزینه مازاد پرداخت کند که شرکت بیمه نیز آن هزینه اضافی را سرمایه گذاری می کند.

وی خاطرنشان کرد: یکی از ویژگی های این نوع بیمه این است که افراد قادرند سرمایه خرد خود را از طریق این بیمه سرمایه گذاری نمایند. همچنین یکی از مزایای دیگر بیمه های عمر و زندگی این است که بیمه شدگان می توانند با استفاده از پس انداز خود از شرکت بیمه ای وام دریافت کنند و بر اساس آئین نامه بیمه های زندگی، بیمه شده اجازه دارد تا ۹۰ درصد از سرمایه خواهد بود.

پوشش های بیمه ای

دبیر کارگروه بیمه های عمر اعلام کرد: پوشش های بیمه ای در بیمه های عمر و زندگی شامل پوشش های حادثه ای، بیماری ها و معافیت هایی نظیر درآمد از کارافتادگی است. در صورتی که نوع پوشش بیمه ای متفاوت باشد، حق بیمه نیز متغیر خواهد بود. با این حال، هر زمان که بیمه شده تمایل داشته باشد می تواند به راحتی سرمایه را افزایش دهد و میزان سرمایه گذاری خود را تغییر بدهد. همچنین در بخش پوشش بیمه ای بیماری های خاص در بیمه های زندگی، نزدیک به ۳۰ بیماری از جمله سرطان ها، بیماری های قلبی و عروقی، پیوند اعضا، ام اس و پارکینسون قبلاً تحت پوشش قرار می گیرند و نسبت به بیمه های درمان و پوشش بیمه ای کاملاً متفاوت هستند. به نحوی که چنانچه شخصی که تحت پوشش بیمه زندگی قرار دارد به یکی از این بیماری های خاص مبتلا گردد، سرمایه مربوط به آن بیماری به وی تخصیص می یابد.

آراء در ادامه به آئین نامه بیمه های زندگی اشاره کرد که امسال و پس از یک دهه بازبینی شد. آئین نامه ۶۸ بیمه های زندگی متعلق به سال ۱۳۹۰ است و آئین نامه ۱۰۷ بیمه های زندگی در مرداد ماه امسال، ۱۳ سال بعد، بر اساس شرایط روز بازبینی شد.

او افزود: امروز سهم بیمه های زندگی در صنعت بیمه ایران به حدود ۱۴ درصد می رسد. اگر شرکت های بیمه ای در زمینه بیمه های بازنشستگی فعالیت کنند و سرمایه گذاری مناسبی انجام دهند، می تواند سهم بیمه های زندگی را در صنعت بیمه به طرز چشمگیری افزایش دهد. با این حال، به دلیل کاهش درآمد و تورم، میزان سهم بیمه های عمر یا زندگی در این صنعت و بازار بیمه کشور به حدی که مطلوب است نمی باشد و باید شاهد رشد سهم بیمه های زندگی از صنعت بیمه باشیم؛ اگر طراحی بیمه ها در حوزه های ارزی نیز صورت بگیرد، می تواند جذابیت زیادی برای افزایش سهم بیمه های زندگی در بازار فراهم کند. به عنوان مثال، برخی از شرکت ها بیمه نامه های عمر و سرمایه گذاری خود را بر اساس گواهی صندوق های طلا ارائه می دهند که در افزایش جذب سرمایه در این حوزه مؤثر است.

به دلیل کاهش درآمد و مشکلات تورمی، سهم بیمه های عمر یا زندگی در بازار بیمه کشور به اندازه ای که انتظار می رود نیست و نیاز به رشد سهم بیمه های زندگی از صنعت بیمه داریم.

هدف بیمه های عمر بلند مدت است

این دبیر کارگروه بیمه زندگی تأکید کرد: بیمه های عمر یا زندگی، اصولاً بیمه نامه هایی بلندمدت هستند؛ زیرا موضوع اصلی آن به عمر انسان مربوط می شود و نباید انتظار داشت که در کوتاه مدت بازدهی داشته باشند. به طور خلاصه، نیاز به فرهنگ سازی درخصوص اینکه بیمه های زندگی برای سرمایه گذاری های بلندمدت طراحی شده اند، احساس می شود و نگاه به سرمایه گذاری در این نوع بیمه ها باید به صورت بلندمدت باشد. البته سرمایه گذاری ها در بیمه زندگی به نوعی می تواند به بهبود وضعیت فعلی کمک نماید. برای نمونه، شرکت های بیمه ای با ارائه محصولات نوآورانه و متنوع در پوشش های بیمه ای قادر به جذب بیشتر مشتریان خواهند بود.

اصل موضوع بیمه عمر از یاد رفته است

آراء در پایان خاطرنشان کرد: سهم بیمه های زندگی در اقتصاد جوامع بسیار متفاوت است. به طوریکه در کشورهایی با سهم بالای اقتصادی و درآمد سرانه بالا، نرخ سرمایه گذاری جامعه در بیمه های زندگی نیز به مراتب بالاتر است. اما امروز در کشور ما، توجه زیاد به بیمه های سرمایه گذاری سبب شده که اصل موضوع یعنی بیمه های عمر به فراموشی سپرده شود. بنابراین، باید در راستای ارائه و معرفی مؤثر بیمه های عمر، یک بازنگری جامع تری صورت گیرد تا جامعه نسبت به این نوع بیمه و مزایای آن آگاهی بیشتری پیدا کند.