آیا صادرات برنج می‌تواند انگیزه‌ای برای کشاورزان باشد؟
معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی در جریان ارائه گزارشی در زمینه میزان کشت محصولات داخلی و خودکفایی در محصولات اساسی، به بحث صادرات برنج نیز اشاره کرد و افزود: در حال حاضر کمتر به صادرات برنج می‌اندیشیم زیرا این محصول تابستانی و وابسته به آب فراوان است و اگر بتوانیم نیاز بازار داخلی را تأمین کنیم، به هدف خوبی نائل آمده‌ایم.
، علیرضا مهاجر – معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی- در مورد تولید محصولات اساسی همچون گندم، جو، ذرت، برنج و دانه‌های روغنی در سال جاری و تغییرات آن نسبت به سال زراعی گذشته بیان کرد: طبق اقدامات انجام‌شده در معاونت‌های مختلف وزارت جهاد کشاورزی، وظیفه تولید و تأمین غالب محصولات اساسی بر عهده معاونت زراعت قرار دارد. از سال ۱۴۰۰ که این تیم مسئولیت را به عهده گرفت، میزان خرید گندم در آن سال به ۴.۵ میلیون تن رسید و همچنین حدود ۷ میلیون تن واردات نیز صورت گرفت. این شرایط تحت تأثیر مواردی از جمله حمله روسیه به اوکراین، شیوع کرونا، تحریم‌ها و خشکسالی شدید آن سال بود که به کاهش تولید گندم انجامید و در نتیجه نتوانستیم بیشتر از ۴.۵ میلیون تن گندم خریداری کنیم.
وی ادامه داد: در این سال‌ها، نگرانی‌های زیادی در میان مسئولان نظام شکل گرفت و برنامه‌ریزی‌هایی آغاز شد تا بتوانیم بار دیگر روند رشد تولید محصولات اساسی، به ویژه گندم، را در مرکز توجه قرار دهیم. خوشبختانه این تلاش‌ها جواب داد و در سال ۱۴۰۱ میزان خرید گندم به ۷.۵ میلیون تن رسید و این رقم در سال ۱۴۰۲ به ۱۰.۵ میلیون تن افزایش پیدا کرد و به خودکفایی در زمینه گندم نان دست یافتیم. سال جاری، میزان خرید گندم از مرز ۱۱ میلیون و ۹۹۳ هزار تن نیز گذشت و افزون بر این، بیش از ۵۰۰ هزار تن گندم بذری نیز از تولیدکنندگان داخلی خریداری شد که به‌طور کلی خرید مستقیم گندم از کشاورزان به نزدیک ۱۲.۵ میلیون تن رسید.
معاون زراعت وزیر جهاد کشاورزی با تأکید بر رشد پیوسته در سایر محصولات اساسی، گفت: در سال ۱۴۰۰ حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن برنج تولید کردیم و این مقدار در سال جاری به بالای دو میلیون و ۷۰۰ هزار تن رسیده است. همچنین، تولید جو در کشور به بیش از ۴ میلیون تن افزایش یافته است. به‌طور مشابه، تولید دانه‌های روغنی مانند کلزا نسبت به سال گذشته دو برابر شده و در زمینه چغندر قند و نیشکر، به‌راحتی به خودکفایی دست یافته‌ایم و افزایش تولید قابل توجهی را در این زمینه تجربه کرده‌ایم.
وی افزود: در سال جاری، در بخش ذرت علوفه‌ای به خودکفایی رسیده‌ایم، اما نکته حائز اهمیت این است که در تأمین آب برای ذرت دانه‌ای با چالش‌هایی مواجه هستیم. ذرت و سویا به عنوان محصولاتی که برای تغذیه دام مورد استفاده قرار می‌گیرند، نیازمند آب زیاد هستند و متأسفانه کشور، منابع آبی کافی برای تولید این محصولات ندارد. بنابراین، وزارت جهاد کشاورزی با همکاری محققان در تلاش است تا به جایگزینی محصولاتی بپردازد که مصرف آب کمتری دارند.
در خصوص اجرای الگوی کشت و تغییرات آن از سال ۱۴۰۱ تا به امروز، او توضیح داد: این موضوع همچنان ادامه دارد زیرا مردم، نه تنها در زمینه زراعت بلکه در مورد باغبانی و محصولات دیگر، به شیوه‌های سنتی و با توجه به شرایط اقلیمی، به الگوی کشت پایبند هستند. از حدود ۱۲ میلیون هکتار زمین زراعی تحت اختیار، نزدیک به ۶ میلیون هکتار به کشت گندم آبی و دیم اختصاص دارد و همچنین به ترتیب ۲ میلیون هکتار جو و ۷۵۰ هزار هکتار برنج در کشور کشت می‌گردد.
وی افزود: همچنین، در سطح کشور تقریباً ۷۵۰ هزار هکتار به کشت سبزیجات و محصولات صفی، حدود ۳ میلیون هکتار به محصولات جالیزی و ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار هکتار به محصولات علوفه‌ای اختصاص یافته است. به‌طور کلی حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد از اراضی کشور با چالش‌های کشت متفاوت در سال‌های گوناگون مواجه هستند.
مهاجر در پاسخ به این سوال که آیا الگوی ابلاغی کشت بر اساس آمایش سرزمینی و جغرافیایی کشور ارائه شده یا خیر، تصریح کرد: کشاورزان به‌طور سنتی بر اساس شرایط اقلیمی کشت می‌کنند. به عنوان مثال، در گیلان و مازندران مردم به کشت برنج پرداخته‌اند در حالی که در دیگر مناطق نظیر یزد و کرمان دیگر به کشت برنج نمی‌پردازند یا در اصفهان که زمین‌ها زیر حد تراز آب قرار دارند، برنج کشت می‌شود. بر اساس برآوردهای ما، بیش از ۹۰ درصد الگوی کشت در کشور رعایت شده است زیرا در غیر این صورت هیچ نظامی نمی‌تواند از پس افزایش یا کمبود محصول برآید.
وی در خصوص اجرای الگوی مناسب کشت دیم عنوان کرد: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های کشت دیم وابستگی به بارش باران است. کشاورزان در این سیستم کشت به خاطر قوانین ناپایدار آب و هوایی، کمتر هزینه می‌کنند و همواره منتظر بارندگی هستند تا از آن بهره‌برداری کنند. برنامه‌های ما بر این است که هر سال کشت‌های بهتری داشته باشیم و از بذرهای بهینه استفاده کنیم و با سمپاشی منظم، به جای برداشت ۸۰۰ کیلوگرم، به ۱ تا ۲ تن محصول دست یابیم.
معاون امور زراعت وزیر جهاد کشاورزی در خصوص خودکفایی در تولید برنج توضیح داد: راهکارهای متعددی برای افزایش تولید و تأمین نیاز داخلی از طریق تولیدات کشور وجود دارد و یکی از آن‌ها استفاده از ارقام پرمحصول است. در حال حاضر، برخی استان‌ها مانند گلستان با ارقامی نظیر فجر که تقریباً با ذائقه همه مردم تطابق دارد، آشنایی یافته و از آن بهره‌برداری می‌کنند و اگر پیش‌تر این ارقام حدود ۴ تن محصول می‌دادند، اکنون این عدد به ۸ تن رسیده است و اگر بتوانیم این ارقام را در سایر استان‌ها مانند گیلان و مازندران توسعه دهیم، قطعاً نیاز کشور از طریق تولیدات داخلی تأمین خواهد شد.
او همچنین اظهار داشت: راهکار دیگر استفاده از ارقام هیبرید است که در این زمینه متأسفانه هنوز از دنیا عقب هستیم و محققان ما باید تلاش کنند تا از بذرهای هیبرید استفاده گردد، زیرا این بذرها می‌توانند نه تنها تمام ذائقه‌ها را در نظر داشته باشند، بلکه به افزایش عملکرد و کنترل آفات نیز کمک خواهند کرد. نکته مهم این است که این بذرها همچنین مصرف آب کمتری دارند.
مهاجر در پایان با اشاره به صادرات برنج گفت: در حال حاضر چندان به صادرات برنج اندیشیده نمی‌شود؛ زیرا این محصول تابستانه و وابسته به منابع آب است و هدف ما تأمین نیاز داخلی است تا گام مؤثری برداشته باشیم. با این حال، برای تشویق کشاورزان به کشت برنج، دولت وظیفه دارد که این ارقام را از آن‌ها خریداری نماید.
