خشم آنکارا نسبت به رویکرد واشنگتن در قبال قبرس

بر اساس گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، روابط میان ترکیه و ایالات متحده بار دیگر در شرایطی ناپایدار قرار گرفت. تنها چند ماه پیش، ترکیه خوشبین بود که با همکاری در جهت تصویب عضویت سوئد و فنلاند در ناتو، روابط خود را با واشنگتن بهبود بخشد. اما اکنون بحران جدیدی به وجود آمده است که به تصمیم ایالات متحده برای ارائه حمایت جامع از نیروی نظامی قبرس مربوط می‌شود.

به زبان ساده‌تر، ایالات متحده در نزدیکی مرزهای ترکیه، با پشتیبانی از قبرس و نادیده گرفتن درخواست‌های آنکارا برای به رسمیت شناختن استقلال بخش ترک‌نشین این جزیره، شرایط را برای ترکیه به شدت دشوار کرده است. شواهد گویای این موضوع است که مسئله قبرس برای ایالات متحده از اهمیت سیاسی و امنیتی بالایی برخوردار است و خواسته‌های مقامات ترکیه را مورد قبول قرار نمی‌دهد.

سفر تیم‌های سیاسی و نظامی از وزارت امور خارجه و پنتاگون به نیکوزیا و امضای توافق‌های نظامی با مقامات این کشور، موجب خشم ترکیه شد.

وزارت امور خارجه ترکیه بلافاصله پس از انتشار مفاد توافق دفاعی آمریکا و قبرس، اعلام کرد: «این توافقنامه‌ در راستای همکاری نظامی دوطرفه بین ایالات متحده و قبرس‌ جنوبی (GCASC) به شدت محکوم می‌شود و ما از مواضع سیاسی جمهوری ترک قبرس شمالی حمایت می‌کنیم».

اعتراض به «اشغال»
در ادبیات سیاسی ترکیه، اصطلاحات «جمهوری ترک قبرس شمالی» و «اداره قبرس جنوبی» معمول به کار می‌روند. هرچند از نظر سازمان ملل، اتحادیه اروپا و ناتو، هیچ‌چیز به نام جمهوری ترک قبرس شمالی وجود ندارد و تمام جزیره تحت عنوان جمهوری قبرس شناخته می‌شود.

قبرس به عنوان یک کشور عضو رسمی اتحادیه اروپا، از سال 1975 تحت اشغال ترکیه قرار دارد و بیش از شصت هزار نفر از نیروهای نظامی و پلیس ترکیه در طول نیم قرن گذشته در این جزیره مستقر بوده‌اند.

نتفلیکس، کمپانی شناخته شده در زمینه تولید سریال‌های تلویزیونی، به تازگی سریالی به تصویر کشیده که در آن، شهروندان رومی قبرس، حضور نظامی ترکیه را به عنوان نمادی از اشغال و ستم تلقی کرده و به تصویر می‌کشند که این اشغال، زندگی و امنیتشان را در خطر قرار داده است.

نمایش اولین قسمت این سریال با انتقاد شدید نهاد ریاست جمهوری و وزارت امور خارجه ترکیه مواجه شد و مقامات آنکارا اعلام کردند که خود را اشغالگر نمی‌دانند. اما واقعیت این است که حتی برخی از سیاستمداران ترک در بخش جنوبی قبرس نیز از حضور نظامی ترکیه در جزیره نارضایتی دارند و بر این باورند که مداخله های نظامی ترکیه، امنیت آینده آنها را تهدید می‌کند.

تحسین ارطغرول اوغلو، که خود را وزیر امور خارجه جمهوری ترک قبرس شمالی معرفی می‌کند، درباره این سریال عنوان کرد: «سریال فاماگوستا مشابه نقشه سیاسی طرف یونانی است و منعکس کننده افکار خیالی آنها در رسانه‌ها است. ادعاهای آنان مبنی بر اشغالگری ترکیه، واقعیت ندارد و با تاریخ سازگار نیست. کشورهای غربی از نظریات طرف یونانی حمایت کرده و آنها را تحت پوشش خود قرار می‌دهند. انتقاد باید به قدرت‌های غربی معطوف شود که این فرصت را به یونانی‌های قبرس عطا می‌کنند. پخش چنین سریالی در بسترهای اینترنتی همچون نتفلیکس، در تلاش است تصویری نادرست در افکار عمومی و به‌ویژه در نسل‌های جوان القا کند. در این سریال، سربازان ترکیه به عنوان قاتل زنان و کودکان به تصویر کشیده می‌شوند، در حالی که نیروهای ترکیه جزء انسانی‌ترین ارتش‌های جهان به شمار می‌روند».

آمریکا در جست‌وجوی چه چیزی است؟
عنوانی که برای توافق اخیر ایالات متحده و قبرس انتخاب شده، «اولویت‌ها و جهت‌گیری روابط دفاعی دوجانبه در پنج سال آینده» می‌باشد که اعتراض شدید دولت اردوغان را به دنبال داشته است. روابط دیپلماتیک و نظامی میان نیکوزیا و واشنگتن به سرعت پس از حمله روسیه به اوکراین تقویت شد. در تلاش‌های ایالات متحده برای ترغیب نیکوزیا به محدود کردن فعالیت‌های روسیه در جزیره، تحریم‌های تسلیحاتی ایالات متحده علیه قبرس در سال 2020 کاهش یافت و در سال 2022 به‌طور کامل لغو گشت. دو کشور همچنین در ماه ژوئن گفتگوهای استراتژیک درباره مسائل دفاع، امنیت و انرژی را آغاز کردند و آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه کابینه بایدن، در سفر خود به قبرس، بر اهمیت استراتژیک فزاینده قبرس و بهره‌وری تعاونی‌ها تأکید کرد و اظهار داشت: «این گفتگو نشان‌دهنده تعمیق روابط دوجانبه ما است».

کنستانتینوس کومبوس، وزیر امور خارجه قبرس نیز، دیدار با بلینکن را یک موفقیت تاریخی نامید.

او بر تعهد قبرس به عنوان یک شریک ثابت ایالات متحده در مواجهه با چالش‌های پیچیده تأکید کرد.

شایان ذکر است که کریدور دریایی قبرس-غزه به عنوان مسیری حیاتی برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به فلسطین محسوب می‌شود. جنگ میان فلسطین و رژیم صهیونیستی، اهمیت استراتژیک این جزیره را برای کشورهای غربی افزایش داده است. علاوه بر تأثیر حضور آمریکا، دو پایگاه انگلیس در قبرس نیز برای تأمین لجستیکی به اسرائیل و همچنین تخلیه افرادی که در این جزیره مخفی شده‌اند، بسیار حیاتی می‌باشد.

تحولات سیاسی – امنیتی در شرق دریای مدیترانه برای ایالات متحده و ناتو از اهمیت بالایی برخوردار است و فعالیت‌های دریایی ترکیه در این منطقه در پنج سال گذشته توجه کشورهای غربی را به خود جلب کرده است.

دولت اردوغان با خرید و به کارگیری چهار کشتی بزرگ حفاری نفت و گاز، که هر یک به نام یکی از پادشاهان عثمانی نامگذاری شده‌اند، در جست‌وجوی منابع در سواحل قبرس است و این اقدام، اعتراض‌های مداوم قبرس، یونان و اتحادیه اروپا را به همراه داشته است.

در این میان، آمریکا قصد دارد با حمایت کامل از یونان و قبرس، نشان دهد که در این موقعیت بی‌طرف نیست و در سمت مخالف ترکیه می‌ایستد. این در حالی است که ترکیه خود یکی از اعضای ناتو می‌باشد و انتظار همکاری از ایالات متحده را دارد.

اشاره مستقیم واشنگتن به حمایت نظامی از قبرس، پیامی دیپلماتیک برای ترکیه به شمار می‌رود که در این جزیره باید بداند که با آمریکا، نه تنها با یونان و قبرس روبروست. به گفته پنتاگون، «ثبات و امنیت اروپا و منطقه شرق دریای مدیترانه از اهمیتی حیاتی برای ایالات متحده و قبرس برخوردار است».

تحلیل کارشناسان ترک
رئیس دانشکده روابط بین‌الملل دانشگاه 17 ایلول ترکیه، پروفسور دکتر اسماعیل شاهین، همکاری نظامی ایالات متحده با قبرس جنوبی را نشان‌دهنده اهمیت روزافزون جغرافیای مدیترانه شرقی در رقابت‌های جهانی و منطقه‌ای می‌داند.

او در این خصوص اظهار داشته است: «مدیترانه شرقی به عنوان منطقه‌ای سرشار از منابع گاز طبیعی به شدت حائز اهمیت است. جزیره قبرس تقریباً در قلب این منابع قرار دارد. ایالات متحده در حال تقویت روابط خود با قبرس است تا کنترل این منابع و امنیت انرژی در این منطقه را تضمین کند. هدف اصلی، تنوع بخشی به تأمین انرژی اروپا و کاهش وابستگی به روسیه است. آمریکا قصد دارد در کریدور انرژی مدیترانه شرقی، حضور فعالی داشته باشد. اما تسلیح قبرس، تخطی آشکار از قراردادهای بین‌المللی و نادیده گرفتن جمهوری ترک قبرس شمالی به شمار می‌آید. جنوب جزیره نه تنها تحت تسلیح ایالات متحده بلکه توسط انگلستان و فرانسه نیز قرار دارد و این فعالیت‌ها نه تنها برای ترکیه بلکه برای کل منطقه تهدیدی به حساب می‌آید. این شرایط خطرات درگیری‌های منطقه‌ای را افزایش می‌دهد. البته موضوع تنها به انرژی محدود نمی‌شود و یکی از دلایل اصلی آمریکا برای تقویت حضور نظامی در قبرس، حفظ امنیت اسرائیل است. جزیره قبرس از دیدگاه امنیتی در موقعیت استراتژیکی از اسکندرون تا اسکندریه واقع شده است. بنابراین، ایالات متحده در تلاش است روابط خود را با اداره قبرس‌ جنوبی بهبود ببخشد تا میزان نفوذ روسیه و چین را در شرق مدیترانه و خاورمیانه کاهش دهد و از نفوذ ترکیه در این منطقه جلوگیری کند».

پروفسور دکتر رمضان اردوغ، رئیس دانشگاه روابط بین‌الملل دانشگاه اسکی شهر عثمان غازی نیز تصریح می‌کند: «ایالات متحده با امضای توافق دفاعی با اداره قبرس جنوبی، گام جدیدی به صورت یکجانبه برداشته و حقوق حاکمیت جمهوری ترک قبرس شمالی را نادیده می‌گیرد و موجب بروز مشکلات امنیتی جدید می‌شود. این اقدام به ثبات و همکاری در شرق مدیترانه آسیب می‌زند و بقا نسل کشی مردم غزه به دست اسرائیل را تضمین می‌کند. این نشانه‌ای روشن است که به دنبال تبدیل جزیره قبرس به پایگاه جدید آمریکا هستند».

دکتر گوزلی، دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اجتماعی آنکارا، نیز بر این باور است که «قبرس، سیاست خارجی فعال ترکیه در شرق مدیترانه و آفریقا را تهدید به حساب آورده و از آمریکا درخواست کمک کرده است. آمریکا نیز که با حملات اسرائیل به غزه اعتبار خود را در خاورمیانه از دست داده، به دنبال ایجاد موقعیت جدیدی است و برای مقابله با نفوذ ترکیه، چین و روسیه تلاش می‌کند».

در نهایت، باید اظهار داشت که موضوع قبرس به یکی از اصلی‌ترین محورهای اختلاف سیاسی و امنیتی بین ترکیه و اروپا، همچنین ترکیه و ایالات متحده و تبدیل شده و انتظار می‌رود که این مسأله در میان‌مدت بر تمامی ابعاد روابط سیاسی تأثیرگذار باشد.
/