هوش مصنوعی چگونه به تحلیل انتقادی می پردازد؟
هوش مصنوعی به عنوان یک فناوری برجسته و اثرگذار در دنیای امروز شناخته می شود؛ فناوری ای که به انقلابی در نحوه پردازش اطلاعات و حل چالش ها منجر شده است. این ابزار به طور قابل توجهی بهره وری را افزایش داده و به تدریج در حال جایگزینی مشاغل انسانی می باشد.
از این رو، تحلیل آثار شگرف آن، چه مثبت و چه منفی، به یکی از موضوعات داغ و جذاب تبدیل شده و اخبار مربوط به تحولات آن با استقبال زیادی مواجه می شود. اما فراتر از پیش بینی های هیجان انگیز و تحولات داغ دنیای فناوری، مرور پژوهش هایی که در این حوزه صورت می گیرد نیز می تواند آموزنده و جالب توجه باشد.
یکی از این تحقیقات تازه به بررسی مسأله تفکر انتقادی می پردازد: تعامل ابزارهای هوش مصنوعی با قابلیت های تفکر انتقادی افراد چگونه است؟ در این مطالعه، مسئله تخلیه شناختی به عنوان یک میانجی مطرح گردیده است.
تخلیه شناختی به معنای این است که به جای اتکا به حافظه و محاسبات ذهنی، از ابزارها برای انجام محاسبات استفاده کنیم. به همین خاطر به آن تخلیه شناختی می گویند، زیرا بار پردازش ذهنی کاهش می یابد. نمونه هایی از این تخلیه شناختی شامل امکاناتی است که گوشی های همراه در اختیار ما قرار می دهند.
از دیرباز، تخلیه شناختی یک پدیده رایج بوده، به طوری که ماشین حساب نیز در گذشته همین کارکرد را داشته است. اما با گسترش ابزارهای هوش مصنوعی، این نوع تخلیه به اوج خود رسیده و بیشتر کارهای پردازش و محاسبه به این ابزارها سپرده می شود.
در گذشته بیان می شد که تخلیه شناختی و کاهش بار پردازشی ذهن نه تنها به کاهش اشتباهات ناشی از خطای انسانی و فراموشی کمک می کند، بلکه به ما این امکان را می دهد که ظرفیت حافظه فعال خود را برای تجزیه و تحلیل اطلاعات مهم تر آزاد نماییم. به این ترتیب، توان تفکر خود را در زمینه های دیگر تقویت کرده و بر مسائل جدی تری متمرکز شویم و بدین وسیله خلاقیت خود را افزایش دهیم.
اما نکته جالب این است که با پیشرفت ابزارهای هوش مصنوعی، به تدریج تمامی وظایف شناختی و محاسباتی به این ابزارها واگذار می شود. بدین ترتیب، وابستگی به این فناوری ها آنقدر افزایش می یابد که به مرور زمان مهارت های شناختی و تفکر انتقادی انسان به حاشیه رانده خواهد شد.
این پژوهش به بررسی ارتباط بین استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی و مهارت های تفکر انتقادی پرداخته و با استفاده از یک رویکرد ترکیبی، به تحلیل از هر دو روش کمّی و کیفی پرداخته است. ۶۶۶ نفر از افراد با سنین و پس زمینه های تحصیلی متفاوت از بریتانیا در این مطالعه مشارکت داشته اند.
هوش مصنوعی و تفکر انتقادی
نتایج به دست آمده از این تحقیق، نشان دهنده همبستگی منفی معنی دار بین استفاده مکرر از ابزارهای هوش مصنوعی و توانمندی های تفکر انتقادی است که تحت تأثیر افزایش تخلیه شناختی قرار دارد. به عبارتی، هرچه میزان اتکای افراد به ابزارهای هوش مصنوعی بیشتر شود، توانایی های تفکر انتقادی آن ها کاهش می یابد. در واقع، خودکارسازی وظایف تحلیلی نیاز به استدلال مستقل را به حداقل می رساند.
البته تأثیرات ابزارهای هوش مصنوعی بر مهارت های تفکر انتقادی، پیچیده و چندوجهی است و بر جنبه های مختلف این نوع تفکر، از جمله تحلیل، ارزیابی و نتیجه گیری اثر می گذارد. بُعد تحلیلی تفکر انتقادی شامل تبدیل اطلاعات پیچیده به اجزای ساده تر برای درک بهتر آن هاست. ابزارهای هوش مصنوعی مانند نرم افزارهای تحلیل داده و الگوریتم های یادگیری ماشین می توانند با پردازش حجم عظیمی از داده ها، توانایی های تحلیلی را ارتقاء دهند.
به عنوان نمونه، ابزارهای تجسم داده مبتنی بر هوش مصنوعی می توانند به کاربران در شناسایی روندها و همبستگی ها در داده های کلان یاری رسانند و این امر به نوبه خود به تقویت تفکر تحلیلی کمک می کند. با این حال، نکته ای که این پژوهش به آن پرداخته، این است که افرادی که به طور مداوم به هوش مصنوعی برای انجام وظایف تحلیلی وابسته هستند، ممکن است در تحلیل صحیح دچار ضعف شوند، زیرا این اتکا می تواند به درک سطحی از اطلاعات و کاهش توانایی در تحلیل انتقادی منجر شود.
علاوه بر این، ابزارهای هوش مصنوعی ممکن است به صورت ناخودآگاه سوگیری ها را تقویت کرده و دسترسی به دیدگاه های گوناگون را محدود کنند. الگوریتم های هوش مصنوعی با ارائه محتوای همسو با باورهای فعلی کاربران، می توانند دسترسی به نظرات متنوع را کاهش دهند. این پدیده که به سوگیری الگوریتمی شهرت دارد، می تواند فرآیند ارزیابی انتقادی را با مشکل مواجه کند.
یافته های این تحقیق نشان می دهد که شرکت کنندگان جوان تر که نسبت به شرکت کنندگان مسن تر وابستگی بیشتری به ابزارهای هوش مصنوعی دارند، نمرات کمتری در آزمون های تفکر انتقادی کسب کرده اند. لذا، پیشنهاد پژوهش این است که به آموزش مهارت های تفکر انتقادی در مدارس به طور جدی توجه شود.
