آیا سردرد با سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) طبیعی است؟ توضیح یک متخصص گوارش
علائم سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) تنها به مشکلات گوارشی محدود نمی‌شوند. این اختلال گاهی می‌تواند به سردردهای مکرر و حتی میگرن نیز منجر شود. یک متخصص گوارش درباره‌ی این ارتباط توضیح می‌دهد.
به گزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ سلامت روده مهم‌تر از آن چیزی است که اغلب تصور می‌کنیم. این موضوع فقط به هضم مربوط نمی‌شود، بلکه به احساس کلی ما، هم از نظر جسمی و هم روانی، ارتباط دارد.
برای کسانی که با سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) زندگی می‌کنند، ناراحتی روزانه ناشی از نفخ، دل‌درد و حرکات غیرقابل‌پیش‌بینی روده به اندازه‌ی کافی دشوار است. اما بسیاری از این افراد متوجه مشکل دیگری نیز می‌شوند: سردردهای مکرری که بدون دلیل مشخصی ظاهر می‌شوند. آیا ممکن است ارتباطی میان این دو وجود داشته باشد؟ امروزه بسیاری از متخصصان معتقدند که این ارتباط واقعی است. دکتر مانگش کشورا بورکار، متخصص داخلی و فوق‌تخصص گوارش در بیمارستان مانیپال، بانر، پونه، درباره‌ی این پیوند توضیح می‌دهد و راهکارهایی برای مدیریت آن ارائه می‌کند.
آشنایی با سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS)
IBS یک اختلال شایع گوارشی است که روده بزرگ را تحت تأثیر قرار می‌دهد و علائمی مانند درد شکم، نفخ، و تغییر در عادات دفعی مانند اسهال، یبوست یا هر دو را ایجاد می‌کند.
علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نیست، اما عواملی مانند استرس، غذاهای تند، تغییرات هورمونی و… می‌توانند آن را تحریک کنند. بر اساس مطالعه‌ای منتشرشده در مجله Frontiers in Medicine، حدود ۱۰ تا ۲۳ درصد از بزرگسالان در سراسر جهان از این بیماری رنج می‌برند.
آیا IBS می‌تواند باعث سردرد شود؟ ارتباط چیست؟
دکتر بورکار توضیح می‌دهد که سردردها، به‌ویژه از نوع تنشی و میگرن، می‌توانند با IBS مرتبط باشند. او می‌گوید:
«IBS به‌عنوان یک بیماری مرتبط با محور روده-مغز شناخته می‌شود؛ این محور کانال ارتباطی میان معده و مغز است. با این‌که اثرات اولیه‌ی IBS در دستگاه گوارش ظاهر می‌شوند، علائمی مانند سردرد نیز ممکن است به‌دلیل اختلال در این ارتباط بروز کنند.»
به گفته‌ی او، در زمان شعله‌ور شدن بیماری، بسیاری از بیماران IBS دچار سردرد می‌شوند که احتمالاً ناشی از استرس، خواب ناکافی یا التهاب ناشی از مشکلات گوارشی است.
«این هم‌پوشانی گسترده است و می‌تواند به یک سازوکار زمینه‌ای مشترک اشاره داشته باشد، مانند تغییر در فلور روده (باکتری‌های مفید روده) که بر عملکرد کلی بدن تأثیر می‌گذارد یا حساسیت بیشتر به استرس. البته همه‌ی بیماران IBS دچار سردرد نمی‌شوند.»
در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۰۶ در مجله BMC Gastroenterology منتشر شد، مشخص گردید که افراد مبتلا به IBS، ۴۰ تا ۸۰ درصد بیشتر از دیگران دچار میگرن، فیبرومیالژیا و افسردگی می‌شوند.
دکتر بورکار در ادامه توضیح می‌دهد:
«بیشتر سروتونین – که یک انتقال‌دهنده‌ی عصبی مؤثر در خلق‌وخو و حرکات روده‌ای است – در روده تولید می‌شود. بنابراین، حفظ سلامت روده بسیار مهم است، زیرا هرگونه عدم تعادل در آن می‌تواند نه‌تنها مشکلات گوارشی بلکه علائم عصبی مانند سردرد یا میگرن را نیز ایجاد کند.»
چگونه سردردهای مرتبط با IBS را مدیریت کنیم؟
دکتر بورکار معتقد است که مدیریت این نوع سردردها نیازمند یک رویکرد جامع است؛ رویکردی که هم از روده مراقبت می‌کند و هم از ذهن.
این فرایند با شناسایی و پرهیز از غذاهایی آغاز می‌شود که برای هر فرد می‌توانند محرک باشند؛ این غذاها معمولاً شامل تنقلات فرآوری‌شده، لبنیات، گلوتن یا کافئین هستند.
او می‌گوید:
«داشتن یک دفترچه‌ی علائم می‌تواند بسیار مفید باشد. این کار به شما کمک می‌کند ارتباط میان چیزی که می‌خورید، احساسی که دارید، و زمان بروز سردرد را پیدا کنید.»
از آن‌جایی که اضطراب اغلب هم IBS و هم سردردها را بدتر می‌کند، مدیریت استرس به‌اندازه‌ی رژیم غذایی اهمیت دارد.
تمریناتی مانند تنفس عمیق، یوگا، مدیتیشن یا حتی مراجعه به روان‌درمانگر می‌توانند بسیار مؤثر باشند.
او اضافه می‌کند:
«اصول اولیه را نیز دست‌کم نگیرید: غذا خوردن منظم، نوشیدن آب کافی و خواب باکیفیت، همگی در حفظ تعادل محور روده-مغز نقش دارند.»
در برخی موارد، مصرف پروبیوتیک‌ها می‌تواند به بازسازی سلامت روده کمک کند. و اگر تغییر سبک زندگی کافی نباشد، ممکن است پزشک داروهایی را تجویز کند که هم مشکلات گوارشی و هم سردرد را هدف قرار دهند. اما دکتر بورکار بر یک نکته‌ی کلیدی تأکید دارد:
«پیش از آغاز هر رژیم، مکمل یا درمان جدیدی حتماً با پزشک خود مشورت کنید—چیزی که برای یک نفر مفید است، ممکن است برای دیگری مناسب نباشد.»
چه زمانی بیماران IBS باید به پزشک مراجعه کنند؟
افراد مبتلا به IBS باید در صورتی که سردردهایشان شدید، مکرر یا اختلال‌زا شود، با پزشک مشورت کنند. همچنین اگر سردردها به‌تدریج ایجاد شوند، همراه با علائمی مانند تهوع، سرگیجه یا تغییر در بینایی باشند یا با درمان‌های معمول بهبود نیابند، مراجعه به پزشک ضروری است.
دکتر بورکار یادآور می‌شود که اگر علائم IBS مانند درد مزمن، کاهش وزن یا وجود خون در مدفوع نیز بدتر شوند، باید احتمال وجود بیماری‌های دیگر نیز بررسی شود.
او می‌گوید:
«این‌که سردردها ناشی از IBS هستند یا از بیماری دیگری یا ترکیبی از هر دو، تنها با کمک پزشک مشخص می‌شود. تشخیص درست و درمان مناسب، کلید کاهش علائم در بلندمدت و ارتقاء کیفیت زندگی است.»
جمع‌بندی
در حالی‌که IBS اغلب به‌عنوان یک بیماری گوارشی شناخته می‌شود، تأثیر آن می‌تواند فراتر از سیستم گوارشی باشد. همان‌طور که دکتر بورکار توضیح می‌دهد، ارتباط روده و مغز به این معناست که علائمی مانند سردرد نیز ممکن است از همان ریشه‌های زمینه‌ای ناشی شوند.
اگر شما هم با مشکلات گوارشی و سردردهای مکرر دست‌وپنجه نرم می‌کنید، این اتفاق صرفاً در ذهن شما نیست و تنها هم نیستید. درک این ارتباط نخستین گام برای رسیدن به بهبود است. با تغییرات درست در سبک زندگی، مدیریت استرس و پشتیبانی پزشکی، می‌توان از شدت هر دو مشکل کاست و کیفیت زندگی را ارتقا داد.
