«شکلاتی» که خطر ابتلا به سرطان را به همراه دارد!

بیش از یک دهه از وقوع حادثه‌ای تلخ در آستانه برگزاری مراسم یک عروس می‌گذرد. خبری که در روزهای نخست با توجه به کوچکی و محدود بودن فضای رسانه‌ای آن زمان، به مانند یک بمب منفجر شد و در جامعه بازتاب وسیعی یافت. دلیل اصلی این فاجعه، رشد فزاینده تب مد و ورود دستگاهی به نام «سولاریوم» به زندگی روزمره مردم بود. این دستگاه در واقع محفظه‌ای است که با به کارگیری لامپ‌های خاص فلورسنت، اشعه ماوراء بنفش را تولید می‌کند.

دختری که بر اثر استفاده از این دستگاه و اشتیاقش برای برنزه شدن در روز عروسی، متحمل ضرر بزرگی شد، فریده نام داشت. وی تحت تأثیر تبلیغات فریبنده برخی آرایشگران، سلامت خود را به دست آنها سپرد. او با اشتیاقی وصف‌ناپذیر از اینکه مرکز معتبری را برای انجام این عمل انتخاب کرده، به داخل دستگاه تابوت‌مانند سولاریوم رفت. هرچند در ابتدا دچار اندکی نگرانی بود، اما برنز شدن پوست و فکر زیبایی‌اش در روز عروسی آرامش خاطرش را فراهم می‌کرد. اما چند ساعت بعد و با تغییر ناگهانی حالش، پس از مراجعه به پزشک متوجه شد که کبد و کلیه‌هایش تحت تأثیر این دستگاه آسیب دیده‌اند و در کمال تأسف، پیش از آنکه لباس عروس را بر تن کند جان خود را از دست داد.

در سال‌های اخیر، گرایش به تیره‌ شدن پوست به حدی افزایش یافته که دیگر حمام آفتاب و استخر دیگر جوابگو نیست و به همین دلیل، دستگاه‌های سولاریوم با وعده‌هایی مبنی بر عدم وجود خطر و آسیب برای بدن، در میان مردم رواج یافته‌اند. علی‌رغم این‌که معمولاً فعالیت‌های زیبایی به خانم‌ها اختصاص داده می‌شود، مردان نیز به این میدان وارد شده و از طرفداران این روند می‌باشند، بخصوص در میان ورزشکارانی که به باشگاه می‌روند.

پوست برنزه، نماد شیک‌پوشی

در دهه ۲۰ میلادی در اروپا، پوست برنزه نشانه‌ای از تعلق به قشر کارگران و زحمت‌کشان بود، در حالی که اشراف زادگان با پوست‌های سفید شناخته می‌شدند. تا اینکه صنعت سولاریوم توسط شرکتی آلمانی به نام «Heraeus» بنیان نهاده شد. در سال ۱۹۲۰، با نمایش پوست برنزه دو زن مشهور فرانسوی به نام‌های «جوزفین بیکر» و «کوکو شانل» به شیوه‌ای سریع، برنزه شدن تبدیل به یک مد محبوب شد. شانل پس از بازگشت از سفری به دور مدیترانه، با بیان اینکه «برنزه شدن نشانه‌ای از شیک‌پوشی است»، این تمایل را بیشتر ترویج کرد و به تبع آن زیبایی پوست برنزه در صفحات مد و فشن نظر بسیاری از افراد را جلب نمود و موجب حذف استفاده از چتر و کلاه‌های آفتابی شد.

با ادامه‌ی این محبوبیت در قرن بیستم، تقاضا برای روش‌های ایمن‌تر و مناسب‌تر برنز کردن پوست نیز افزایش یافت. «فردریش ولف»، دانشمند آلمانی، در این روند مؤثر بود و به این نتیجه رسید که لامپ‌هایی با ۹۵ درصد UVA و ۵ درصد UVB خطر آفتاب‌سوختگی را به نحو چشم‌گیری کاهش می‌دهند. او از سال ۱۹۷۵ فروش تخت‌ها و لامپ‌های برنزه کن را آغاز کرد و در سال ۱۹۷۸ این محصول به بازار آمریکا رسید. در همین زمان، صنعت برنزه کردن در سطح جهانی در حال توسعه بود.

از تبدیل به شکلاتی خودداری کنید

دستگاه‌های سولاریوم همچنین بدون مجوز رسمی از وزارت بهداشت به طور غیرمجاز وارد کشور شدند. آسیب‌های اجتماعی ناشی از این دستگاه‌ها زمانی وخیم‌تر گردید که مکان‌هایی مانند آرایشگاه‌های مختلط و خانه‌های زیرزمینی به پاتوق مشتریان سولاریوم تبدیل شدند و به تبع آن، بستر فساد اخلاقی نیز فراهم شد. در سال ۱۳۸۷، واحد بهداشت پرتوهای مرکز سلامت محیط و کار معاونت سلامت، هشدارهایی را در مورد این دستگاه‌ها صادر کرد و در سال ۱۳۸۹ پلیس نیز وارد عمل شد و ضمن منع ارائه خدمات سولاریوم، اگر در جریان مشاهدات، موردی از ارائه این خدمات بازرسی می‌شد، با قاطعیت پیگیری قانونی صورت می‌گرفت. در حال حاضر، فعالان در این زمینه از طریق شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه اینستاگرام اقدام به جذب مشتریان می‌کنند و تصاویر سلبریتی‌های مشهور با پوست‌های برنزه را به اشتراک می‌گذارند، به گونه‌ای که مردم را به چشیدن شیرینی شکلاتی محفف اطمینان می‌دهند، اما در واقع به بدل کردن رنگ پوست خود دعوت می‌کنند.

هرچند در تراکت‌ها و صفحات نخست اینستاگرام مراکز سولاریوم عباراتی چون «طبق استاندارد زیر نظر کارشناس پوست» درج شده، اما به نظر می‌رسد که پزشکان و سازمان ملی استاندارد نظر دیگری در مورد این دستگاه‌ها و تمایل به تغییر رنگ پوست دارند. آخرین گزارش دفتر ارزیابی تخصصی انطباق صنایع حمل و نقل و ماشین‌آلات سازمان ملی استاندارد ایران نشان می‌دهد که «دستگاه‌های سولاریوم» هیچ‌گونه مجوز تولید، واردات یا ترخیص ندارند و استفاده از آن‌ها ممنوع و قابل پیگیری است. عدم شفافیت در مورد چگونگی فعالیت این مراکز و سالن‌های زیبایی که به طور آزادانه عمل می‌کنند، همچنان معما باقی مانده است. تماس ما با یکی از این مراکز در ابتدا با انکار وجود دستگاه‌ها همراه بود و در نهایت نیز پاسخگوئی قطع شد.

دستگاه سولاریوم و ارتباط آن با سرطان

هزینه استفاده از این دستگاه‌ها بر اساس ناحیه‌ای که تحت درمان قرار می‌گیرد و مدت زمان حضور مشتری در دستگاه تعیین می‌شود. صاحبان این مراکز برای خدمات خود از ۸۰ هزار تومان شروع می‌کنند و پکیج‌های یک تا سه ساعته با هزینه‌ای بین ۵۶۰ هزار تومان تا یک میلیون و هفتصد هزار تومان به همراه لوسیون‌های مختلف به مشتریان عرضه می‌کنند و به این طریق به درآمدهای کلانی دست می‌یابند. همچنین، مواد استفاده شده به‌طور کامل وارداتی بوده و تحت نظر وزارت بهداشت و دارو نیستند، که این امر به سلامت افراد استفاده‌کننده آسیب می‌زند. مریم، کارمند یکی از این مراکز، در مورد زمان استفاده از دستگاه می‌گوید: «بستگی به رنگ پوست شما دارد و معمولاً بین ۶ تا ۱۰ دقیقه زمان می‌برد. اگر تا کنون سولار نرفته‌اید، در ابتدا تا چهار جلسه یک‌بار و سپس می‌توانید از دو پارت در یک روز استفاده کنید.» او با اطمینان ادامه می‌دهد: «استفاده دوبار در روز هیچ مشکلی به وجود نمی‌آورد و اگر پوست شما روشن باشد، باید ۱۰ جلسه مراجعه کنید تا به رنگ برنزه‌ برسید».

طبق گفته این مراکز، مدت زمان مجاز برای استفاده از دستگاه بین پنج تا ده دقیقه است و آنها معتقدند که حتی استفاده دو بار در روز هم منعی ندارد. معمولاً این مراکز غیرقانونی، در عمل هیچ گونه مسئولیتی در قبال عوارض ناشی از خدمات خود نمی‌پذیرند و تمامی ریسک‌ها بر عهده مشتری است.

عوارض استفاده از دستگاه‌های سولاریوم به دلیل اشعه‌های ماوراء بنفش که از طریق این دستگاه‌ها ساطع می‌شود، بروز می‌کند. بر اساس آمار انجمن سرطان پوست، هر ۲ ساعت، یک نفر بدلیل ابتلا به سرطان پوست جان خود را از دست می‌دهد و دستگاه سولاریوم به عنوان یکی از عوامل اصلی این بیماری شناخته شده است. به گزارش آمریکا، در پی شیوع ویروس، استفاده از این دستگاه‌ها موجب افزایش هفت برابری سرطان پوست شده است. دیگر عوارضی که پزشکان به آن اشاره می‌کنند شامل لک‌های پوستی، تیره و ضخیم شدن پوست، پیری زودرس، تیره ماندن رنگ پوست، آسیب به کبد، افزایش ضخامت پوست به خصوص در ناحیه گردن و ایجاد چین و چروک‌های پوستی است.

ترویج بی‌رویه این پدیده به ویژه در میان جوانان، به جز تهدیدات جانی، ابعاد روانی نیز دارد. نوجوانان و جوانان در سال‌های اخیر برنزه کردن پوست را به عنوان یک جز کلیدی در نمای ظاهری خود می‌دانند و آن را یک ارزش مهم و نهادینه شده تلقی می‌کنند. این امر منجر به کاهش اعتماد به نفس و دیدگاه سطحی نسبت به ارزش‌های اجتماعی، عدم ثبات شخصیت و اعتقاد می‌شود. این عارضه‌های روانی با سبک زندگی جوانان به‌طرزی ناخواسته آمیخته شده و رفتارهای مضر اجتماعی به راحتی برایشان قابل قبول می‌شود.