ظهور گرد و غبار تا چه زمانی ادامه خواهد یافت؟

رئیس مرکز ملی پیش بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضعیت هوا با اشاره به استمرار خشکسالی در نواحی مختلف، توضیح داد: در سال‌هایی نظیر امسال که بسیار خشک است، کانون‌های گرد و غبار خارجی به طور فعال‌تری عمل می‌کنند و پیش‌بینی می‌شود تا پایان تابستان، به طور دوره‌ای گرد و غبار به کشور وارد شود.

صادق ضیاییان در مصاحبه‌ای در پاسخ به سوالی درباره اینکه آیا اصطلاح «گرد و غبار» برای وضعیت جوی اخیر کشور مناسب است یا «گرد و خاک»، توضیح داد: اصطلاح بین‌المللی این پدیده dust است که به معنی خاک می‌باشد، اما به اشتباه «گرد و غبار» نامیده می‌شود. در علم هواشناسی برای غبار از واژه haze بهره می‌برند که با خاک تفاوت دارد. افزایش ذرات معلق با اندازه‌های ۲.۵ میکرون و ۱۰ میکرون و همچنین ذرات با قطر بیشتر، به معنای فعالیت گرد و خاک است.

وی ادامه داد: ذرات معلق با قطر ۱۰ میکرون و بالاتر معمولاً در محل تولید می‌شوند و به سرعت به زمین می‌نشینند، اما ذرات معلقی که از کانون‌های گرد و غبار خارج از کشور وارد ایران می‌شوند، معمولاً ۲.۵ میکرون هستند که به دلیل سبکی خود می‌توانند با وزش باد در فواصل طولانی جابجا گردند.

رئیس مرکز ملی پیش بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضعیت هوا در پاسخ به این سوال که آیا وضعیت کنونی گرد و خاک در کشور بی‌سابقه است؟ تأکید کرد: این شرایط جوی نه بی‌سابقه است و نه کم‌سابقه، زیرا در سال‌های اخیر تغییرات اقلیمی و خشکی منطقه به بروز کانون‌های گرد و خاک انجامیده است. این کانون‌ها در زمان ترسالی یا دیر فعال می‌شوند و یا از میزان فعالیتشان کاسته می‌شود. در سال‌هایی مانند امسال که خشکی قابل توجهی وجود دارد، این کانون‌ها بیشتر فعال می‌شوند؛ بنابراین انتظار می‌رود تا پایان تابستان، گرد و خاک به کشور نفوذ کند.

وی در پاسخ به سوالی درباره تأثیر گرد و خاک با منشأ داخلی در مقایسه با کانون‌های خارجی، گفت: تحلیل نسبت تاثیر کانون‌های داخلی و خارجی در سال‌های گذشته در محافل علمی مورد بحث قرار گرفته است، اما به سوالات دقیق نمی‌توان پاسخ یکسانی داد، چرا که شرایط برای مناطق مختلف متفاوت است. هر منطقه تحت تأثیر یک سری کانون‌ها قرار دارد؛ برخی مناطق بیشتر تحت تأثیر کانون‌های داخلی و برخی دیگر بیشتر تأثیرپذیر از کانون‌های خارجی هستند، و در برخی نواحی ترکیبی از این دو نوع کانون بر وضعیت جوی تأثیر می‌گذارد.

ضیاییان در ادامه افزود: احیای مراتع و دشت‌ها و مدیریت بهینه منابع آب، از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به مدیریت کانون‌های گرد و خاک کمک کند.

وی همچنین در مورد وضعیت بارش و اثر آن بر کانون‌های گرد و خاک یادآور شد: منطقه در سال‌های اخیر با کاهش بارندگی مواجه بوده است. برای مثال، در حالی که متوسط بارندگی سالانه کشور ۲۳۰ میلیمتر است، اما در سال جاری تا به حال تنها ۱۳۰ میلیمتر بارش ثبت شده است. این مشکل در پنج سال اخیر ادامه داشته و کشور در طول این مدت کمتر از ۱۹۰ میلیمتر بارندگی در سال داشته است.

رئیس مرکز ملی پیش بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضعیت هوا با بیان اینکه وسعت کانون‌های گرد و غبار در منطقه بسیار زیاد است، اظهار داشت: گرد و غبار در شمال عربستان، شرق سوریه، اردن و نواحی وسیع عراق شکل گرفته است. مدیریت این کانون‌ها با روش‌های فوری امکان‌پذیر نیست، زیرا به تدریج و در طول سال‌ها به وجود آمده‌اند.

وی در ادامه به وجود راهکارهایی برای مدیریت کانون‌های محلی گرد و غبار اشاره کرد و گفت: برای نمونه، کانون صالحیه بین کرج و قزوین قرار دارد که با وجود مساحت محدود، تأثیر زیادی بر جمعیت ساکن در البرز و تهران دارد. این نوع کانون‌ها می‌توانند با روش‌هایی مانند مالچ‌پاشی و کاشت گیاهان مقاوم به خشکی تثبیت شوند. تثبیت کانون‌ها در خوزستان در مقیاس وسیعی انجام گرفته و سازمان منابع طبیعی می‌تواند با توجه به تخصص خود در این زمینه اقداماتی را انجام دهد.

ضیاییان در نهایت درباره تأثیر دیپلماسی زیست‌محیطی در تثبیت کانون‌های گرد و غبار با منشأ خارجی گفت: همین کانونی که بر ایران تأثیر گذاشته است در بخش وسیعی از کشورهای همسایه نیز فعال است. با این حال، کشورهای مختلف مشکلات و اولویت‌های بسیاری دارند و هزینه‌های قابل توجهی برای تثبیت کانون‌ها لازم است. بنابراین باید واقع‌بینانه به این موضوع نگاه کرد، اگرچه دیپلماسی بی‌فایده نیست، اما نمی‌تواند راه‌حل جامع و کامل باشد.