آشنایی با جاهای دیدنی و بناهای تاریخی مشهد (فهرست) + تصاویر
در این مقاله به آشنایی با مکان‌ها و آثار تاریخی بنام مشهد می‌پردازیم.
مسجد گوهرشاد: یادگاری از یک داستان عشقی
مسجد گوهرشاد در مشهد به‌عنوان یکی از شاهکارهای استثنایی معماری ایرانی-اسلامی شناخته می‌شود که در قسمت جنوبی حرم امام رضا (ع) واقع شده است. این مسجد به فرمان گوهرشاد بیگم، همسر شاهرخ تیموری، در سال ۷۹۴ هجری شمسی ساخته شده و اکنون با مساحت ۱۰ هزار متر مربع، بزرگترین مسجد در مجموعه حرم محسوب می‌شود. گنبد آبی رنگ و مناره‌های بلند این مسجد با کاشی‌کاری معرق و کتیبه‌های قرآنی، جلوه‌هایی از زیبایی و ذوق هنری را به نمایش می‌گذارند. مسجد گوهرشاد فقط محل عبادت نیست بلکه نمادی از هنر و فرهنگ اسلامی در طول تاریخ به شمار می‌آید.
آرامگاه نادرشاه افشار: نمایانگر شکوه آخرین فاتح شرق
آرامگاه نادرشاه افشار از مهم‌ترین آثار تاریخی مشهد است که در باغی به وسعت ۱۴۴۰۰ مترمربع واقع شده و طراحی آن توسط مهندس هوشنگ سیحون انجام گرفته است. این آرامگاه به یاد نادرشاه افشار، پادشاه ایران و فاتح شرق، بنا شده و پس از قتل او، استخوان‌هایش به این مکان منتقل گشت. در کنار اصول معمارانه با شکوه این بنا که از سنگ‌های گرانیت مشهد ساخته شده است، موزه نادری نیز وجود دارد که مجموعه‌ای از سلاح‌ها، اشیاء تاریخی و دستاوردهای مربوط به دوران نادرشاه را به نمایش می‌گذارد. مجسمه نادرشاه بر روی اسب، که توسط ابوالحسن صدیقی خلق شده، زیبایی منحصر به فردی را به این مکان هدیه داده و یکی از مقاصد پرطرفدار گردشگری در بین بازدیدکنندگان داخلی و خارجی به شمار می‌آید.
آرامگاه فردوسی؛ شاعری جاویدان و زنده‌کننده زبان فارسی
مقبره فردوسی، شاعر حماسه‌سرای بزرگ و احیاگر زبان فارسی، در شهر توس خراسان رضوی واقع شده است. این بنای شگفت‌انگیز یکی از زیباترین آرامگاه‌های ایران به شمار میرود و تاریخچه‌ای دیرینه دارد. فردوسی، مؤلف شاهنامه، به‌عنوان بزرگترین شاعر فارسی شناخته می‌شود و آرامگاه او نمادی از ارج‌گذاری به فرهنگ و زبان ایرانی است. این بنا در طول تاریخ بارها با سبک‌های مختلف بازسازی شده و اکنون یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری مشهد به حساب می‌آید. هنردوستانی که با بلیط قطار اصفهان مشهد به این شهر سفر می‌کنند، می‌توانند به‌جز بازدید از مقبره فردوسی، به آرامگاه استاد محمدرضا شجریان نیز سری بزنند.
خانه داروغه مشهد: آمیزه‌ای از معماری ایرانی و روسی
خانه داروغه مشهد به‌عنوان یکی از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی این شهر، با معماری خاص و منحصربه‌فرد خود از دوره قاجار، گردشگران زیادی را به خود جلب می‌کند. این بنا به‌دستور آخرین داروغه مشهد، یوسف‌خان هراتی، بنا شده و نمونه‌ای بارز از ترکیب سبک‌های معماری ایرانی و روسی است. تزئینات چوبی در سقف، کاشی‌های هفت‌رنگ و پنجره‌های دوجداره از جمله ویژگی‌های چشم‌نواز این ساختمان به شمار می‌آیند. یکی از جذابیت‌های این عمارت، طراحی سه‌طرفه آن است که شامل بخش‌های تابستان‌نشین، زمستان‌نشین و ایوان می‌باشد. به علاوه، وجود اولین حمام خصوصی و شومینه در مشهد، این بنا را به یکی از آثار برجسته دوران قاجار تبدیل کرده است.
خانه ملک مشهد: نمادی از تاریخ و هنر سنتی
خانه ملک به‌عنوان یکی از باارزش‌ترین خانه‌های تاریخی مشهد، روزگاری محل سکونت حاج حسین ملک، از ثروتمندان و نیکوکاران نامی ایران بوده است. این عمارت که در اوایل قرن چهاردهم احداث شده، به‌دلیل به‌کارگیری ترکیب‌های معماری سنتی ایرانی و اروپایی، جذابیت ویژه‌ای برای گردشگران دارد. خانه حاج حسین ملک به دو طبقه تقسیم شده و بخش پذیرایی آن، با سقف چوبی منبت‌کاری و شومینه گچبری، از ویژگی‌های بارز آن به شمار میرود. این خانه همچنین دارای یک حمام خصوصی تاریخی است که با معماری اسلامی تزیین شده و شامل بخش‌های مختلفی مانند گرمخانه و نمازخانه می‌شود. در حال حاضر، خانه ملک به‌عنوان مرکز هنرهای سنتی خراسان رضوی در نظر گرفته شده و کارگاه‌های متنوعی در حوزه‌هایی چون بافت فرش، سفال‌گری، سوزن‌دوزی و معرق‌کاری در آن فعالیت دارند. بازدید از این اثر تاریخی، به‌خصوص برای علاقه‌مندان به هنر و تاریخ ایران، فرصتی ویژه خواهد بود.
خانه توکلی مشهد: میراثی از دوره قاجار
خانه توکلی یکی از آثار ماندگار تاریخی مشهد به‌حساب می‌آید که در دوران قاجار بنا شده و جلوه‌ای از معماری خالص آن زمان را به نمایش می‌گذارد. این خانه ابتدا در مالکیت تاجری به نام کشمشیان بوده که در زمینه تجارت خشکبار مشغول به فعالیت بود و بعدها به فردی به نام توکلی فروخته شد. معماری خانه توکلی شامل دو طبقه با سازه‌ای چوبی می‌باشد. ایوان با ستون‌های گچبری شده، جزئی از نقاط قوت معماری قاجاری به شمار می‌آید. کاشی‌کاری‌ها و آجرکاری‌های زیبا نیز از دیگر جزئیات هنرمندانه این بنا هستند. خانه توکلی در نزدیکی حرم امام رضا (ع) واقع شده و امروزه به‌عنوان موزه‌ای برای نمایش مکتب‌خانه‌های قدیمی به‌کار گرفته می‌شود.
گنبد هارونیه مشهد؛ نگین تاریخی توس
گنبد هارونیه یکی از قدیمی‌ترین بناهای تاریخی شهر توس است. این بنای باعظمت که قدمتی بالغ بر هزار سال دارد، همچنان پایدار مانده و تاریخ پیچیده‌ای در دل خود دارد. طراحی ساده اما زیبا و با دوام آن، با بدنه آجری و گنبدی دو پوسته و خاکی‌رنگ، نمونه‌ای از هنر معماری دوره پس از حمله مغول را به نمایش می‌گذارد. گنبد هارونیه به‌واسطه نزدیکی به آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی، امکان بازدید همزمان از این دو اثر تاریخی را برای گردشگران فراهم می‌کند. این بنا که به دلیل نامش اشتباهاً به هارون الرشید منتسب شده، در واقع پس از آن زمان ساخته شده و با معماری منحصربه‌فرد خود شامل اتاق‌های جانبی، شاه‌نشین و گنبدخانه به شیوه قرن هشتم هجری تزئین شده است.
جمع‌بندی
از حرم مطهر امام رضا (ع) گرفته تا آرامگاه فردوسی و بناهای باارزش دوره قاجار، شهر مشهد با مجموعه‌ای گسترده از آثار و جاذبه‌هایی غنی، هرکدام قصه‌ای از تاریخ و فرهنگ ایران را روایت می‌کنند. بازدید از این مکان‌ها فرصتی بی‌نظیر برای آشنایی با میراث کهن و با عظمت ایران فراهم می‌آورد.
