تأکید بر حق حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه براساس اسناد معتبر تاریخی
استاد دانشگاهی اظهار داشت: با استناد به اسناد معتبر تاریخی، حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه را به رسمیت می‌شناسیم و ادعاهای مطرح‌شده توسط امارات را بی‌اساس می‌دانیم.
توکل حبیب‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) و رئیس مرکز مطالعات حقوق بین‌الملل، در نشست بررسی وضعیت جزایر سه‌گانه از منظر حقوق بین‌الملل که به میزبانی دانشگاه امام صادق (ع) برگزار گردید، بیان کرد: در خصوص حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه هیچ تردیدی نداریم و با استناد به اسناد تاریخی معتبر، این موضوع را اثبات می‌کنیم و ادعای امارات در خصوص حاکمیت بر این جزایر بیشتر از یک ادعای غیرموجه نیست. همچنین سیاست جمهوری اسلامی ایران در این راستا ثابت است. اماراتی‌ها از پیگیری این ادعای خود دست برنمی‌دارند و در سال‌های اخیر در دانشگاه‌های انگلستان کتاب‌هایی را سفارش داده‌اند تا ادعای خود را از منظر تاریخی تقویت کنند.
حبیب‌زاده به روش‌های اکتساب سرزمین در حقوق بین‌الملل اشاره کرده و افزود: یکی از این روش‌ها مربوط به سرزمین‌هایی است که برای نخستین بار کشف شده‌اند. به عنوان مثال، بخش‌هایی از آمریکا که به موجب کشف اروپایی‌ها به نام خود ثبت شد. موضوع مشابه دیگری، اختلاف بین آرژانتین و انگلستان بر سر جزایر فالکلند یا مالویناس است. روش دیگر اکتساب، خرید یا واگذاری سرزمین است، مانند خرید ایالت لوئیزیانا توسط آمریکا از فرانسه یا واگذاری کالیفرنیا از اسپانیا به آمریکا در میانه قرن نوزدهم. برخی بر این باورند که بعد از جنگ‌های ایران و روس، ما بخش‌هایی از قفقاز را به نوعی به علت جبران خسارات دو جنگ به روس‌ها واگذار کرده‌ایم.
وی همچنین بیان داشت: روش دیگر، اشغال سرزمین‌های بلاصاحب است. در گذشته، برخی از کشورهای اروپایی و آمریکا جزایر دورافتاده‌ای را به ویژه پس از جنگ جهانی اول، که بلاصاحب یا دارای سکنه بدون حکومت بودند، به تصرف خود درآوردند. شیوه دیگر، اشغال نظامی است؛ در زمانی که این عمل هنوز ممنوع نشده بود، کشورهای بزرگ به اشغال نظامی سایر سرزمین‌ها می‌پرداختند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد که جزایر سه‌گانه نه تنها کشف نشده‌اند، بلکه بلاصاحب نیز نیستند و ایران هیچ‌گاه این جزایر را اشغال نکرده است. وی در مورد دلیل اشغال این جزایر توسط انگلستان در دوره‌ای خاص توضیح داد که این اقدام به منظور حفظ منافع آنها در هند و به ویژه کمپانی هند شرقی انجام شده است. در پاسخ به پرسش مطرح‌شده درباره حق تقدم در این اشغال، یا اینکه آیا ایران پیش از آنجا نبوده، وی اشاره کرد که حق تقدم تنها مختص سرزمین‌های بلاصاحب می‌باشد. هرگز جزایر سه‌گانه بلاصاحب نبوده‌اند، بنابراین ادعای حق تقدم از سوی هر کس بی‌معناست.
حبیب‌زاده در خصوص اشغال این جزایر توسط انگلستان افزود: در دوره‌هایی که حکومت مرکزی ایران به دلایل مختلف از جمله سطح پایین توان نظامی و مشغولیت در قفقاز، نتوانسته است اقدام مؤثری انجام دهد، ایران همواره به اشغال جزایر اعتراض داشته است. پس از تصمیم انگلستان برای خروج از منطقه، آنها به دنبال ایجاد ترتیبات جدیدی بودند و پیشنهاداتی برای حضور آمریکا در جزایر مطرح شد، اما به دلیل جنگ ویتنام، شرایط برای حضور آمریکا فراهم نشد.
وی ادامه داد: هنگامی که فرصت حضور آمریکا در منطقه محیا نشد، انگلستان به سمت ترتیبات دیگری پیش رفت. در این همکاری، ایران قابلیت طرح ترتیبات منطقه‌ای را داشت. این فرآیند نتایج خاصی در پی داشت. تردیدی نسبت به اسناد تاریخی مربوط به حاکمیت ایران بر این جزایر وجود ندارد. از لحاظ اسناد نیز وضعیت ما روشن است. یکی دیگر از این ترتیبات، واگذاری بحرین است که بدون دریافت امتیاز جدی به ایران واگذار شد. امارات از این عدم وجود اسناد مستند سوءاستفاده می‌کند، در حالی که حضور تاریخی ما قبل از اشغال انگلستان مشخص است و پس از آن ایران حاکمیت خود را احیا می‌کند. اگر انگلستان جزایر را به ما پس نمی‌داد و اگر این اشغال همچنان ادامه پیدا می‌کرد، تنها در صورت جنگ می‌توانستیم آنها را بازپس بگیریم، که احتمالاً با موفقیت روبرو نمی‌شدیم.
حبیب‌زاده در انتها خاطرنشان کرد: از نظر تاریخی هیچ شکی در مورد حاکمیت ما وجود ندارد. انگلیس که به مدت ۶۸ سال بر این جزایر حکومت کرده، تصریح کرده است که از اوایل قرن ۲۰ این جزایر متعلق به ایران هستند. در نقشه‌ها و مستندات، چه از سوی دریانوردی و چه اسناد رسمی موجود در آرشیو وزارت خارجه انگلستان، همگی گواه بر حاکمیت ایران هستند.
در ادامه این نشست، محمدرضا حسینی، عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی، بیان کرد: جزایر سه‌گانه (تنب بزرگ، تنب کوچک، بوموسی) جزئی از حاکمیت ما در خلیج‌فارس به حساب می‌آیند. تنب بزرگ نزدیک به ۵۰۰ نفر جمعیت دارد و دارای معدن خاک سرخ است. تنب کوچک به طور عمده قطعاً جنبه نظامی دارد و به سرزمین ایران نزدیک‌تر است. جزیره بوموسی که ۶۸ کیلومتر مربع مساحت دارد، حدود ۶۵۰۰ نفر جمعیت دارد که از این تعداد تقریباً ۲۰۰ نفر از امارات و مابقی ایرانی هستند. در جزیره بوموسی یک فرودگاه مجهز، دو اسکله، نیروگاه برق و بیمارستان وجود دارد. به دلیل فاصله زیاد از بندرعباس، تردد با شناورها ممکن است زمان‌بر باشد. یک شرکت هواپیمایی هم به منظور پرواز به این جزیره توافق کرده است. این سه جزیره به لحاظ موقعیت استراتژیک و قرار گرفتن در دهانه تنگه هرمز بسیار حیاتی و از نظر نظامی، امنیتی و اقتصادی برای ایران اهمیت دارند. قبل از سال ۱۳۸۶، تردد کشتی‌ها از نواحی بالای جزایر بوموسی، سیری، بنی‌فارور، تنب بزرگ و کوچک برای ورود و خروج به خلیج فارس انجام می‌گرفت. ولی بعد از ۱۳۸۶ و بر اساس قانونی که در سال ۱۳۷۳ درباره مناطق دریایی ایران تصویب شد و نیز به دلیل مسائل امنیت دریانوردی و اقداماتی که کشورهای عربی و آمریکایی انجام دادند، مسیر تردد به قسمت پایینی بوموسی منتقل گردید.
وی در خصوص سابقه حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه اظهار داشت که این جزایر از ۵۵۰ سال قبل از میلاد تحت حاکمیت و نظارت کامل امپراطوری ایران باستان قرار داشته‌اند. از سال ۱۹۰۳ و پس از خروج پرتغالی‌ها، انگلستان به عنوان جانشین به اشغال این جزایر ادامه داد تا سال ۱۹۷۱. بحرین نیز در سال ۱۹۷۰ از ایران جدا شد. در سال ۱۹۷۱، توافق‌نامه‌ای بین شیخ شارجه و ایران امضا شد که در آن امنیت و کنترل کامل جزیره به ایران واگذار گردید. در واقع، پشت پرده، انگلستان با شاه توافق کرده بود که در ازای واگذاری بحرین و رسمیت شناختن استقلال آن، جزایر را پس از خروج به ایران واگذار کند، ولی خلاف آن عمل کردند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی افزود: بعد از خروج انگلستان و نقض عهد این کشور، نیروهای دریایی ایران به جزیره وارد شدند و با نیروهای پلیس شارجه مستقر در جزیره مواجه شدند که منجر به درگیری نظامی گردید. در این واقعه، سه نفر از نیروهای ایرانی و چهار نفر از نیروهای پلیس شارجه جان باختند. این حادثه، به نوعی نقطه عطفی در شکل‌گیری ادعاهای بی‌مبنای امارات به شمار می‌آید و امارات هر ساله این روز را به عنوان “روز شهدای بوموسی” گرامی می‌دارد. در ایران اما بعد از گذشت سال‌ها، ما موفق به شناسایی محل دفن دو نفر از شهدای این واقعه شدیم که یکی در مشهد و دیگری در شهر ری است. ما به راحتی فراموش کرده‌ایم که این شهدای گرانقدر چه جانفشانی‌هایی کرده‌اند.
حسینی با اشاره به این نکته که امارات بعد از جنگ ایران و عراق ادعاهای خود درباره جزایر سه‌گانه را مطرح کرده است، اذعان کرد: در سال ۱۹۹۲، توقیف یک کشتی اماراتی توسط نیروهای ایرانی به دلیل ورود کالاهای غیرمجاز به بوموسی و نقض توافق‌نامه ۱۹۷۱، بهانه‌ای شد تا اماراتی‌ها نامه‌ای در سازمان ملل ثبت کنند و ایران را متهم به اشغال نظامی بوموسی نمایند. این کشور هر سال ادعای خود را تمدید می‌کند و علاوه بر آن، در حوزه نشر کتاب و مقالات برای تحریف واقعیت‌ها هم اقدامات گسترده‌ای انجام داده است و تا کنون حدود ۵۰ کتاب به زبان عربی و ۱۸ کتاب به زبان انگلیسی در دانشگاه‌های مطرح جهان منتشر کرده‌اند، اما نسبت به تولیدات علمی ما در حوزه جزایر و خلیج‌فارس، تعداد بسیار کمی وجود دارد و تقریباً ما هیچ کتاب مرجعی در این زمینه نداریم.
وی در ادامه تصریح کرد: به تازگی شورای همکاری خلیج فارس در تاریخ ۱۶ اکتبر ۲۰۲۴ نشستی با اتحادیه اروپا داشته و یک بند اجرایی از بیانیه پایانی این نشست به موضوع جزایر سه‌گانه اختصاص یافته است. در این بند، طرفین بر لزوم پایان دادن هر چه سریع‌تر ایران به اشغال نظامی خود در جزایر سه‌گانه تأکید می‌کنند. این رویکرد، مساله را از بُعد حقوقی به یک موضوع امنیتی- سیاسی تبدیل کرده است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی تاکید کرد: به نظر می‌رسد که ما نیاز به دیپلماسی تهاجمی داریم و باید به پیش برویم. یکی از راه‌ها می‌تواند راه‌اندازی کمپین‌های مردمی در خصوص بازپس‌گیری دو جزیره آریانا و زرکوه در جنوب خلیج فارس به ایران باشد، چرا که این دو جزیره از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردارند. متأسفانه، امارات نام آریانا را به نامی عربی تغییر داده است.
وی همچنین پیشنهاد کرد: در مورد جزیره بوموسی، ایجاد نمادهای حاکمیتی از جمله ساخت مسکن، تبدیل این جزیره به یک منطقه آزاد تجاری، ایجاد محل‌های اقامتی و گردشگری، ساخت مراکز ورزشی و حتی برگزاری مسابقات ملی در این مکان، تعیین یک روز برای بزرگداشت یاد سه شهید که از خاک خود دفاع کرده‌اند و همچنین بازدید سران سه قوه، به ویژه رئیس‌جمهور از جزیره نقش موثری در خاطرنشان کردن این جزیره خواهد داشت. هرچند ممکن است اعتراض‌های کشورها در این خصوص تکرار شود، همان‌طور که در زمان بازدید احمدی‌نژاد این اعتراض‌ها صورت گرفت، اما باید بی‌توجهی نشان داد.
سید عباس مجتهدی، پژوهشگر و عضو شورای مرکزی مرکز مطالعات خلیج فارس، تصریح کرد که نام خلیج فارس با بوموسی ارتباط مستقیمی دارد و افزود: زمانی که نام یک مکان مستند می‌شود، ۶۰ درصد مسائل مالکیتی آن به طور ناخودآگاه حل می‌شود. ما مسئله‌ای به نام جزایر سه‌گانه نداریم؛ این یک اشتباه است که بیان می‌شود. ما باید به مسئله اشغال جزایر سه‌گانه توسط بریتانیا بپردازیم، نه واقعا جزایر سه‌گانه. موضوع واقعی فقط بوموسی و یک تفاهم‌نامه است.
این پژوهشگر در رابطه با چگونگی اثبات یک نام جغرافیایی گفت: مبنای اثبات یک نام جغرافیایی شامل سه مرحله است. مرحله اول، مراجعه به تمام اسناد و مدارک تاریخی و قدیمی است. ۹۹ درصد این مدارک نشان‌دهنده این است که نام این دریا “خلیج فارس” است و آن یک درصد نیز ناشی از اشتباهات است. ما با یک نام جعلی و نام غیرواقعی روبرو هستیم که این دو کاملاً متمایز هستند. مرحله دوم مراجعه به عالی‌ترین نهاد حقوقی جهانی یعنی گروه متخصص جغرافیایی سازمان ملل متحد و در نهایت، مراجعه به مراجع معتبر و شناخته‌شده دیگر در سطح جهان مانند دانشگاه آکسفورد یا بریتانیکا می‌باشد.
.
