تداوم قطعی برق کارخانه‌ها موجب ادامه کاهش شاخص بخش صنعت شده است
در شهریورماه، شاخص مدیران خرید بخش صنعت به دلیل استمرار قطعی‌های برق که در طول تابستان امسال ادامه داشت و به تعطیلی بخش زیادی از خط‌های تولید کارخانه‌ها انجامید، با کاهش روبه‌رو بود.
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، شصتمین دوره گزارش شاخص مدیران خرید کل اقتصاد منتشر شد. این شاخص برای پنجمین ماه متوالی کاهش یافته و به زیر عدد ۵۰ رسیده است.
در شهریور ۱۴۰۳، شاخص مدیران خرید کل اقتصاد به میزان ۴۹.۸ محاسبه و پس از تعدیل فصلی به ۴۷.۱ رسید که به‌طور واضح نشان دهنده استمرار انقباض و رکود فعالیت‌های اقتصادی برای پنجمین ماه پیاپی است.
از طرفی، شاخص مدیران خرید (شامخ) به‌ویژه در بخش صنعت به دلیل تداوم قطعی برق برای سومین ماه متوالی با شدت بیشتری کاهش یافته و به تولید در سطوح کمتر از ظرفیت‌های تولیدی کارخانه‌ها منجر شده است.
مسئله عدم تخصیص ارز برای واردات مواد اولیه، نوسانات قیمتی نهاده‌ها، تقاضای ضعیف مشتریان، کمبود نقدینگی، عدم تسویه بدهی‌ها و تعطیلات شهریورماه سبب گردید که شرکت‌ها در تأمین مالی نهاده‌های خود با دشواری روبرو شوند.
فعالان اقتصادی بر این باورند که استمرار مشکل قطعی برق در تابستان و قطع گاز در فصل زمستان، به عوامل مزمن و دائمی مانع از رشد بخش صنعت تبدیل شده و در کنار سایر نااطمینانی‌ها در فضای اقتصادی، محدودیت‌های زیادی برای تولید ایجاد نموده‌اند، که بسیاری از شرکت‌ها را به سمت خروج سرمایه از کشور سوق خواهد داد.
شاخص مدیران خرید اقتصاد
بر اساس آخرین نظرسنجی درباره شاخص مدیران خرید اقتصاد (PMI) که به آن شامخ گفته می‌شود، این شاخص در شهریور ۱۴۰۳ به مقدار ۴۹.۸ رسیده است. این وضعیت بیانگر ادامه روند کاهشی سطح فعالیت‌های اقتصادی در این ماه است، اگرچه شدت آن نسبت به ماه قبل کمتر بوده و بعد از تعدیل فصلی، این شاخص در شهریور به ۴۷.۱ کاهش یافته است که حاکی از رکود برای پنجمین ماه متوالی است.
شاخص «میزان تولید محصول یا ارائه خدمات» پس از تعدیل فصلی به مقدار ۴۶ رسیده که برای ششمین ماه متوالی در حال کاهش است و نسبت به مرداد (۴۳.۴) کاهش ملایم‌تری را تجربه کرده است. در تابستان، تداوم قطع برق در کسب‌وکارها باعث شد که روند کاهشی فعالیت‌ها در شهریور ادامه یابد. همچنین مشکل عدم تخصیص ارز و کمبود منابع مالی به ویژه در بخش صنعت همچنان ادامه دارد و تأمین مواد اولیه را با مشکل روبرو کرده است.
شاخص «میزان سفارشات جدید مشتریان» در شهریور، پس از تعدیل فصلی، با مقدار ۴۳.۱ برآورد شده و برای پنجمین ماه متوالی پس از اردیبهشت دچار کاهش شده که با سرعت بیشتری نسبت به ماه قبل کم شده و دومین کمترین مقدار را در ۲۰ ماه اخیر به ثبت رسانده است. در واقع کمبود نقدینگی در سمت تقاضا، منجر به ادامه کاهش در سفارشات شده است. همچنین تقاضای خارجی نیز برای پنجمین ماه متوالی (هرچند با شدت کمتری نسبت به قبل) کاهش یافته به طوری‌که شاخص میزان صادرات کالا یا خدمات در شهریور عدد ۴۸.۶ را ثبت کرده است.
شاخص «موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده» در شهریور پس از تعدیل فصلی با مقدار ۴۶.۵ به کمترین میزان سه ماهه رسیده است. این در حالی است که به دلیل عدم تخصیص ارز و بواسطه نوسانات قیمتی نهاده‌ها و کمبود نقدینگی، شرکت‌ها هنوز با مشکل تأمین نهاده‌های مورد نیاز خود مواجه هستند. به علاوه، «قیمت مواد اولیه یا لوازم خریداری شده» در شهریورماه به ۷۳.۲ رسیده که شدت بیشتری نسبت به ماه قبل نشان می‌دهد و نرخ تورم قیمت نهاده‌ها، بالاترین میزان در ۱۱ ماه اخیر از آبان ماه را به ثبت رسانده است.
شاخص «میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» پس از تعدیل فصلی به مقدار ۵۱.۱ رسیده و پس از سه ماه متوالی کاهش، در این ماه کمی افزایش یافته است.
در شهریورماه، شاخص «میزان فروش کالاها یا خدمات» پس از تعدیل فصلی مقدار ۴۵.۳ محاسبه شده که نشان‌دهنده کمترین مقدار در تابستان امسال است و برای پنجمین ماه متوالی در حال کاهش است. این شاخص همچنین طی ۲۳ ماه گذشته، دومین کمترین مقدار را به ثبت رسانده است. فروش در شهریورماه با شدت بیشتری در مقایسه با ماه قبل کاهش یافته است. تداوم ضعف در سطح تقاضای داخلی به دلیل کمبود نقدینگی، به رکود فروش شرکت‌ها ادامه داده است.
شاخص مدیران خرید بخش صنعت
طبق داده‌های مربوط به بنگاه‌های صنعتی، شاخص مدیران خرید بخش صنعت در شهریور ۱۴۰۳ معادل ۴۹.۲ محاسبه شده که این مقدار نشان‌دهنده کاهش دیگر برای چهارمین ماه متوالی بوده و زیر خط مرزی ۵۰ قرار دارد؛ البته شدت این کاهش نسبت به ماه گذشته کمی کمتر است. پس از تعدیل فصلی، این شاخص برای ماه شهریور به مقدار ۴۷.۸ ارزیابی شده و به وضعیت رکود خود ادامه می‌دهد.
انتظار می‌رفت در شهریور سال جاری، به‌همان شیوه سال‌های گذشته، شاخص مدیران خرید بخش صنعت بالاتر از ۵۰ باشد، اما به دلیل تداوم قطع برق در تابستان امسال که در شهریور نیز ادامه داشت و موجب تعطیلی شماری از خطوط تولید کارخانه‌ها گردید، شاخص شامخ صنعت با افت بیشتری مواجه شده است.
شاخص «مقدار تولید محصولات» در شهریورماه پس از تعدیل فصلی مقدار ۴۴.۴ محاسبه شده که در مقایسه با ماه قبل با کاهش شدت بیشتری همراه بوده به‌طوری‌که این میزان به دومین کمترین مقدار در ۲۰ ماه اخیر رسیده است. به عقیده کارشناسان حوزه تولید، قطعی‌های برق (بیش از دو روز در هفته) و تعطیلات شهریورماه، به‌تبع باعث تعطیلی خط‌های تولید و آسیب به مواد اولیه و دستگاه‌ها شده و این موضوع به ضرر شرکت‌ها تمام شده است. همچنین، مشکلات زنجیره تأمین مواد اولیه و کاهش تقاضا، به همراه کمبود نقدینگی مشتریان، تداوم کاهش تولید بنگاه‌ها را موجب شده و درنهایت، منجر به تولید در سطوحی بسیار پایین‌تر از ظرفیت کارخانه‌ها گردیده است.
شاخص «میزان سفارشات جدید مشتریان» در شهریورماه بعد از تعدیل فصلی مقدار ۴۷.۱ برآورد شده که نشان‌دهنده تداوم رکود تقاضا به دلیل کمبود نقدینگی در سمت مشتریان می‌باشد. در عین حال، برخی شرکت‌ها به دلیل این کمبود در وصول مطالبات خود از مشتریان با مشکلاتی مواجه هستند.
شاخص «موجودی مواد اولیه» در شهریورماه پس از تعدیل فصلی، حدود ۴۸.۲ برآورد شده و برای هفتمین ماه پیاپی در حال کاهش بوده است. فقدان تخصیص ارز لازم به بخش تولید و همچنین کمبود منابع مالی برای تأمین مواد اولیه، شرکت‌ها را در زنجیره تأمین این نهاده‌ها دچار مشکل کرده است.
شاخص «موجودی محصول نهایی در انبار» در شهریورماه پس از تعدیل فصلی و به مقدار ۴۵.۶ برآورد شده که این شاخص برای چهار ماه متوالی در حال کاهش بوده و همچنین کاهش آن نسبت به ماه گذشته شدیدتر بوده است، به‌طوری‌که در ۴۷ دوره از آبان ۱۳۹۹ تاکنون، کمترین مقدار را در سری تعدیل شده ثبت کرده است. به نظر می‌رسد با توجه به استمرار قطعی برق، مشکلات تأمین مواد اولیه و کاهش تولید، شرکت‌ها به منظور تأمین تقاضای محدود مشتریان از موجودی انبار استفاده بیشتری کرده‌اند.
شاخص «میزان فروش محصولات» در شهریور، پس از حذف اثر فصلی، معادل ۴۲.۹ برآورد شده که نشان‌دهنده این واقعیت است که برای هفتمین ماه متوالی، فروش کارخانه‌ها در نشانه رکود قرار دارد و فروش با کاهش بیشتری نسبت به ماه قبل مواجه شده و به دومین کمترین مقدار خود در ۲۰ ماه اخیر از بهمن ۱۴۰۱ تاکنون رسیده است. از یک سو ضعف تقاضای مشتریان و از سوی دیگر اختلال در زنجیره تأمین مواد اولیه و خطوط تولید باعث ادامه کاهش فروش در اکثر رشته فعالیت‌ها شده است.
مشکلات اصلی از دید برخی از فعالان اقتصادی در شهریور ۱۴۰۳
– قطع مکرر برق (۲ تا ۳ روز در هفته) و تعطیلات شهریورماه موجب کاهش فعالیت‌ها و تولید بنگاه‌های اقتصادی شده است و قطعی‌های پیش‌بینی نشده به دستگاه‌ها و مواد اولیه آسیب رسانده که شرکت‌های تولیدی را متضرر ساخته است.
– به دلیل کمبود نقدینگی، تقاضای مشتریان کاهش یافته و در بسیاری از موارد، عدم تسویه بدهی‌ها و ناتوانی در وصول مطالبات و چک‌های مشتریان، شرکت‌ها را با چالش‌های جدی مواجه کرده است که این موضوع به افزایش رکود در سمت تقاضا منجر گردیده است.
– فرآیند تخصیص ارز طولانی‌تر از حد معمول شده و در بعضی موارد، ارز مورد نیاز برای واردات مواد اولیه تخصیص نمی‌یابد.
– برخی از شرکت‌های حمل‌ونقلی که بار صادراتی دارند به دلیل بوروکراسی اداری در گمرک با معطلی چند روزه روبرو هستند که این امر زیان‌آور است.
