گرامیداشت خسرو تئاتر ایران با یادداشتی از بهزاد فراهانی
مراسم ویژه‌ای تحت عنوان «شب نمایشنامه‌نویس» با تجلیل از خسرو حکیم رابط برگزار گردید.
به نقل از ایسنا، در این مراسم، نشان ویژه کانون نمایشنامهنویسان به خسرو حکیم رابط اعطا شد. بهزاد فراهانی به بیان وصیت خود پرداخت و قطب‌الدین صادقی بر ضرورت دوستی با کشورها تاکید کرد و حسین کیانی به نارضایتی خود از بی‌توجهی مدیران محلی به نمایشنامه‌نویسی اشاره کرد. همچنین نادر برهانی‌مرند اعلام کرد که هرگز به دنبال موج‌سواری نخواهد بود.
افشین هاشمی نیز بخش‌هایی از نمایشنامه «داش آکل به روایت مرجان» اثر بهرام بیضایی را خواند.
این شب به مناسبت پنجم دی ماه، زادروز بهرام بیضایی و سالگرد فوت اکبر رادی، دو نمایشنامه‌نویس برجسته کشورمان، به همت انجمن نمایشنامهنویسان و مترجمان خانه تئاتر برگزار شد و در تالار استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران در شامگاه یکشنبه دوم دی ماه انجام گردید.
در آغاز این مراسم، آرام محضری، رئیس انجمن نمایشنامهنویسان ایران، با ارائه یادداشتی خواستار نامگذاری روز ۵ دی به عنوان «روز نمایشنامه‌نویس» شد؛ این درخواست قبلاً نیز از سوی جامعه تئاتری مطرح شده بود.
در ادامه و با حضور آرش رادی، فرزند اکبر رادی و ایرج راد، رئیس هیئت مدیره خانه تئاتر، از پوستر روز نمایشنامه‌نویس رونمایی به عمل آمد.
ایرج راد، بزرگداشت این روز را تجلیل از دو هنرمند دانست که حق زیادی به گردن همه ما و فرهنگ این سرزمین دارند.
او با ابراز تاسف از فقدان زودهنگام رادی، اضافه کرد که آثار او بی‌نظیر بوده و به اعتبار او در مقایسه با نویسندگان مشهور جهانی بی‌نقص است.
راد، نمایشنامه‌های بیضایی را آثار متمایزی دانست که بازتاب‌دهنده فرهنگ ایرانی هستند و از تمامی آیین‌های نمایشی ما بهره‌مند می‌شوند.
او اشاره کرد که به دلیل نشانه ایرانی آثار بیضایی، ارتباط آنها با تماشاگران ایرانی به خوبی برقرار می‌شود.
راد ابراز امیدواری کرد که قدر بزرگانی چون بیضایی را در حیاتشان بدانیم و به یاد دوست‌داشتگانی چون رادی احترام بگذاریم.
در ادامه برنامه که با اجرای احسان حاجی‌پور همراه بود، علی معتضدی، آرام محضری و کامران شهلایی به نمایندگی از کانون نمایشنامهنویسان کنار سعید اسلام‌زاده، مدیر روابط عمومی معاونت هنری که به نیابت از نادره رضایی، معاون هنری در این جشنواره حضور داشتند، از برگزارکنندگان جلسات صدای نمایشنامه‌نویس قدردانی به عمل آوردند.
بهزاد صدیقی، رییس هیئت مدیره گذشته کانون نمایشنامهنویسان و مسئول جلسات پیشین صدای نمایشنامه‌نویس، نخستین کسی بود که در این بخش مورد تقدیر قرار گرفت.
او به تمامی معاونت‌های هنری، وزارت ارشاد و خانه تئاتر توصیه کرد که به بودجه‌های ناپایدار کانون‌های خانه تئاتر توجه داشته باشند و تأکید کرد که منابع مالی که به صنف می‌رسد، باید به صنوف مختلف آن خانه اختصاص داده شود.
صدیقی با ابراز تأسف از عدم پرداخت بودجه دوره انجمن ادبیات نمایشی، یادآور شد: پس از گذشت یک سال از برگزاری مسابقه نمایشنامه‌نویسی و تعویض دو مدیر، تنها ۲۰ میلیون تومان بودجه دریافت کرده‌ایم و هنوز نتوانسته‌ایم جوایز برگزیدگان و دستمزدهای داوران و همکاران اجرایی را پرداخت کنیم و بودجه این جایزه کمی بالای ۳۰۰ میلیون تومان به نظر می‌رسد، که نشان‌دهنده شوخی شدید است. به همین دلیل دیگر مسئولیت‌های اجرایی را بر عهده نخواهم گرفت.
او ادامه داد: سانسور تنها محدود به حذف بخش‌هایی از نمایشنامه‌ها در شورای نظارت نیست، بلکه به این معناست که هنرمندان حرفه‌ای در سالن‌های دولتی اجازه کار ندارند و در نهایت شاهد اجرای کارهای آماتوری از نوع آتراکسیون هستیم.
او در پایان تأکید کرد که خانه تئاتر به تحولات بنیادینی نیاز دارد.
بعد از آن، رحیم رشیدی‌تبار، هادی حوری، حمید دشتی، شکوفه آروین، مریم یاسین‌زاده و رضا آشفته به عنوان سایر همکاران کانون نمایشنامهنویسان مورد تقدیر قرار گرفتند. رضا آشفته به خاطر بیماری، نتوانست در برنامه حضور یابد و حاضرین برای او آرزوی سلامتی کردند.
پس از پخش تصاویری از بهرام بیضایی که به بیان زندگی‌های ناتمام و کارهای انجام‌نشده پرداخته است، قسمت‌هایی از نمایشنامه جدید او «داش آکل به گفته مرجان» که در سال ۹۸ نگارش شده، توسط افشین هاشمی به روخوانی درآمد.
همچنین بعد از اجرای یک قطعه موسیقی، تصاویری از آندرانیک خچومیان، نمایشنامه‌نویس و مترجم تئاتر نمایش داده شد و او که موجب همکاری بین نمایشنامهنویسان ارمنی و ایرانی شده، مورد تجلیل قرار گرفت.
به منظور انجام این تجلیل، شاهد الفت، به عنوان عضوی از کانون نمایشنامهنویسان متنی را قرائت کرد و قطب‌الدین صادقی به همراه محمودرضا رحیمی، دیگر کارگردان و مدرس تئاتر، تندیس ویژه شب نمایشنامه‌نویس را به خچومیان اهدا کردند.
صادقی با ابراز خوشحالی از تجلیل دو نویسنده بزرگ ایران (رادی و بیضایی) گفت: باید یاد بگیریم به هم احترام بگذاریم و محبت بورزیم.
او با یادآوری دوران پربار نمایشنامه‌نویسی ایران افزود: بهترین دوره درام‌نویسی ایران دهه ۴۰ است که نویسندگانی همچون بیضایی، رادی، ساعدی، بیژن مفید و… توانستند تصویر انسان ایرانی، بحران ایرانی و جهان بینی ایرانی را ارائه دهند و آثار آنها مبنایی برای ظهور بهترین بازیگران ما گشت. آنها با ایجاد فضاهای دراماتیک و شخصیت‌پردازی‌های صحیح، درام‌نویسی ملی ایران را بنیاد گذاشتند.
صادقی ادامه داد: در این میان آندرانیک توانسته پل دوستی و همکاری بین تئاتر ایران و ارمنستان برقرار کند. متأسفانه ما در محیطی پر از نفرت و دشمنی بزرگ شده‌ایم و به همین خاطر کسانی را که از طریق هنر، دوستی و محبت و مدارا را بدون شعار پدید می‌آورند، می‌ستایم.
این استاد دانشگاه و پژوهشگر تئاتر با اشاره به اهمیت هنر در ایجاد دوستی بین کشورها افزود: آندرانیک به ما یادآوری کرد که یکی از بزرگترین مسئولیت‌های انسانی ما، انتقال پیام‌های دوستانه به جهان است. ما نیازی به دشمنی نداریم، بلکه به دوستی نیازمندیم. وظیفه فرهنگ، ایجاد تفاهم و ارسال پیام‌های بشردوستانه است و آندرانیک در سهم خود این کار را در تئاتر انجام داده است.
محمودرضا رحیمی، رئیس انجمن بازیگران نیز گفت: شاید اولین کسی بودم که خواستار کار بر روی ترجمه‌های آندرانیک شدم، هر چند موفق نشدم، اما امشب خوشحالم که در اینجا هستم. گویی دل آندرانیک مرا به اینجا کشانده است.
آندرانیک خچومیان نیز در سخنانی کوتاه بیان کرد: همین که نام من در پوستر این برنامه در کنار استاد خسرو حکیم رابط قرار دارد، برایم مایه افتخار است و برای او آرزوی سلامتی دارم.
در ادامه و با پخش تصاویری از حسین کیانی و سخنان شهرام گیل‌آبادی از این نمایشنامه‌نویس قدردانی شد.
گیل‌آبادی، کیانی را مولفی دانست که پرسش‌های عمیقی دارد و این ویژگی را با مخاطب خود در میان می‌گذارد.
او تصریح کرد: آثار کیانی شبیه به آثار سعدی، هم ساده و هم عمیق هستند که در عین شیرینی، زخم‌های خود را مطرح می‌کنند، با این حال هرگز نگاه ناامیدانه‌ای به آینده در آثار او دیده نمی‌شود.
همچنین علی معتضدی، نایب رئیس کانون نمایشنامهنویسان متنی را برای تقدیر از کیانی قرائت کرد.
تندیس این نویسنده با حضور معتضدی، گیل‌آبادی، رضا دادویی و فریده سپاه منصور به او اهدا گردید.
کیانی هنگام دریافت این تندیس، شعری از زرتشت را قرائت کرد و بیان داشت: راستی و پاکی بهترین بخشش‌ها هستند. خوشبختی از آن کسی است که به دنبال راستی و پاکی باشد. این کلام زرتشت است که اگر بر زندگی ما حاکم شود، بسیاری از مسائل‌مان حل خواهند شد. زرتشت، کورش کبیر و فردوسی سه شخصیت برجسته‌ای هستند که اگر به آموزه‌های این سه بزرگ توجه کنیم، به راحتی می‌توان از وضعیت بغرنج کنونی عبور کرد.
او با ابراز تأسف از بی‌توجهی به نمایشنامه‌نویسی افزود: نمایشنامهنویسان ما در مقیاس محلی از اهمیت چندانی برخوردار نیستند چراکه مدیران‌مان از درام‌نویسی درک درستی ندارند. البته این موضوع زیاد مهم نیست، اما ما باید خود به ارزش این هنر پی ببریم و از آن مراقبت کنیم. تنگناهای زیادی وجود دارد. خود من ۵ متن رد شده دارم و در تلاش برای بازتولید برخی از آثار قبلی‌ام بودم که همه آنها رد شدند و امیدوارم روزگار به این بدی ادامه نیابد.
سپس تصاویری از نادر برهانی مرند، نمایشنامه‌نویس و کارگردان تئاتر پخش گردید و تندیس این هنرمند با حضور محمد امیر یاراحمدی به او اهدا شد.
یاراحمدی در سخنانی ابراز داشت: نادر، یکی از نزدیک‌ترین دوستان من است و به خاطر همین دوستی، صحبت کردن درباره او برایم دشوار است. او یکی از شریف‌ترین انسان‌های روزگار ماست که شرافت‌های حرفه‌ای و انسانی دارد و به شدت نگران اتفاقات جامعه خود است. بودن در کنار او برای من مایه افتخار است. ما سال‌ها با هم همکاری داشته‌ایم و او موجب آشنایی من با تئاتر شد و این دین به گردن من است.
سپس فرشید قلی‌پور بیانیه هیئت مدیره کانون نمایشنامهنویسان در مورد برهانی مرند را خواند.
تندیس این هنرمند با حضور یاراحمدی، فرشید قلی‌پور، شهره سلطانی و بهرام ابراهیمی به او اهدا شد.
برهانی مرند نیز از کانون نمایشنامهنویسان تشکر کرد و گفت: بودن در کنار نام این استادان، افتخار بزرگی است و شاید کمتر از این شایستگی را داشته باشم. از دریافت این تندیس که یکی از ارزشمندترین تندیس‌هایی است که تاکنون دریافت کرده‌ام، مفتخرم. تا پای جان شرافت این تندیس را حفظ کرده و هرگز موج‌سواری نخواهم کرد مگر آنکه این موج‌سواری باعث شادی مردمان دردکشیده سرزمینم شود. به امید روزی که عسرت تئاتر و نمایشنامه‌نویسی پایان یابد.
در ادامه برنامه، بخشی از نمایشنامه «آهسته با گل سرخ» اثر اکبر رادی به اجرا درآمد.
بخش پایانی مراسم به اهدای نشان ویژه (مدالیوم) کانون نمایشنامهنویسان به استاد خسرو حکیم رابط اختصاص یافت و با پخش صدای این هنرمند که بخش‌هایی از کتاب خاطرات خود تحت عنوان «روز هفتم» را خوانده است، همراه شد.
بهزاد فراهانی در مورد حکیم رابط گفت: از من خواسته شده تا درباره معلمم صحبت کنم که برایم بسیار دشوار است، چراکه سال‌ها از او آموخته‌ام. انسانیت نهفته در وجود او و همسرش در یادآوریم می‌کند که از خویشتن انسانی‌ام دور نشوم.
او ادامه داد: به تازگی که درباره زحمتکشان کشورم نمایشنامه می‌نویسم، عده‌ای به این موضوع اعتراضی دارند. باید بپذیریم که رئالیسم از جامعه ما رفته است. امروزه وقتی آثار رادی را می‌خوانیم، گویی مربوط به این زمان نیست. تئاترهایی را مشاهده می‌کنیم که ابزورد را پشت سر گذاشته‌اند یا بخش‌هایی از برخی نمایش‌ها را می‌توان در فضای مجازی دید، یعنی دزدی هنری به ما آموزش داده شده است.
این نویسنده، بازیگر و کارگردان تئاتر با اشاره به تغییرات درام‌نویسی خاطرنشان کرد: وقتی بیضایی را از دپارتمان تئاتر به آمریکا می‌فرستیم تا تدریس کند، حاکی از این است که در این وضعیت فاجعه‌بار، ما همدیگر را به شدت دوست نداریم و با هم صادق نیستیم. ما در وضعیت بدی به سر می‌بریم. از کانون نمایشنامهنویسان سپاسگزارم که از خسرو حکیم رابط قدردانی کرد، زیرا من و او در این انجمن به شدت تلاش کرده‌ایم. حرف دلم این است که در محبت به یکدیگر به هیچ‌وجه دروغ نگوییم، زیرا در غیر این صورت یک انجمن بزرگ را از دست خواهیم داد.
فراهانی ادامه داد: هر چه فشارها افزایش می‌یابد، باید عشق ما به یکدیگر افزایش یابد که متاسفانه کاهش یافته و این بسیار تلخ است.
او با اشاره به مشکلاتی که برای فیلمش ایجاد شده، افزود: نمی‌دانستم فیلمی که ساخته‌ام سه سال است که در توقیف به سر می‌برد و در این مدت همواره درگیر بوروکراسی بوده‌ام.
فراهانی ادامه داد: ستایش از خسرو نیازمند فردی فرهیخته‌تر است. امیدوارم روزی برسد که بتوانیم نهاد کوچکی را در دور هم جمع کنیم و از کنار هم که عبور می‌کنیم، صدای خنده بشنویم. وصیتم این است که از دشمنی‌ها با یکدیگر دست برداریم. به جان سه فرزندم که دیگر هیچ کس را دشمن نمی‌دانم و حتی دشمنان‌مان را نیز انسان می‌دانم.
این نمایشنامه‌نویس و کارگردان در پایان سخنانش گفت: به افتخار بزرگترین مرد درام‌نویسی عصر حاضرمان دست بزنیم.
در ادامه، حکیم رابط با استقبال حاضران به روی صحنه آمد و به همراه همسرش به جای سخنرانی، به خواندن بخشی از جلد یکی از کتاب‌هایش پرداخت.
سپس پرتره خسرو حکیم رابط به او اهدا گردید و آرام محضری، رئیس هیئت مدیره کانون نمایشنامهنویسان، بیانیه هیئت مدیره این کانون را درباره حکیم رابط خواند.
در پایان مراسم، فیلم مستند «چریکه بهرام» به کارگردانی فرشید قلی‌پور به نمایش درآمد.
