انقلاب صنعتی پنجم؛ هم افزایی بشر و هوش مصنوعی

مدیر مرکز توسعه فناوری اطلاعات و هوشمندسازی در وزارت کشور اعلام کرد: انقلاب صنعتی پنجم بر پایه همکاری انسان و هوش مصنوعی بنا نهاده شده و در پی ایجاد تغییرات قابل توجهی در روش های تولید و کار است.

امیر شجاعان امروز در مراسم هشتمین جایزه فناوری اطلاعات که در وزارت کشور برگزار گردید، خاطر نشان کرد: هر رشته ای که نمایید، ناچار است به حوزه فناوری اطلاعات ارتباط داشته باشد؛ بدین معنا که نمی تواند به سادگی از این حوزه کناره گیری کند و باید قابلیت فعالیت در یک حوزه وابسته را کسب نماید. از این رو، موارد مرتبط با فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی در بسترهای صنعتی و فرآیندها از اهمیت فوق العاده ای برخوردارند. توجه به این بُعد بسیار حیاتی است.

وی در ادامه توضیح داد: در کشور ما، سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی (جی دی پی) تقریباً ۱۵ درصد است. این رقم برای کشورهای در حال توسعه به طور خاص ناامیدکننده است، به ویژه زمانی که بخش عظیمی از فارغ التحصیلان ما در رشته های مهندسی تحصیل می کنند. ما یکی از کشورهای تولیدکننده مهندس برتر هستیم، اما نزدیک به ۵۰ درصد فارغ التحصیلان در رشته های ارتباطات و فناوری اطلاعات تحصیل نمی کنند. چه عواملی سبب این وضعیت می شوند؟ دلایل مختلفی وجود دارد. بهره وری پایین، نیازمند بررسی و تحلیل است تا جوامع ما از این وضعیت آگاه شوند و به امید خدا برای آینده راه حلی بیابند. این آمار برای ما امیدوارکننده نیست.

رئیس مرکز توسعه فناوری اطلاعات و هوشمندسازی وزارت کشور ادامه داد: یکی از چالش های ما در بخش دولتی این است که افرادی که به مرحله ای از بلوغ علمی می رسند، به سختی می توانیم از تجربیات آنان بهره برداری کنیم؛ چرا که یا در داخل کشور فعالیت می کنند یا به کشورهای دیگر مهاجرت می نمایند. کشور همسایه ما، امارات، به شکل قابل توجهی متخصصین را جذب می کند و نگه داشت نیروی کار به یک چالش تبدیل شده است.

شجاعان اظهار داشت: باید تمامی افراد در کشور به این موضوع فکر کنیم. شاید تنها راه حل این باشد که پروژه های بین المللی متعددی را جذب نماییم تا همکاران قادر به انجام این اقدامات باشند.

وی به توضیحاتی درباره انقلاب صنعتی پرداخت و توضیح داد: شما با تاریخ انقلاب صنعتی آشنایی دارید. انقلاب صنعتی اول، از قرن ۱۸ تا ۱۹ با ابداعاتی چون ماشین بخار و تولید مکانیزه پارچه آغاز شد که منجر به تغییر از تولید دستی به تولید ماشینی و رشد سریع شهرنشینی گردید.

شجاعان ادامه داد: انقلاب صنعتی دوم که از قرن ۱۹ شروع شد، تحولات بیشتری را با اتکا به برق در صنعت به ارمغان آورد. تولید فولاد و خطوط مونتاژ از جمله تحولات این دوره بود که موجب رشد تولید در مقیاس بزرگ گردید. پیشرفت های ارتباطی نظیر تلفن و تلگراف و همچنین تکنیک های تولید انبوه از جمله دیگر دستاوردهای این تقسیم بندی تاریخی است.

وی همچنین به انقلاب صنعتی سوم اشاره کرد و گفت: در این مرحله، با ورود سیستم های مکانیکی و الکترونیکی و فناوری های دیجیتال، شاهد تولید خودکار و فرایند جهانی سازی بودیم. این عصر به نوعی آغازگر شکل گیری صنایع نرم افزاری نیز محسوب می شود.

شجاعان بر اهمیت انقلاب صنعتی چهارم تاکیدی ویژه داشت و تشریح کرد: آنچه در این انقلاب که از قرن ۲۱ آغاز گردیده و همچنان ادامه دارد، در حال وقوع است، شامل مباحثی چون هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء می باشد که در میان مسائل کلیدی به شمار می روند.

رئیس مرکز توسعه فناوری اطلاعات و هوشمندسازی وزارت کشور تاکید کرد: یکی از جنبه های مهم در عصر حاضر، اینترنت صنعت و تأثیر آن بر تولید هوشمند است. به ویژه، موضوع چاپ سه بعدی و افزایش اتصال هوشمند موجب شکل گیری کارخانه های هوشمند و تولید شخصی سازی شده ای است که در حال گسترش در جهان است. این پیشرفت ها به تدریج اتوماسیون را در بسیاری از مشاغل سنتی جایگزین کرده و با چالش های جدیدی تحت عنوان آینده فناوری مواجه خواهیم بود.

وی همچنین افزود: در این راستا، بهبود بهره وری و ایجاد سیستم های همبسته به وضوح در صنایع مختلف در حال عملی شدن است. همچنین، مباحث جدیدی تحت عنوان انقلاب صنعتی پنجم در حال ظهور است که در آن همکاری انسان و هوش مصنوعی را شاهد خواهیم بود. این انقلاب بر فناوری های پایدار و اخلاقی متمرکز است و به پیشرفت های رباتیک و محاسبات کوانتومی توجه دارد که می تواند اساس محاسبات را دگرگون نماید. زیست فناوری نیز به سرعت در حال پیشرفت است.

شجاعان در پایان مطرح کرد: اگرچه هنوز به طور کامل وارد این عصر نشده ایم، اما نشانه های آن به وضوح نمایان است. مهم است که بر فناوری انسان محور تمرکز کنیم، جایی که هوش مصنوعی به عنوان همکار عمل می کند و نه جایگزینی برای انسان. همچنین، تأکید بر پایداری و اخلاقی بودن فرآیندها، به ویژه در تولید شخصی سازی شده و سازگار با محیط زیست، از مسائلی است که باید مدنظر قرار دهیم.

وی به آخرین نکته به تاثیر فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی در زمینه های مختلف اشاره کرد و اظهار داشت: در آینده نمی توان فرض کرد که فردی در یک حرفه خاص مسئولیت خود را بدون تسلط به فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی به انجام برساند. برای نمونه، در حوزه بهداشت و درمان، توانایی ماشین ها به حدی افزایش یافته که در برخی موارد می توانند تشخیص های پزشکی دقیق تری نسبت به پزشکان معمولی ارائه دهند. شناسایی سرطان و توسعه داروهای جدید با بهره گیری از هوش مصنوعی به منظور شبیه سازی مولکول ها و تسریع در فرآیند تولید داروها، نمونه هایی از این پیشرفت ها به شمار می آید. پزشکی شخصی سازی شده که درمان ها را بر اساس داده های ژنتیکی و شیوه زندگی بیماران تطبیق می دهد، از مسائل کلیدی در این زمینه محسوب می شود.

شجاعان به بازدید خود از کره جنوبی اشاره کرد و اضافه کرد: در این سفر، مشاهده کردم که چگونه دولت الکترونیک با استفاده از هوش مصنوعی می تواند توصیه هایی درباره رفتارهای روزمره افراد ارائه دهد. به عنوان مثال، رژیم غذایی یا میزان فعالیت بدنی هر شخص بر اساس داده های جمع آوری شده تعیین می گردد. این اطلاعات می توانند در شکل گیری تصمیمات پزشکی دقیق تر مؤثر واقع شوند.

وی همچنین به تحولات جدید در حوزه بازاریابی اشاره کرد و گفت: امروزه محصولات بر مبنای رفتار خرید کاربران مورد تحلیل قرار می گیرند. در پلتفرم هایی نظیر آمازون و نتفلیکس، مدیریت هوشمند موجودی ها و تحلیل احساسات مشتریان به طور قابل توجهی در حال انجام است.

شجاعان با بیان تجربیات خود در صنعت اظهار داشت: سال ها در این زمینه فعالیت داشته ام و به خوبی می دانم که مباحث مربوط به مدیریت پروژه (PM) چقدر دارای اهمیت هستند. چنانچه این مباحث با هوش مصنوعی ادغام شوند، می توان به نتایج فوق العاده ای دست یافت؛ از جمله کنترل کیفیت با کمک بینایی ماشین که توسط هوش مصنوعی پیاده سازی می گردد.

وی در انتها تاکید کرد: در موضوع زنجیره تأمین و بهینه سازی فرآیندهای تولید نیز موارد حائز اهمیتی وجود دارد که باید به آن توجه شود. بهینه سازی مصرف انرژی یکی دیگر از ملاحظاتی است که موجب دگرگونی در صنایع شده و کاهش سطح کیفیت، چالشی جدی به حساب می آید. لذا باید متوجه باشیم که اگر نتوانیم با این فناوری ها پیش برویم، در هیچ بخشی قادر به رقابت نخواهیم بود؛ این نکته بسیار اساسی و مهم است.