محله‌ای فراموش‌شده در مرکز اصفهان/«همت‌آباد» به وضعیت بحرانی دچار است
اصفهان، محله‌ای به نام «همت‌آباد» که در دل منطقه ۶ شهرداری اصفهان واقع شده، به خاطر بافت قدیمی و فرسوده‌اش، مدت‌هاست از ابتدایی‌ترین امکانات شهری بی‌بهره مانده است. این محله در سایه خیابان‌های مرفه و لوکس اطراف خود به حاشیه رانده شده و با گذشت زمان از روند توسعه‌های عظیم برخی نواحی دیگر این شهر، هنوز با چهره‌ای قدیمی روبروست.
ساختمان‌های ناایمن، کوچه‌های باریک و باریک‌بافت، شواهد روشنی از چالش‌های عمده‌ای هستند که همت‌آباد با آن مواجه است؛ مشکلاتی که نه تنها تهدیدی برای ایمنی و سلامت ساکنان محسوب می‌شوند بلکه به شدت کیفیت زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار داده‌اند. با این حال، مرکز بازآفرینی شهری که روزگاری امیدی برای تغییر وضعیت این محله به حساب می‌آمد، مدتی است تعطیل شده و پروژه‌های نوسازی در رکود به سر می‌برند.
محله‌ای در همسایگی مناطق لوکس اصفهان
نزدیکی همت‌آباد به برخی از مرفه‌ترین و باشکوه‌ترین مناطق اصفهان، بیشتر بر وضعیت آن سایه افکنده است. تنها چند قدمی پایین‌تر از خیابان آپادانا، یکی از خیابان‌های معروف و پررونق اصفهان، همت‌آباد واقع شده است. همچنین، منطقه فرایبورگ، که به عنوان یکی از محلات مدرن و لاکچری این منطقه 6 شناخته می‌شود، در فاصله کمی از این محله قرار دارد. در حالی که این مناطق با زیرساخت‌های رفاهی و شهری پیشرفته‌ای تجهیز شده و ساکنان آن‌ها از امکانات فضاهای سبز و خیابان‌های وسیع بهره‌مند هستند، همت‌آباد، با وجود واقع شدن در قلب چنین منطقه مرفهی، به طور کامل رها شده است.
این تضاد قابل مشاهده میان همت‌آباد و محله‌های اطرافش، نه تنها نشان‌دهنده نابرابری‌های عمیق شهری در اصفهان است، بلکه نشان‌گر بی‌توجهی به ساکنان این محله قدیمی نیز می‌باشد. در حالی که آپادانا و فرایبورگ به خوبی از امکانات تفریحی، فضای سبز و زیرساخت‌های پیشرفته برخوردارند، همت‌آباد حتی از ابتدایی‌ترین نیازهای شهری مانند فضاهای سبز هم بی‌نصیب مانده است.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های همت‌آباد، ساختار ریزدانه آن است. این محله با خانه‌های کوچک و پراکنده خود به شدت نیازمند تجمیع و نوسازی است. تجمیع واحدهای کوچک و تبدیل آن‌ها به مجتمع‌های مسکونی بزرگ‌تر می‌تواند راهکاری مؤثر برای حل مسائل کنونی این محله باشد.
همت‌آباد محله‌ای با هویت تاریخی و مذهبی است که بیش از ۲۴۲ شهید را در دوران انقلاب و دفاع مقدس تقدیم کرده و زمین‌های خود را به ایجاد گلستان شهدا، به عنوان یکی از مکان‌های مقدس اصفهان، تقدیم نموده است. با این حال، این محله با وجود چنین پیشینه غنی، هنوز از ابتدایی‌ترین امکانات محروم است. در حالی که ساکنانش نقش بی‌نظیری در فداکاری برای میهن داشته‌اند، این روزها در خانه‌های کوچک و فرسوده‌ای زندگی میکنند که نشانی از دوران پهلوی را به همراه دارد. این مکان‌ها به سبب بافت قدیمی و ریزدانه، تنها فضای ناکافی برای سکونت را فراهم نکرده، بلکه ناامنی‌های بسیاری را نیز به ارمغان آورده‌اند.
یکی از چالش‌های اصلی همت‌آباد، بافت ریزدانه آن است. این محله به شدت نیازمند تجمیع واحدهای کوچک و نوسازی است. تجمیع واحدهای کوچک و تبدیل آن‌ها به مجتمع‌های مسکونی بزرگ‌تر، می‌تواند یک راه‌حل کلیدی برای رفع مشکلات فعلی این محله باشد. با این حال، تا کنون تنها یک مورد تجمیع در این محله صورت گرفته که بر اثر عدم حمایت کافی از مسئولان شهری به حالت تعلیق درآمده است.
ناصر ملکی، استاد شهرسازی در دانشگاه، در گفت‌وگویی با خبرآنلاین درباره اهمیت بازآفرینی همت‌آباد اظهار می‌کند: بازآفرینی شهری در مناطقی مانند همت‌آباد نه تنها به بهبود بافت فرسوده کمک می‌کند، بلکه می‌تواند موجبات ایجاد زیرساخت‌های نوین را نیز فراهم آورد. تجمیع واحدهای مسکونی کوچک و تبدیل آن‌ها به مجتمع‌های استاندارد، گام نخست در بهبود وضعیت این محله است. در بسیاری از شهرهای دنیا، بازآفرینی بافت‌های فرسوده و ریزدانه به نتایج مثبت و قابل توجهی منجر شده است. اما متأسفانه در همت‌آباد، تنها یک تجمیع واحد انجام شده که این پروژه نیز به دلیل نبود حمایت کافی ادامه نیافته است.
تعطیلی مرکز بازآفرینی؛ آسیب جدی به روند نوسازی
مشکل بزرگ دیگری که گریبان‌گیر این محله شده، تعطیلی مرکز بازآفرینی شهری است. این مرکز که زمانی به عنوان امیدی در دل ساکنان همت‌آباد به شمار می‌آمد، اکنون تعطیل بوده و هیچ اقدامی برای بهبود شرایط محله در حال انجام نیست. این در حالی است که محله‌های اطراف همت‌آباد، مانن خیابان‌های مرفه‌نشین منطقه 6، همواره شاهد پروژه‌های بزرگ و توسعه‌های شهری هستند. سالن اجلاس بین‌المللی اصفهان، یکی از پروژه‌های بزرگ در این ناحیه است که با سرعت در حال احداث است، در حالیکه همت‌آباد در چند صد متری این پروژه هنوز با مشکلات و فرسودگی روزهای گذشته خود مبارزه می‌کند.
فرزندان ما هیچ مکانی برای بازی و تفریح ندارند. با دیدن محله‌های مجاور که پر از پارک‌ها و فضاهای سبز هستند، احساس تحقیر و نابرابری می‌کنیم. ما نیز مانند سایر مردم اصفهان، حق برخورداری از این امکانات را داریم، اما سال‌هاست که توجهی به ما نشده است.
ملکی در ادامه می‌افزاید: تعطیلی مرکز بازآفرینی این محله، لطمه‌ای سنگین به فرآیند نوسازی و توسعه آن وارد کرده است. در حالی که شهرهای پیشرفته جهان با اتکا به مراکز بازآفرینی و حمایت‌های مالی دولتی، توانسته‌اند محله‌های قدیمی و فرسوده را به فضاهای نوین و قابل سکونت تبدیل کنند، در همت‌آباد نه تنها بازآفرینی انجام نشده، بلکه تنها مرکز مرتبط نیز تعطیل شده است.
نبود فضای سبز؛ محرومیتی مضاعف
مشکل دیگری که همت‌آباد با آن دست و پنجه نرم می‌کند، نبود فضای سبز است. این محله برخلاف بسیاری از محلات دیگر اصفهان، هیچ‌گونه فضای سبز ندارد. عدم وجود این فضاهای حیاتی، آثار منفی عمیق‌تری روی سلامت جسمی و روانی ساکنان گذاشته است. در حالی که محله‌های مرفه‌نشین منطقه ۶ دارای پارک‌ها و فضاهای سبز وسیع‌اند، همت‌آباد حتی از ابتدایی‌ترین امکانات تفریحی و فضاسازی نیز بی‌بهره است.
علی حسینی، یکی از ساکنان همت‌آباد، در این زمینه می‌گوید: فرزندان ما هیچجایی برای بازی و سرگرمی ندارند. وقتی که محله‌های نزدیک ما که فرسنگی با ما فاصله ندارند، پر از پارک‌ها و فضاهای سبز است، ما احساس تحقیر و نابرابری می‌کنیم. ما هم مثل سایر شهروندان اصفهان حق برخورداری از این امکانات را داریم، اما مدت‌هاست که هیچ‌کس به ما توجهی نکرده است.
تجربه‌های جهانی؛ الگویی برای بازآفرینی همت‌آباد
بازآفرینی بافت‌های فرسوده و ریزدانه در بسیاری از کشورهای جهان به صورت موفقیت‌آمیزی انجام شده است. شهرهایی نظیر بارسلونا، توکیو و حتی استانبول، با بهره‌گیری از طرح‌های نوین بازآفرینی، محله‌های قدیمی خود را به محیط‌های مدرن و ایمن تبدیل کرده‌اند. در این شهرها، با ترکیب واحدهای کوچک و تبدیل آن‌ها به مجتمع‌های مسکونی بزرگ‌تر، همراه با ارائه فضاهای سبز و امکانات عمومی، بافت‌های فرسوده به طور کلی بازسازی شده‌اند.
در این مدل‌های موفق، بازآفرینی نه تنها شرایط زندگی ساکنان را بهبود بخشیده، بلکه ارزش املاک در این مناطق نیز به طرز چشمگیری افزایش یافته است. در اصفهان و به ویژه همت‌آباد، پیاده‌سازی چنین طرح‌هایی می‌تواند به بهتر شدن وضعیت اقتصادی این منطقه و جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید کمک کند. با این حال، به نظر می‌رسد هنوز هیچ برنامه جامع و عملی برای بازآفرینی این محله از سوی مسئولان شهری وجود ندارد.
بازآفرینی همت‌آباد نه تنها نیاز شهر برای بهبود وضعیت شهری به حساب می‌آید، بلکه فرصتی برای تحقق عدالت اجتماعی و کمرنگ کردن نابرابری‌هایی است که ساکنان این محله برای سال‌ها با آن دست‌وپنجه نرم میکنند. همت‌آباد، به عنوان محله‌ای که بخشی از هویت و تاریخ اصفهان بوده، باید از توجه ویژه‌ای از جانب مسئولان شهری برخوردار باشد. ساکنان این محله که در گذشته جانفشانی کرده‌اند و زمین‌های خود را به گلستان شهدا اهدا نموده‌اند، شایسته‌ی زندگی در محله‌ای هستند که متناسب با شأن و مقام آن‌ها باشد.
در حالی که محله‌های مجاور همت‌آباد، همانند آپادانا و فرایبورگ، به عنوان مناطقی با امکانات کامل و زیرساخت‌های مدرن شناخته می‌شوند، همت‌آباد همچنان در دایره محرومیت و فراموشی به سر می‌برد. این فاصله عمیق در توزیع امکانات، نمایانگر نابرابری‌های اجتماعی است که بازآفرینی این منطقه می‌تواند به کاهش آن مدد رساند.
فریاد یک محله برای رهایی از فرسودگی و محرومیت
وضعیت کنونی همت‌آباد فریادی است برای نجات از فرسودگی و محرومیت. با تعطیلی مرکز بازآفرینی و متوقف شدن طرح‌های توسعه، Sاکنان این محله احساس میکنند که علاوه بر فراموشی از سوی مسئولین، روز به روز بیشتر تحت فشار و تحقیر همسایگان مرفه‌نشین خود قرار می‌گیرند.
اکنون زمان آن رسیده که مسئولان شهری و نهادهای مرتبط به طور جدی‌تر بر مسأله بازآفرینی همت‌آباد تمرکز کنند و با پذیرش تصمیمات عملی و علمی، این محله را به جایگاه شایسته‌اش بازگردانند. به کارگیری الگوهای موفق جهانی در زمینه بازآفرینی شهری، به همراه تأمین بودجه لازم و فراهم ساختن فضاهای سبز و مجتمع‌های مسکونی مدرن، می‌تواند همت‌آباد را از وضعیت کنونی نجات دهد.
همت‌آباد، با سوابق غنی و تاریخی و با توجه به جانفشانی‌های ساکنانش در دوران دفاع مقدس و به عنوان یکی از محله‌های معتبر استان اصفهان، شایسته بهترین‌هاست و بازآفرینی آن نه تنها یک ضرورت شهری، بلکه یک حق مسلم برای شهروندانی است که سال‌ها به انتظار توجه و عنایت شایسته به محله خود هستند.
46
